(дар ҳошияи 80-умин солгарди Ғалаба дар Ҷанги Бузурги Ватанӣ)

Чун дар арафаи 80-умин солгарди пирӯзӣ дар Ҷанги Бузурги Ватанӣ қарор дорем, сараввал тамоми ҳамватанон ва кулли ҳаводорони сулҳу суботи ҷамъиятиро ба ифтихори ин рухдоди муҳимми таърихӣ табрику шодбош намуда, умед мекунем, ки парчами сулҳу салоҳи пойдор дар сайёраи инсонӣ барафрохта гардида, дар ҳамкорию ҳамбастагии умумӣ башар аз мусибати ҷангӣ наҷот ёбад.

Мусалламан, сиёсатҳои худкомаву худхоҳ тайи таърихи инсонӣ мардумро ба гурӯҳҳо, мазоҳибу равияҳои мухталиф ҷудо намуда, тухми нобоварию нифоқро байни онҳо коштанд ва дасисакорӣ ва найранги сиёсӣ то имрӯз мавриди корбурди сиёсатмадорони навин қарор гирифта истодааст. Мардум, ки аз моҳияту табиати ин ақаллиятҳои сиёсию динӣ огоҳ нест, ногузир ба доми фиреби идеологияи онҳо меафтад ва дар натиҷа, низоъҳои тӯлонӣ ва ҷангҳои хунин дар сатҳи ҷаҳонӣ сурат мегиранд, ки бевосита ё бавосита манфиатҳои гурӯҳҳо ё ба истилоҳ тоталитарҳоро бароварда месозанд. Таъкид намудан бамаврид аст, ки ҳукуматҳои худкомаи асри бист боиси сар задани ду ҷанги ҷаҳонӣ шуданд, ки дар натиҷа ҷони миллионҳо аз даст рафта, ҳазорон нафар ба вартаи фақру ноумедӣ афтиданд (таваҷҷуҳ шавад ба китоби: Арент Ҳ. Тоталитаризм. Тарҷумаи Муҳсин Салосӣ. Теҳрон: Созмони интишороти «Ҷовидон», 1366. -С. 6-7).

Чун дар мавриди ҷангу даргирӣ таваққуф кардем, ногузир аз шарҳу тавзеҳи вожа ва мафҳуми “ҷанг” шуруъ мекунем. Вожаи “ҷанг” маънои набард, пайкор, разм (ниг.: Соатчӣ М. Фарҳанги донишгоҳӣ. -Ҷилди аввал. -Теҳрон, 1371. -С. 496), ҷидолу қитол, корзор, ситеза, ҳарб (ниг.: Гастон Б. Ҷомеашиносии ҷанг. -Теҳрон, 1368. –С.1)-ро дошта, ҳамчун истилоҳи илмӣ дар шакли “полемология” (аз вожаи юнонии полемос - ҷанг ва логос - илм), яъне ҷангшиносӣ истеъмол мешавад. Ин калима (полемологияро)-ро нахустин маротиба соли 1946 донишманди урупоӣ Б. Гастон дар китоби “Сад миллион барда” пешниҳод намудааст (ниг.: Гастон Б. Ҷомеашиносии ҷанг. Теҳрон, 1368. -С.1).

Донишмандони улуми ҷомеашиносӣ шаклҳо, ғалатҳо, натоиҷ ва амалкардҳои ҷангро бо унвони як падидаи иҷтимоӣ мавриди баррасӣ қарор додаанд. Ин аст, ки донишмандон ба ҷанг зиёда аз сад таъриф пешниҳод намудаанд. Агар гурӯҳе онро, ҷадале мусаллаҳона байни давлатҳо, ки дар куллияи равобити сулҳомез муаллақ шуда бошад… амале зӯрмандона ҷиҳати иҷбори душман ба анҷоми хости тараф, қаламдод карда бошанд (ниг.: Масоилӣ М. Арфаӣ О. Ҷанг ва сулҳ. -Теҳрон, 1371, -С. 4-6), иддае дигар ҷангро нерумандтарин ва муассиртарин шакли тамоси тамаддунҳо… навъе таҳаввули шитобон дар таърихи зиндагии инсонӣ таъриф додаанд (ниг.: Гастон Б. Ҷомеашиносии ҷанг. -Теҳрон, 1368. -С. 2).

Дар адабиёт ва эҷодиёти шифоҳии тақрибан тамоми мардуми дунё ҷанг, хунрезӣ ва қатлу ғорат аз ҷумлаи махуфтарин ва палидтарин балоҳои мумкин дар радифи зилзила, сел, тоун, вабо, қаҳтӣ ва билохира тирагӣ ва ғалабаи Шайтону Аҳриман маҳсуб шуда (ниг.: Таҳлиле бар ҷанги таҳмилии режими Ироқ алайҳи Ҷумҳурии исломии Эрон. -Ҷилди дуввум. -Теҳрон, 1367. -С. 1), харобкунандаи ҳар чизи зебо ва сарчашмаи ҳар бадию зиштӣ муаррифӣ шудааст. Андешаи сулҳи абадӣ ва оштии ҷовидонӣ аз дергоҳ -- аз бомдоди фарҳанги башарӣ мардумро шефтаи худ гардонида, маҳз дар партави ин андеша, фалсафаи тӯда ё омма созмон дода шудааст (ниг.: Нахҷувон А. Ҷанг. -Теҳрон, 1317. -С.5).

Адешаи ҷанг дар се давраи ташаккули тафаккури инсонӣ: асотирӣ, мазҳабӣ ва фалсафӣ таҳаввул пазируфтааст. Дар асотир қаҳрамонону паҳлавонон ба хотири озодию адолат меҷанганд (ниг.: Гастон Б. Ҷомеашиносии ҷанг. -Теҳрон, 1368. -С. 5-8) дар афкори мазҳабӣ (динӣ) ҷанг бо фармон ва машияти Худо ҳақиқат пайдо мекунад (ниг.: Гастон Б. Ҷомеашиносии ҷанг. -С. 9-12) ва дар андешаи фалсафӣ ҷанг бо қотеътарин ваҷҳу далел маҳкум карда мешавад.

Мунтаҳо, ҷанг дар ҳама ҳолат, мусибати инсонӣ маҳсуб меёбад ва дар баробари он, фарҳангу тамаддун бояд ҷангу низоъро маҳдуд кунад. Дар давоми садаи бистум қатлу куштор ва истибдоду муҷозоти одамӣ ба дараҷае афзуд, ки барои ифодаи онҳо вожаю истилоҳоти нав сохтанд. Истилоҳи “генотсид” (соли 1944 сохта шуд ва дар гардиши фикрию сиёсӣ қарор гирифт) ба маънои маҳвсозии насли одамӣ мавриди истифодаи фаровон қарор гирифт (нигаред: Состояние мира 1999. Москва: Издательство “Весь мир”, 2000. -С. 224). Худхоҳию худкомагии ҳукуматдорони ҷаҳонӣ боиси аз байн рафтани ҳаёти мардумони зиёди сайёраи инсонӣ гардид. Ҷанги Якуми Ҷаҳон (солҳои 1914-1918) 26 миллион ва Ҷанги Дуюми Ҷаҳон (солҳои 1939-1945) 53 миллиону 547 ҳазор куштаро ба бор овард. Тибқи омори расмӣ, агар дар Ҷанги Якуми Ҷаҳон 50 дар сади аҳолии осоиштаи мамолики ба ҷанг даргир ҳалок шуда бошад, дар ҷараёни Ҷанги Дуюми Ҷаҳон ин рақам ба 60 дар сад мерасад (ниг.: Состояние мира 1999. Москва: Издательство “Весь мир”, 2000. -С. 225). Ба сухани дигар, дар ҷараёни ҷанҳои якуму дуюми ҷаҳонӣ аҳолии ғайринизомӣ низ сахт талаф ёфтааст. Омори расмӣ шоҳиди 54 миллион куштаи Ҷанги Дуюми Ҷаҳон дар ҷабаҳот мебошад (ниг.: Состояние мира 1999. Москва: Издательство “Весь мир”, 2000. -С. 226). Акнун таваҷҷуҳ намоед, ки чӣ қадар мардуми бегуноҳ қурбони хоҳишу ҳавасҳои бемаънии ҷангҷӯёну фитнагарон гардидаанд ва ин раванд баъди ду ҷанги ҷаҳонӣ дар байни абарқудратон идома ёфта, то имрӯз домани аҳолии осоиштаи баъзе мамолики сайёраро сар надода истодааст.

Таърих муқовиматҳои шадиди мардуми моро ба муқобили истилогарони мустабид дар ҳамаи давру замонҳо хуб дар ёд дорад. Мардуми тоҷик, новобаста ба шароити сангини иҷтимоию сиёсӣ алайҳи истилогарони Мақдунӣ, арабӣ, туркию муғулӣ таҳти сарварии Спитамон, Муқаннаъ, Маҳмуди Торобӣ, Мавлонзода ва дигар фарзандони далеру шуҷоъ ва баору номус шадидан муқовимат карда, дар майдонҳои набард барои ҳифзи Меҳан ҷоннисорӣ намудааст. Мардум, Ватан ва миллат номи он мардони ҷасурро дар қалбаш абадан нигоҳ дошта, хотираи неки ононро абадан пос медорад.

Вақте ки Ватан дар хатар аст, мардони шуҷои миллат ҷон дар каф барои дифои он бармехезанд ва ҷангу пархош алайҳи золимону мустабидони хориҷӣ ба ғояи мутамаркази ҳаёти сиёсии онҳо табдил меёбад. Беҳуда нест, ки меҳри Ватанро бо меҳри Модар – офарандаи ҳаёти инсонӣ тавъам медонанд ва айният медиҳанд.

Асри бистум дар худ ду ҷанги бузурги ҷаҳониро ғунҷоиш дод, ки ба бадбахтии мардуми манотиқи мухталифи сайёраи мо боис гардид.Ҷанги якуми ҷаҳон, ки солҳои 1914-1918 байни гурӯҳи давлатҳои аврупойӣ сурат гирифт, фақру бенавоӣ ва ноамнию бесуботиро дар ҷаҳони онвақта мутаҳаммил сохта, роҳи саодату хушбахтии мардумро муддатҳои тӯлонӣ барбаст. Дар натиҷа, ҷомеаҳои ҷангзада ба дардҳои ногувори равонӣ, уқдаҳои ботинӣ ва фишору тазйиқҳои иҷтимоию сиёсӣ гирифтор шуда, дар ҳолати дилшикастагӣ, худбохтагӣ ва навмедию нобоварӣ ба сар бурданд.

Мусаллам аст, ки ҷангҳои ҷаҳонии дар асри бистум ба вуқуъ- пайваста дастовардҳои моддию маънавии башарро зери хатар қарор дода, вазъияти амниятии манотиқи гуногуни ҷаҳонро хавфнок сохта, фақру бенавойӣ ва қатлу ғорат ҷомеаи ҷаҳониро таҳдид кард.

Ҳамин гуна беморию ранҷурӣ ва фақру бенавойиро садҳо карат зиёдтар Ҷанги Дуюми Ҷаҳонӣ (солҳои 1939 – 1945 ) ба мардуми сайёра «эҳдо» намуд. Муҳимтар аз ҳама, бар асари ин ҷанги мудҳиш ҷони миллионҳо нафар одамони сайёра ба коми нестию нобудӣ афтида, миллионҳо кӯдакони оилаю хонаводаҳо заҳри ятимию бекасиро маҷбуран ва ғайриихтиёр чашидаанд. Аз ин дида мусибате сахттар барои насли инсонӣ набуда ва нест.

Аз батни Ҷанги Дуюми Ҷаҳонӣ, Ҷанги Бузурги Ватанӣ (солҳои 1941 – 1945) тавлид ёфт, ки барои манотиқи дар ин ҷанг шомилбуда асароти сахт гузошт. Ҷанги Бузурги Ватанӣ, ки бо ҳуҷуми аҳдшиканонаи Олмони гитлерӣ бар хоки Иттиҳоди Шӯравӣ оғоз ёфт, ҳудуди панҷ сол амну суботи ҷомеаи онвақтаи Иттиҳоди Шӯравии нав аз кашмакашҳои дохиливу хориҷӣ халосёфтаро, ки Тоҷикистони азизи мо як ҷузъи он маҳсуб мешуд, халалдор сохт.

Пирӯзӣ дар Ҷанги Бузурги Ватанӣ бар фашизми олмонӣ салтанати истилогунаро қариб дар тамоми ҷаҳон барканда сохта, роҳи тараққиёти минбаъдаи бисёр мамолики таҳти тасарруфи мустабидони берунӣ қарордоштаро муайян кард. Ғалабаи Иттиҳоди Шӯравӣ бар олмони гитлерӣ ғалаба ва пирӯзии адолат бар разолат, рӯшанӣ бар торикӣ, хайр бар шар, некӣ бар бадӣ, ақл бар ҷаҳл, меҳру вафо бар ҷабру ҷафо, покӣ бар палидӣ ва дар маҷмӯъ ҳастӣ бар нестӣ мебошад. Дар ғалаба бар фашизми гитлерӣ, ки бар ивази хуни миллионҳо сарсупурдагони Ватан ба даст омадааст, тамоми мардуми Шӯравӣ, аз ҷумла намояндагони Тоҷикистон низ саҳм доранд.

Дифоъ аз Ватан ва ҷанг ба хотири ба вартаи асорат науфтодани мардуми Шӯравӣ, ки онро ҷиддитарин хатар – фашизми олмонӣ таҳдид мекард, ба қарз, фарз ва амри виҷдони ҳар як шаҳрванди солимақли Иттиҳоди Шӯравӣ табдил ёфт.

Даъвати роҳбарияти давлати Шуравӣ ба ҷанг барои аз хоки Ватан рондани истилогарони олмонӣ дар Ҷумҳурии Шуравии Сотсиалистии Тоҷикистон низ ҳамаҷониба дастгирӣ ёфт ва дар кӯтоҳтарин муҳлат мардуми манотиқи гуногуни Ҷумҳурии Тоҷикистон ихтиёран ба ҷанг сафарбар шуданд. Шиорҳои асосӣ ва саросарӣ дар он замон “Ҳама ба фронт, ба ҳифзи Модар – Ватан”, “Ватан -- Модар даъват мекунад” буданд. Ин шиорҳои аз назари сиёсию иҷтимоӣ дархур тавонистанд, ки дар миқёси табақаҳои мухталифи ҷомеаи Шуравӣ, минҷумла мардуми заҳматқарини Тоҷикистон оташу қаҳру ғазаби мрдумро бар зидди истилогарони олмонӣ афзун созанд ва раванди муборизаҳои адолатхоҳонаро вусъати тоза бахшанд. Дар маҷмуъ, дар муҳорибаҳои Ҷанги Бузурги Ватанӣ беш аз 260 ҳазор нафар фиристодагони Тоҷикистон иштирок намуда, фидокорию ҷонбозиҳо кардаанд. Бад-ин тартиб, фиристодагони Тоҷикистон барои дифои Ватан ва шарафу номуси мардуми худ дар сангарҳо далерона мубориза бурда, содиқона корнамоиҳо нишон дода, зиёда аз 92 ҳазор нафарашон дар майдонҳои набард ҳалок шуданд. Ба нишони қадрдонии далерию қаҳрамонӣ 54 нафар ҳамватанони мо ба унвони олии ифтихории Ватан -- Қаҳрамони Иттифоқи Шуравӣ, 21 нафар бо ҳар се дараҷаи ордени “Шараф” ва зиёда аз 60 ҳазор нафар бо ордену медалҳо сарфароз шуданд. Ҳамчунин, дар ҷабҳаву сангарҳо шоиру нависандагону олимони тоҷик бо шумули Ҳабиб Юсуфӣ, Лутфулло Бузургзода, Абдушукур Пирмуҳамадзода ҳам бо силоҳ ва ҳам бо қалам зидди душман мубориза бурдаанд. Устод Садриддин Айнӣ бо мақолаҳои публитсистии худ нақшҳои зишти фашизмро ошкор сохта, дар мисоли қаҳрамонони халқи тоҷик эҳсоси ватандӯстӣ ва озодихоҳии мардумро бедор мекард. Нависандаи ҷанговар Фотеҳ Ниёзӣ бошад, маҷмуи ҳикояҳои ҷанггиашро таҳти унвони “Интиқоми тоҷикон” таълиф кард, ки дар он замон минҳайси силоҳи маънавӣ ҷиҳати боло бурдани сатҳи ифтихороти миллию меҳанӣ хидмат намудаанд. Асарҳои ба замони ҷанг ихтисосёфтани устод Айнӣ, устод Лоҳутӣ, Фотеҳ Ниёзӣ ва дигар адибону шоирони миллӣ, ки саршори ғояҳои ватандӯстию ифтихорофаринианд, на танҳо имрӯз, балки дар оянда низ барои боло бурдани сатҳи ҳувиятию ватанпарастии наслҳои ояндасози Тоҷикистони соҳибистиқлол хидмат хоҳанд кард.

Дар зимн, шароити муосири сиёсӣ ва геосиёсӣ бисёр нигароникунанда аст: қудратҳои минтақавӣ ва ҷаҳонӣ барои бароварда сохтани ниёзҳои сиёсӣ, молиявӣ, иқтисодӣ, иҷтимоӣ, фарҳангӣ, мафкуравӣ-идеологӣ миёни мамолики камзарфият ҷангу низоъ ва даргириҳоро дар ар шакле пиёда месозанд. Бинобар ин, ниҳоят ҳушёр бояд буд, то мавриди истифодаи қудратҳои минтақавӣ ва ҷаҳонӣ қарор нагирем ва дар баробари ҷангу низоъҳо истодагарӣ карда тавонем. Ба сухани дигар, барои он ки сулҳу амният бар ҷангу мунозаат пирӯз гардад, моро зарур аст, ки ҳар чӣ зиёдтар ба илму фарҳанг рӯ биёварем ва дар пайи оштӣ додани зидҳо бошем, гузашта аз ин, маъно ва ҳадафи зиндагиро дар оштии зидҳо донем. Ба қавли Мавлоно Ҷалолуддини Балхӣ:

Зиндагонӣ оштии зидҳост,

Марги он андар дарунаш ҷангҳост.

Ҳаштодумин солгарди пирӯзӣ дар Ҷанги Бузурги Ватанӣ муборак, ҳамватанони гиромӣ!

Дар охир, пораи манзумеро, ки ба муносибати 80-умин солгарди пирӯзӣ дар Ҷанги Бузурги Ватанӣ иншо шудааст, чун табрикоту таманниёти ҷашнӣ манзуратон месозем.

Ба рағми ҷанг карда сулҳро парчам

(Ба ифтихори ҳаштодумин солгарди ғалаба дар Ҷанги Бузурги Ватанӣ)

Расо ҳаштод соли пеш бар рағми бадомӯзӣ,

Ҷавомардони Меҳан бо худафрӯзӣ,

Далерони Ватан бо хештансӯзӣ,

Раҳониданд мардум аз сияҳрӯзӣ,

Расониданд моро то ба пирӯзӣ,

Ба хушҳолии имрӯзӣ!

Ту медонӣ, ки насли поки он даврон,

Тамоми так-таки афроди бовиҷдон,

Шикастандӣ аду бо дасту бо дандон,

Барои дӯстию сулҳи бепоён,

Бикардандӣ барои бахти фарзандон,

Ҳазорон хешро қурбон!

Харобӣ оварад ҳар ҷанг бар олам,

Мусибатҳо биёрад бар сари одам,

Биафзояд ҳамеша гиряву мотам,

Бидода мардумӣ дастобадасти ҳам,

Ба рағми ҷанг карда сулҳро парчам,

Ки созад олами беғам!

Биё, ҷамъ оварем аҳли азизонро,

Рафиқони шафиқу сулҳхоҳонро,

Кунем ифшо фиреби ҷангҷӯёнро,

Шунав, хуш муждаи уммедворонро,

Паёми ростини растагоронро,

Садои насли инсонро!

Пас, оре, ҳар Ватан обод бояд кард,

Суруди сулҳро эҷод бояд кард,

Талош андар раҳи имдод бояд кард,

Ки ҳар як қаҳрамонро ёд бояд кард,

Ба рӯзи ҷашн дилҳо шод бояд кард,

Муборакбод бояд кард!

80-умин солгарди Пирӯзӣ дар Ҷанги Бузурги Ватанӣ муборак!

Нозим Нурзода - Академияи миллии илмҳои Тоҷикистон

Ҷанги Бузурги Ватанӣ (1941–1945) яке аз мудҳиштарин ва сахтарин ҷангҳо дар таърихи инсоният буд. Дар ин ҷанг беш аз 27 миллион нафар шаҳрвандони Иттиҳоди Шӯравӣ аз ҷумла ҳазорон нафар мардуми тоҷик, ки бо фидокорӣ ва садоқат барои ҳифзи Ватан мубориза бурданд ҷони худро аз даст доданд.

Зиёда аз 300 ҳазор нафар мардони тоҷик, занон, ҷавонон ва бонувони ҷавон ба фронт рафта буданд, ки бисёре аз онҳо қаҳрамонона ҷон бохтанд. Шахсиятҳое чун Неъмат Қарабаев, Сафар Амиршоев, ва дигарон на танҳо бо сухан, балки бо амал низ ба мардум руҳу илҳом мебахшиданд.

Ҷанги Бузурги Ватанӣ, ходисаи ҷамъиятӣ, бо роҳи зури давом додани сиёсат буда, мазмуни онро муборизаи муташаккилонаи мусаллаҳона ташкил медиҳад. Ҷанги Бузурги Ватанӣ (1941-1945), ҷанги одилонаю озодихохонаи халқи собиқ Шӯравӣ барои озодӣ ва ҳимояи Ватан алайҳи фашизм буд. Роҳбарони сиёсии Олмон бо иттифоқчиёнашон Италия, Венгрия, Финляндия, Руминия, Испания 110 дивизияро зидди Иттиҳоди ҷамоҳири шӯравии сотсиалистӣ (ИҶШС) ба ҷанг сафарбар намуданд. Мақсади истилогарон дар муддати кутоҳ несту нобуд кардани Артиши Сурх ва шикаст додани Иттиҳоди ҷамоҳири шӯравии сотсиалистӣ буд.

Новобаста аз омодагии амиқ ва бартарӣ аз ҳисоби дороии техникаи ҷангӣ ба мардуми шарафманд ва бо нангу номуси Иттиҳоди Шӯравӣ муяссар шуд, ки зафар ёбад. Халқи Иттиҳоди Шӯравӣ дар ҳама самтҳои асосии амалиети ҷангӣ: Ленинград, Москва, Сталинград, Курск, Днепр ва ғайра бо курбонии зиёд муқобили душман истодагарӣ намуда, қушунҳои фашистиро маҳв месохт. Неруи тавоноии мардум руҳи «шикастнопазирии» душманро шикаст. 8 майи соли 1945 Олмони Фашистӣ ба ҳуҷҷати таслимшавӣ имзо гузошт. 9 май Рузи иди Ғалаба эълон гардида, анъанаи таърихӣ гардид. Дар солҳои Ҷанги Бузурги Ватанӣ (1941-1945) 27 миллион мардуми шӯравӣ ҳалок шудааст, зиёда аз 1700 шаҳрҳо вайрон карда шуданд, миллионҳо бе хонаву хоҷагидорӣ монданд.

Рӯзи Ғалаба ба мо ёдрас мекунад, ки сулҳ чизи арзишманд аст, ва онро бояд пос дошт. Ин рӯз ба насли ҷавон имконият медиҳад, ки қаҳрамонии падару бобоёни худро фаромӯш накунанд ва аз таърихи гузашта сабақ гиранд. Имрӯз, вақте ки дар ҷаҳон боз хатари ҷанг ва низоъҳо зиёд шудаанд, мо бояд ҳамеша барои сулҳ талош варзем, ва дар дили худ эҳтиром ба онҳое дошта бошем, ки барои осоиштагии мо ҷони худро қурбон карданд.

Рӯзи Ғалаба на танҳо ҷашн аст, балки рӯзи андеша, ёдоварӣ ва миннатдорӣ аст. Моро зарур аст, ки бо ваҳдат, дӯстӣ ва эҳтиром ба таърих зиндагӣ кунем, то сулҳу суботро барои наслҳои оянда нигоҳ дорем 80 солаги Ғалаба муборак бошад.

Акрамзода Рустами Ҷурахон – Котиби илмии МД Маркази таҳқиқоти технологияҳои инноватсионии Академияи миллии илмҳои Тоҷикистон

Имсол 9-уми май дар кишвари азизамон 80-солагии пирӯзии мардуми шӯравӣ бар Олмон ва ҳампаймонҳои он ҷашн гирифта мешавад. Падарон, бобою бобокалонҳо барои ояндаи мо, сулҳи рӯи замин мубориза бурданд. Вазифаи мо гиромидошти хотираи онҳо, қадрдонии ҳар рӯзест, ки дар Тоҷикистони озоду офтобӣ дар зери осмони ором мегузарад.

Рӯзи Ғалаба барои тамоми мардуми сайёра, аз ҷумла халқи Тоҷикистон санаи бисёр муҳим ва воқеан тақдирсозу таърихӣ мебошад.

Дар оғози майи соли 1945, пас аз солҳо ҷанги хунинву вазнин, неруҳои Иттиҳоди Шӯравӣ ва Иттиҳоди Муттаҳидони хонаводагӣ ба як натиҷаи ниҳоӣ расиданд: 8 май дар Ғарб ва 9 май ба вақти Маскав актҳои таслимшавии нерӯҳои фашистӣ имзо шуданд. Ин рӯйдод дар шаҳри Реимс ва Берлин ба тасмими қатъие оварда расонд, ки фишори ҷангӣ аз нерӯҳои фашистӣ бардошта шавад. Сипас, дар 24 июни ҳамон сол аввалин паради Ғалаба дар Қизил Майдони Маскав баргузор шуд, ки баъдҳо 9 май ҳамчун иди расмӣ таҷлил гардид.

Рӯзи 9-уми май дар Тоҷикистон на танҳо рӯзе барои гиромидошти гузашта, балки ибрат барои оянда аст. Он ба мо хотиррасон мекунад, ки сулҳу ваҳдат дар меҳвари зиндагӣ қарор дошта, ёдоварӣ аз қурбониҳои шаҳидон ва арҷгузорӣ ба устувории миллати тоҷик бояд ҳамеша дар авлавият бошад. Ин рӯз барои ҳар касе, ки озодӣ ва инсондӯстиро арзишманд шуморад, рӯзи фаромӯшнопок аст.

Дар солҳои Ҷанги Бузурги Ватанӣ дар радифи шаҳрвандони 15 кишвари иттифоқии собиқ Иттиҳоди Шӯравӣ аз Тоҷикистон 250 ҳазор сокинони ин мамлакати офтобӣ ихтиёрӣ ба фронт рафта, барои таъмини Ғалаба ба фишизми гитлерӣ ҷонбозиҳо намудаанд. Аз ин миқдор беш аз 90 ҳазор нафарашон ҷони худро аз даст дода, барои диловариҳои беназир 54 нафар фиристодагони Тоҷикистон ба унвони олии Қаҳрамони Иттиҳоди Шӯравӣ сарфароз гардонида шуданд. Зиёда аз 20 ҳазор ҷанговарони тоҷик сазовори ордену медалҳо гардиданд.

Воқеан, эҳсоси ватандӯстӣ ва мушкилнописандии фарзандони барӯманд ва ватандӯсти миллатамон буд, ки имрӯз бароямон намунаи ибрат ва сабақ аст ва мо истиқлоли давлати худро таҳким бахшида, созандагиву бунёдкорӣ ва ободии Тоҷикистони азизро ҳадафи хеш қарор додаем.

Рӯзи Ғалаба барои ҷавонон ва наслҳои имрӯза ҳамчун мактаби ватанпарастӣ, матонат ва ватандӯстӣ хизмат мекунад. Мо бояд дар хотир дошта бошем, ки сулҳу оромӣ ва суботи сиёсӣ осон ба даст наомадааст. Он натиҷаи ҷоннисорӣ, заҳмат ва муттаҳидии миллатҳост.

Бинобар ин, арҷ гузоштан ба ин санаи бузург, гиромӣ доштани хотираи шаҳидони ҷанг ва эҳтиром ба онҳое, ки бо заҳмати худ барои ба даст овардани ғалаба саҳм гузоштаанд, вазифаи ахлоқиву шаҳрвандии мост.

Таҷлили ҳамасолаи Рӯзи Ғалаба ба аҳли башар бори дигар собит месозад, ки мустаҳкам намудани дӯстиву ҳамкорӣ ва робитаҳои неку созандаи халқу давлатҳои гуногун омили асосии таъмин намудани сулҳу суботи сайёра, рушди давлату халқҳои ҷаҳон ва рӯзгори орому осудаи мардуми олам буда, инсоният танҳо бо саъю талоши муштарак метавонад бар зидди ҳама гуна нерӯҳои бадхоҳ истодагарӣ намояд.

Аз ин лиҳоз, тамоми мардуми шарифи Тоҷикистонро бо фарорасии Рӯзи Ғалаба дар Ҷанги Бузурги Ватанӣ – 9 май аз самими қалб табрик гуфта, ба онҳо саломатӣ, рӯзгори осуда ва дар корҳои ҳамарӯзаашон пешравиҳои назаррасро орзу дорем.

Армонова Рӯзигул Холиқовна магистранти курси 1-уми шӯъбаи сиёсатшиносии Институти фалсафа, сиёсатшиносӣ ва ҳуқуқи ба номи А.Баҳоваддинови АМИТ

Инак, баъди чанд рӯзе 80 - умин солгарди Ғалаба дар Ҷанги Бузурги Ватаниро дар аксарияти кишварҳои собиқ Иттиҳоди Шӯравӣ ва баъзе кишварҳои дигар таҷлил менамоянд. Ин ҷанги мудҳиш дар сарнавишти ҳар як халқи собиқ Иттиҳоди Шӯравӣ, аз ҷумла тоҷикон, доғи фаромӯшнашавандае гузоштааст, ки бо гузашти айём ва аз диди нав ин фоҷеаи бузурги асри XX, боз ҳам дардноктару ҷонсӯзтар мегардад. Ҳамагон медонанд, ки дар ин майдони набард ҳазорон ҳазор фарзандони ҷонфидои Тоҷикистони азиз қаҳрамонона ҷангида, ҷони худро барои озодиву истиқлоли Ватани умумии ҳамонвақтаамон Иттиҳоди Шӯравӣ нисор кардаанд. Аммо мутаассифона, номи теъдоди ниҳоят бузурги онҳо дар байни қаҳрамонони шинохтаву маъруф беному нишон гашта, ҷонбозиҳояшон фаромӯш гаштааст.

Мавриди зикр аст, ки то ба ҳол дар бораи шумораи умумии ашхоси аз Тоҷикистон ба ҷабҳа (фронт) рафта ва шумораи ашхоси аз ҷабҳа барнагашта маълумотҳои баҳсбарангез вуҷуд дорад. Гузашта аз ин ҳатто дар бораи шумораи умумии қурбониёни Ҷанги Бузурги Ватанӣ маълумотҳои дақиқ вуҷуд надорад. Тибқи маълумотҳои ахири Вазорати дифои Федератсияи Русия шумораи умумии қурбониёни Ҷанги Бузурги Ватанӣ дар Иттиҳоди Шӯравӣ наздики 30 миллион нафарро ташкил медиҳад, ки ин аз рақами пешина (27 миллион) 3 миллион бештар аст. Мувофиқи маълумотҳои ҳамин манбаъ аз Тоҷикистон ба ҷабҳа беш аз 250 ҳазор сарбозу афсар ва 45 ҳазор коргарони ақибгоҳ фиристода шуданд, ки аз ин шумора беш аз 100 ҳазор нафар ба хона барнагаштанд.

Мутобиқи маълумотҳои манбаи дигар Созмони Аҳдномаи Амнияти Дастаҷамъӣ (СААД) дар солҳои Ҷанги Бузурги Ватанӣ (1941-1945) ба ҷабҳа 300 ҳазор сокинони Тоҷикистон фиристода шуданд ва аз онҳо 90 ҳазор нафар ҷони худро дар ин ҷанг бохтанд.

Раиси Маҷлиси миллии Маҷлиси Олии Ҷумҳурии Тоҷикистон, Раиси шаҳри Душанбе муҳтарам Рустами Эмомалӣ дар ҷаласаи тантанавии Ассамблеяи Байнипарламентии давлатҳои иштирокчии Иттиҳоди Давлатҳои Мустақил ба муносибати 80-солагии Ғалаба дар Ҷанги Бузурги Ватании солҳои 1941-1945 иштирок ва суханронӣ намуд. Зимни суханронӣ мавсуф таъкид намуд, ки дар солҳои ин ҷанги пурфоҷиа танҳо аз Тоҷикистон беш аз 300 ҳазор нафар ба майдони муҳориба рафта, беш аз 100 ҳазор нафари онҳо дар ин ҷанг ҳалок гардиданд. Ҳамзамон тақрибан 45 ҳазор сокини Тоҷикистон ба корхонаҳои минтақаҳои дигари собиқ Иттиҳоди Шӯравӣ ба кор фиристода шуданд, ки аксарияти онҳо аз он ҷо ба ҷанг рафтанд. Ҷанговарони тоҷик дар ҳама муҳорибаҳои шадиди Ҷанги Бузурги Ватанӣ, яъне мудофиаи Москва, қалъаи Брест, Киев, Смоленск, Одесса, Севастопол ва дигар шаҳрҳо, инчунин дар муҳорибаҳои шадиди занҷираи Курск ва озод кардани Ленинград аз муҳосира ҷоннисорона иштирок карданд.

Бале, суханони Раиси Маҷлиси миллии Маҷлиси Олии Ҷумҳурии Тоҷикистон, Раиси шаҳри Душанбе муҳтарам Рустами Эмомалӣ дар ин ҳамоиши тантанавӣ бамаврид ва нишонрас буд. Ӯ бори дигар ба аҳли толор ва роҳбарони воломақоми парломунҳои иштирокдорони ИДМ хотиррасон намуд, ки дар ин Ғалабаи бузург тоҷикон саҳми босазои худро доранд ва касе ҳақ надорад, ки онро нодида гирад ва ин воқеиятро бо далелҳои дар боло зикргардида собит намуд.

Тибқи маълумотҳои зикргардида миқдори қурбониёни ин ҷанги хонумонсӯзро аз Тоҷикистон аз 90 ҳазор то 100 ҳазор рақам мезананд, ки ба ақидаи мо аниқу дақиқ нест ва афзоиши он аз эҳтимолият дур намебошад. Вале барои мо чизи дигар муҳим аст. Оё мо имрӯз 90 ё 100 ҳазор шаҳидони аз ҷанг барнагаштаро ном ба ном медонем!? Оё мо медонем, ки онҳо дар куҷо дафн шудаанд? Онҳо кӣ буданд? Шояд як деҳқони оддӣ аз гӯшаи дурдасти Бадахшон, ё як ҷавони ғаюри хатлонӣ, ё як ҷавони бонангу номуси раштӣ, зарафшонӣ ва ё аз дигар манотиқи кишвар, ки бори аввал силоҳ ба даст гирифта, ба муқобили душман бархоста буданд??? Ҳамаи онҳо дар дил орзӯҳои ширин доштанд, аммо ҷанг ҳамаи орзӯҳои онҳоро барбод дод. Онҳо падарон, бародарон, шавҳарон ва писароне буданд, ки хонаву дар, пайвандону наздикони хешро тарк карда, ба ҳимояи Ватан бархостанд ва дигар ҳеҷ гоҳ ба хона барнагаштанд.

Онҳо дар ҷабҳа дар сафҳои пеши ҷанг, дар зери борони тиру туп мардонавор ҷангиданд. Гурӯснагӣ, ташнагӣ, хастагӣ ва тарсу ҳаросро паси сар карда, қадам ба қадам то рақами вопасин ба сӯи ғалаба пеш рафтанд. Ва дар ниҳоят дар набардҳои шадид ба ҳалокат расида, дар кишварҳову заминҳои бегона бе ному нишон гоҳе дафн ва гоҳе ҳатто дафн нашуданд. Ҳеҷ касе катибае сари гӯри онҳо нанавишт ва ҳеҷ касе наметавонад дараке аз ҷойҳои дафни онҳо диҳад. Онҳо аскарони гумноми ғалаба боқӣ монданд.

Оё ин маънои онро дорад, ки ҷоннисориҳои онҳо беарзиш буд? Ҳаргиз! Маҳз ҳамин ҷонфидоиву қаҳрамонии бемислу монанди онҳо буд, ки ғалабаро бар фашизм таъмин кард. Гарчанде номи онҳо ва қаҳрамониҳои онҳо дар саҳифаҳои таърих сабт нагашта бошад ҳам хотираҳои онҳо дар ёди мардуми тоҷик абадӣ боқӣ хоҳад монд. Шахсияти аст, вале қаҳрамониҳои онҳо безавол аст. Хотираи он аскарони гумноми тоҷик, ки дар роҳи озодӣ ва наҷоти башарият ҷон бохтаанд ҳамеша зиндаву ҷовид хоҳад монд. Мо насли имрӯза бояд пеши қаҳрамониҳои онҳо сари таъзим фуруд орем ва ҳеҷ гоҳ ҷонбозиҳои онҳоро фаромӯш накунем.

Бо баракати истиқлол мо имрӯз имконият дорем, ки озодона бидуни муҳри хомӯшӣ бар лаб ва махфияту мамониатҳо ба омӯзиши амиқи таърихи Ҷанги Бузурги Ватанӣ ва саҳми арзандаи халқи тоҷик дар он машғул шавем. Вақти он аст, ки гурӯҳҳои таҳқиқотии махсус таъсис дода шуда, бойгониҳои ватанӣ ва хориҷ аз он ба таври хеле ҷиддӣ омӯхта шаванд, то ҳарчӣ бештар номҳои аскарҳои гумном рушан гардонида шаванд. Бояд қайд кард, ки ҳар як аскари тоҷик, ки дар Ҷанги Бузурги Ватанӣ ҷон бохтааст, новобаста аз он, ки номаш маълум аст ва ё не, қаҳрамони миллати мост. Хотираи онҳо абадӣ хоҳад буд ва ҷонбозиҳои онҳо барои наслҳои оянда намунаи ибрат хоҳад буд.

Президенти Ҷумҳурии Тоҷикистон, Пешвои миллат Эмомалӣ Раҳмон дар суханронии хеш ба муносибати Иди ғалаба ба маврид таъкид намудаанд, ки: “Рӯзи ғалаба на танҳо ба собиқадорони ҷангу меҳнат ва шахсони калонсол, балки барои наслҳои наврас ва ҷавони имрӯза низ гиромӣ мебошад, зеро он нишонаи олии ватандӯстиву фидокорӣ ва сабақи бузурги шуҷоату мардонагӣ ба хотири ҳимояи Ватан ба ҳисоб меравад”.

Дар хотима бояд зикр намуд, ки ҳар як шаҳиди ин ҷанг як китоби нонавиштаи қаҳрамонист. Мо бояд саҳифаҳои хотираи онҳоро бо эҳтиром ва сипосгузорӣ варақ занем. Қаҳрамонии онҳо намунаи ибрат барои наслҳои оянда аст. Руҳатон шод бод, эй аскарони бенишони ҷонфидои Тоҷикистон!

Судуров С.А. – ходими калони илмии шӯъбаи ИДМ– и Институти омӯзиши масъалаҳои давлатҳои Осиё ва Аврупои АМИТ

Сегодня на обсуждение поставлена одна из самых актуальных тем современности — миграция населения, а именно трудовая миграция, представляющая собой сложный социально-экономический феномен с многогранными последствиями. Данный процесс не ограничивается только изменением места жительства, но оказывает значительное влияние на социальный статус, экономическое благополучие и культурную идентичность мигрантов, а также на страны, как происхождения, так и назначения.

В настоящем исследовании анализируются последствия трудовой миграции для стран, являющихся экспортёрами рабочей силы, к которым относится и наша страна. Предметом анализа являются как позитивные, так и негативные аспекты этого процесса. Изучение феномена трудовой миграции выходит за рамки простого описания перемещения населения; оно требует комплексного подхода, учитывающего экономические, социальные и демографические последствия для стран-доноров. В рамках моего исследования будут рассмотрены положительные и отрицательные стороны трудовой миграции, затрагивающие отдельные домохозяйства и социальные группы. Особое внимание будет уделено влиянию миграции на демографическую структуру населения, образовательный уровень и социальную стабильность в стране-доноре.

Цель исследования – представить всесторонний анализ, позволяющий оценить вклад трудовой миграции в экономическое развитие и социальное благополучие страны-донора, а также выявить необходимые меры государственной политики для минимизации негативных последствий и максимизации положительных эффектов. Рассмотрим положительные и отрицательные тенденции трудовой миграции.

Эти тенденции демонстрируют противоречивость воздействия миграции на региональный рынок труда. С одной стороны, увеличение числа трудовых мигрантов приводит к увеличению совокупного спроса, решению проблем безработицы и повышению уровня жизни населения. С другой стороны, те же процессы приводят к оттоку специалистов, разрушению семейных отношений, а также деградации национально – культурных ценностей, зависимости региона от трудового дохода мигранта.

С одной стороны, очевидно, что внешняя миграция способствует повышению профессионализма работника, что имеет ярко выраженное позитивное воздействие на экономику, и стимулирования спроса на рабочую силу на рынке труда. С другой стороны, отток кадров с наиболее высокой квалификацией приводит к замедлению экономического роста на основе появления несбалансированности на региональном рынке труда, т.е. нехватки специалистов при избытке рабочих сил. К сожалению, в данном случае общее негативное влияние в итоге не компенсируется положительным, так как работники, повысившие квалификацию чаще всего продолжают оставаться трудовыми мигрантами, то есть в экономике региона не проявляется эффект от полученных ими умений.

Кроме того, негативное воздействие оттока специалистов высокой квалификации настолько велико, что намного превышает положительные воздействия повышения квалификации низкоквалифицированными рабочими.

Согласно данным WorldPopulationReview, независимой коммерческой организации, расположенной в США (по состоянию на 5 декабря 2023 года), Таджикистан и Узбекистан занимают лидирующие позиции среди постсоветских республик Центральной Азии по объёму эмиграции. Отчёт организации указывает на ежедневный отток из Таджикистана 55 человек, что эквивалентно одному мигранту каждые 26 минут.

Этот показатель свидетельствует о масштабах явления и требует углубленного исследования его причин, последствий и потенциальных стратегий миграции. Дальнейшее обсуждение будет посвящено детальному анализу этих аспектов.

По данным статистического управления ГБАО за последние три года (2022 –начало 2025) количество покинувших область мигрантов с каждым годом растет, для сравнения если в 2023 году область покинуло 49203человека, то на начало 2025 их число достигло 51814 человек.

Анализ данных демонстрирует устойчивую тенденцию к увеличению числа мигрантов, покидающих область в течение последних трех лет. Наблюдаемое увеличение миграционных потоков указывает на систематические изменения в демографической структуре региона.

Большинство мигрантов направляются в Российскую Федерацию, что может свидетельствовать о наличии там рабочих мест, лучших условий жизни или других факторов, привлекающих людей. Рошкалинский и Шугнанский районы являются лидерами по количеству мигрантов, что может указывать на экономические или социальные причины, способствующие оттоку населения из этих регионов. Рушанский и Ванджский районы также показывают значительные цифры миграции, что может говорить о схожих причинах, как и в предыдущих районах.

Город Хорог и Дарвазский район имеют значительно меньшие показатели миграции, что может указывать на более стабильные условия жизни или меньшую доступность миграционных возможностей для жителей этих мест. В целом, можно сказать, что миграция из указанных районов в РФ является значительным явлением, и это может иметь последствия для демографической ситуации, экономики и социальной структуры, как самих районов, так и принимающей страны. Таким образом, анализ миграционных потоков может помочь в понимании причин и последствий миграции, а также в разработке стратегий для улучшения условий жизни в регионах с высоким уровнем оттока населения.

В сентябре прошлого года нами был проведен социологический опрос с использованием анкетирования, охватывающий четыре района области. В исследовании приняли участие 211 домохозяйств, что в сумме составило 1307 человек, включая мигрантов. Данный подход позволил получить репрезентативные данные о социально-экономическом положении и жизненных условиях населения, что является важным для дальнейшего анализа и разработки рекомендаций по улучшению качества жизни в регионе.

Анализ данных показывает, что значительная часть мигрантов остается за границей на срок более 3-5 лет. Этот феномен можно рассматривать как негативное последствие для региона, поскольку длительная миграция приводит к снижению рождаемости и способствует старению населения. Уменьшение численности молодого населения может оказать серьезное влияние на социально-экономическое развитие области, создавая дополнительные вызовы для устойчивого роста и демографической стабильности.

Наши исследования показали, что основная причина, по которой большинство мигрантов покидает свою страну, заключается в сложной экономической ситуации. Из-за отсутствия стабильного дохода на родине они вынуждены искать лучшие условия жизни за границей. Кроме того, важным фактором миграции является низкий уровень заработной платы: согласно представленной диаграмме, в среднем 29% - 33% опрошенных респондентов не удовлетворены своим доходом и вынуждены брать кредиты на свадьбы или образование детей. Неспособность погасить эти долги также приводит к решению о миграции.

Молодежь региона в значительной степени стремится покинуть страну для получения образования. В результате проведенного нами исследования, основанного на анкетировании 211 домохозяйств с общей численностью 1307 человек, было установлено, что 137 подростков отправились за границу для учебы. Основная масса из них обучается в высших учебных заведениях Российской Федерации, однако также наблюдается тенденция к обучению в учебных заведениях дальнего зарубежья.

Этот процесс миграции молодежи можно рассматривать как положительный аспект, поскольку он предоставляет возможность получения качественного образования и знаний, которые могут оказаться весьма полезными для их дальнейшей профессиональной деятельности и развития на родине. Таким образом, образование за границей не только способствует личностному росту молодежи, но и может внести вклад в экономическое и социальное развитие региона в будущем.

Все вышесказанное акцентирует внимание на важной необходимости для государственных учреждений страны:

Обеспечить оптимальный баланс между притоком иностранной рабочей силы, необходимой для развития нашего государства, и способностью страны интегрировать и эффективно использовать эту рабочую силу, избегая при этом дополнительных проблем и угроз.

Создать условия для формирования гармоничных отношений между мигрантами и принимающим обществом.

Принять необходимые меры для легализации нелегальных мигрантов, выведя их из правового вакуума.

Обеспечить минимально необходимые условия для жизни трудовых иммигрантов и предоставить им необходимую социальную поддержку.

Активно формировать общественное мнение, добиваясь понимания объективной необходимости иммиграции и развития культуры терпимости к трудовым мигрантам.

Установить обмен опытом с международным сообществом, особенно в вопросах снижения конфликтного потенциала иммиграционных процессов.

На основе проведенного исследования были сформулированы следующие выводы и рекомендации:

При разработке механизма регулирования миграции ключевую роль играет система информирования, которая выполняет две основные функции:

предоставляет потенциальным трудовым мигрантам информацию о перспективах и возможных трудностях, с которыми они могут столкнуться за границей;

содействует мигрантам в приобретении необходимых навыков и квалификаций.

Учитывая наличие значительного количества неквалифицированной рабочей силы в регионах Таджикистана, необходимо внедрять меры по обеспечению населения специальным образованием.

Квалифицированные работники более привлекательны как для отечественной экономики, так и для иностранных работодателей. Повышение квалификации и приобретение новых навыков будет способствовать увеличению доходов и, соответственно, улучшению благосостояния населения, что, в свою очередь, может стимулировать рост потребительских расходов и инвестиций. Учитывая, что в регионе не используются многие ресурсы и совокупное предложение ниже потенциального, стимулирование совокупного спроса может стать катализатором экономического роста.

Необходимо внести изменения в региональную политику занятости, в частности:

учитывать спрос при создании новых рабочих мест;

создать условия для получения населением наиболее востребованных специальностей, включая агитацию и пропаганду этих профессий;

снизить налоговое бремя и предоставить льготы предприятиям, которые инвестируют в повышение качества рабочей силы;

обеспечить информирование граждан о трудовых условиях в других странах с использованием современных методов коммуникации, включая Интернет.

Миграция представляет собой сложный и многогранный процесс, который открывает перед людьми новые горизонты и возможности, но также несет в себе риски и неопределенности. С одной стороны, мигранты могут найти лучшие условия жизни, доступ к образованию и работе, а также возможность интеграции в новые культуры. С другой стороны, миграция может привести к социальным и экономическим вызовам, как для мигрантов, так и для принимающих стран, включая культурные конфликты, давление на инфраструктуру и рынок труда.

Таким образом, миграция — это не просто физическое перемещение людей, но и важный социальный процесс, требующий внимательного анализа и продуманного подхода. Для достижения положительных результатов необходимо учитывать интересы всех сторон, развивать программы поддержки мигрантов и способствовать их интеграции в новое общество. В конечном итоге, миграция может стать мощным инструментом для личного и общественного развития, если мы будем готовы к вызовам, которые она приносит.

Сабоиева Дж.С. – научный сотрудник отдела социально-экономических исследований Бадахшана ИГН НАНТ

Мақола дар бораи фаъолияти илмӣ-фарҳангии яке аз донишмандони боистеъдоди илму фарҳанг – файласуфу санъатшинос, муҳаққиқ ва мунақиди кино ва театри тоҷик, доктори илмҳои фалсафа, марҳум Раҳимов Саъдулло Хайруллоевич (ёдашон ба хайр, рӯҳашон шод бод) бахшида шудааст.

Саъдулло Раҳимов мутаваллиди шаҳри Бухоро (1951) буда, дар хонаводаи бошахсияту бо илму фарҳанг тарбия ёфтааст. Ӯ хатмкунандаи факултаи забон ва адабиёти руссии Донишгоҳи миллии Тоҷикистон пас аз хатми он соли 1983 дар шаҳри Москва дар Институти фалсафаи Академияи илмҳои СССР аз рӯи ихтисоси «Зебоишиносӣ» («Эстетика») рисолаи номзадии хешро дифо намудаанд. Соли 2007 рисолаи доктории хешро дар мавзӯи «Андешаҳои фалсафӣ-эстетикии зардуштия» бо муваффақият дифо намуда, соҳиби унвони доктори илмҳои фалсафа шуданд.

Саъдулло Раҳимов солҳои зиёде дар Институти фалсафа, сиёсатшиносӣ ва ҳуқуқи ба номи А. Баҳоваддинов кору фаъолият намуданд ва вазифаи мудири «Шуъбаи фалсафаи фарҳанг»-ро анҷом доданд, ки дар байни аҳли илму адаби Институт бо илму маърифат ва фарҳангу инсонияти волои худ мақом ва ҷои хосса доштанд. Саъдулло Раҳимов як шахсияти донишманду мутафаккир, хоксору мутавозеъ, ҳалиму меҳрубон ва беозору заҳматкаш буданд ва рӯи ҳарфу суҳбати хеш ҳамеша андешида амал мекарданд ва одам орзу мекунад, ки дар ҷомеа чунин шахсиятҳо, эй кош бештар мешуданд.

Саъдулло Раҳимов узви Иттиҳоди кинематографистҳои Тоҷикистон, узви Иттиҳоди кинематографистҳои давлатҳои мустақил ва кишварҳои Балтика буданд. Дар баробари ин узви ягонаи созмони байналмиллалии ФИПРЕССИ (Федерацияи байналмиллалӣ) аз ҷониби Тоҷикистон буданд, ва ҳамчун узви ин ташкилот ба унвони ҳакам (жюри) дар форум ва фестивалҳои кино ва театр ширкат намуданд. Аз соли 1987 сар карда, зиёда аз 10 сол роҳбарии кинстудияи «Тоҷикфилм»-ро ба уҳда доштанд. Солҳои 1997-1998 ба вазифаи ҷонишини раиси Комитети радио ва телевизион дар назди Ҳукумати Ҷумҳурии Тоҷикистон кор кардаанд. Аз соли 1999 то соли 2024 дар Институти фалсафа, сиёсатшиносӣ ва ҳуқуқи ба номи А.Баҳоваддинови АМИТ дар «Шуъбаи фалсафаи фарҳанг» адои хизмат намуданд. Аз соли 2011 то 2024 вазифаи Мудири «Шуъбаи фалсафаи фарҳанг»-и Институтро анҷом доданд.

Саъдулло Раҳимов муаллифи як қатор филмҳои ҳуҷҷатӣ, монографияву дастурҳои илмӣ-методӣ мебошанд, ки мо метавонем чанде аз онҳоро номбар кунем: «Симои саҳна» («Луч экрана») (2004), «Аз таърихи ҷаҳонбинии зебоишиносии мардуми тоҷик» (2005), «Эстетикаи зардуштия» (2006), «Доиратулмаорифи кино (синамо)-и Тоҷикистон» (2012), «Проблемаҳои мубрами фарҳанги тоҷик» (2020), «Очеркҳои таърих ва назарияи синамои тоҷик»: (марҳилаи худшиносӣ) (2020). «Современное пространство таджикской культуры и искусства» (Душанбе, 2023). Мақолаҳои илмӣ ва илмӣ-омавии ӯ дар маҷаллаву маҷмуаҳои илмӣ, нашрияҳои энсиклопедӣ ва рӯзномаву маҷаллаҳои Ҷумҳурии Тоҷикистон, Россия, Эрон, Қазоқистон, Қирғизистон, Фаронса, Англия, Кореияи ҷанубӣ ва дигар кишварҳо нашр гардидаанд ва азбаски теъдоди онҳо зиёд аст, мо ин дар ҷо номгӯи онҳоро намеорем.

Раҳимов Саъдулло ҳамчун муҳаққиқи кино ва театру кинофестивалҳои тоҷик, аз соли 2004 Раиси бахши ҳунарии кинофестивалҳои байнамиллалии «Дидор» буданд. Он кас дар баробари ин боз муҳаққиқи хуби таърихи фалсафа ва олими фарҳангшинос буда, дар симпозиумҳои байналмиллалӣ, конфронсҳои доир ба масъалаҳои мубрами фалсафа, фарҳанг ва эстетика бо баромаду мақолаҳояшон қобили эҳтиром ва пазириши аҳли илму адабу фарҳанг гардиданд. Барои хизматҳои шоиста бо баромаду навиштаҳои илмӣ-фарҳангӣ-интиқодӣ, ҳамчун рамзи идеяҳои воло дар соҳаи илму фарҳанг, махсусан кино ва театрҳо бо мукофотҳои Ташкилоти байналмиллалии ООН дар Тоҷикистон ва бо Грамотаҳои фахрии Академияи илмҳои Ҷумҳурии Тоҷикистон (ҳозира АМИТ) ва Донишгоҳи Кобул (Афғонистон) мукофотонида шудаанд.

Саъдулло Раҳимов дар тарбияи кадрҳо низ саҳмгузорӣ намуда, шогирдони зиёдеро соҳиби унвони номзадӣ намудаанд.

Арзандааст, ки бо чанд сухане фаъолияти илмӣ-таҳқиқотӣ ва фарҳангии Саъдулло Раҳимовро матраҳ намоем. Дар мақолаи ҳозир доир ба ду китоби боарзиш ва барҷастаи муаллиф, ки бо унвонҳои «Очеркҳои таърих ва назарияи кинои тоҷик»: (марҳилаи худшиносӣ) ва «Масоили мубрами фарҳанги тоҷик», ки соли 2020 аз чоп баромадаанд, мухтасар баъзе андешаҳои хешро баён намуда, мубрамияти онҳоро ба хонанда ва ҳаводорони илму фарҳанг ва ҳунар пешкаш намоем. Бо вуҷуди он ки банда муҳаққиқи риштаи санъату ҳунар нестам, боз ҳам мехоҳам нисбати китобҳои дар боло номбаршудаи ин олими пурдону бо фазилат шодравон Саъдулло Раҳимов фикрҳои шогирдонаи хешро баён намоям.

Дар китоби якум «Очеркҳои таърих ва назарияи кинои тоҷик» муаллиф таърихи вазнини тай намудаи синамои тоҷикро ҳамчун ангуштнамои фарҳангу тамаддуни миллӣ мавриди таҳлилу таҳқиқ қарор додаанд. Чунонки муҳаққиқи барҷастаи таърихи фалсафа, академики шодравон (ёдашон ба хайр) Мусо Диноршоев қайд намудаанд мавзӯи баҳси ин китоб идомаи ҳамон китоби пештараи муаллиф «Симои саҳна» (2004) мебошад. Аммо ин маънои онро надорад, ки муаллиф айни мавзӯи он китоби қаблиро такрор намудааст. Мо медонем, ки синамо ва театри тоҷик дар замони барҳамхурии Иттиҳоди Шурави -ро ба руқӯъ ниҳод, вале он дер давом накард. Чунонки дар боло ишора шуд аз соли 2004 то 2024 Саъдулло Раҳимов Раиси бахши ҳунарии кинофестивалҳои байналмиллалии «Дидор» ва ҳамчунин Директор ва роҳбари бадеии киностудияи «Тоҷикфилм» буданд. Бо кумаку талош ва ҳамкориҳои бо ходимон ва ҳунарпешаҳои киною театр, кино ва театри тоҷик боз аз нав рӯ ба рушноӣ ниҳод. Масъалаҳои муҳиме, ки замони истиқлолият дар пеши аҳли илму фарҳанг, махсусан муҳаққиқону олимон ва ҳунарпешагони кинову театр гузошт, мавриди диққату тамаркузи муаллиф гардидааст. Аз ин лиҳоз Саъдулло Раҳимов саъю кушиш намудаанд, ки дар ин асари хеш масоили муҳими замони муосирро, дар мисоли синамову театри тоҷик ва санъати ҳунарии ҳунармандони онро мавриди муҳокимаву баррасӣ қарор диҳанд. Чунки ба қавли бузургон мо наметавонем ёди гузашта кунему ду даст пеши бар монда, бо афсус бинишинем, балки бояд мо ба зиндагии хеш обу ранг дода, ҳамқадам бо давлату миллати худ пеш равем ва ҳувияти милливу худшиносиамонро дар замони Истиқлолият, ки ба мо имкониятҳои фаровон додааст, такмил диҳем ва онро ҳифз намоем. Дар ин бора Президенти Тоҷикистон, Пешвои миллат муҳтарам Эмомалӣ Раҳмон дар баромаду суҳбатҳои хеш нисбати болоравии маърифатнокӣ ва фарҳангу худшиносии мардуми ҷомеа борҳо ишора намуда, аҳли илму донишмандонро ба таҳлилу таҳқиқи илму тамаддуни гузаштаву имрӯзаи миллати тоҷик даъват менамояд. Муҳаррири китоби «Очеркҳои таърих ва назарияи кинои тоҷик» Саъдулло Раҳимов аз ҳамин нуқтаи назар амал намуда, рушду такомули синамо ва театри тоҷик, санъати ҳунарии ҳунарпешаҳои бомаҳорати онро дар ин асари худаз назари илмӣ-таърихӣ ва интиқодӣ баррасӣ намудааст, ки хонандаи муҳтарам метавонад ҷавҳари андешаҳои муаллифро дар ҳангоми мутолиаи китоб дарёбад.

Муаллифи китоб ҳамчунин аз таърихи илму фарҳанги мардуми тоҷику форси асрҳои миёна низ гуфтугӯ намуда, ташаккули тафаккуру шуури ҷамъиятӣ, сохт ва ташаккулёбии олами мавҷуд, назарияи маърифат ва нақши он дар донисташавии олами ҳастӣ ва гуманизми ахлоқиро то ҳадде дар мисоли мутафаккирони барҷастаи тоҷик – Абуабдуллои Рудакӣ, Ҳофизи Шерозӣ, Мавлонои Балхӣ, Муҳаммади Ғазолӣ ва дигарон тавассути иҷрои нақши ҳунарпешаҳои ватанӣ баррасӣ менамояд.

Саъдулло Раҳимов дар ин асари хеш дар бораи филмҳои киностудияи тоҷик «Достони Рустам», «Рустам ва Суҳроб», «Достони Сиёвуш», «Муҳоҷир», «Дохунда», «Фарзанди Тоҷикистон», «Қисмати шоир», «Зумрад», «Марги судхур», «Субҳи нахустини ҷавонӣ» («Юности первое утро»), «Асрори хонаводагӣ», «Дарди ишқ», «Ишқ ва фалсафа» ва амсоли инҳо баҳс намуда, мақому манзалати ин филмҳо ва ҳунарпешаҳои онҳоро дар таърихи илму фарҳанг, синамою театр, ва тарбияву худшиносии миллӣ-маънавии тоҷик хеле моҳирона ва бо назму низом аз нигоҳи таърихӣ-иҷтимоӣ, фалсафӣ-ахлоқӣ ва эстетикию фарҳангӣ мавриди муҳокимаву таҳлил қарор додааст. Аз ин ҷо, мутолиа ва баррасии ин китоб барои олимон ва муҳаққиқону дeстдорони фарҳангу синамо ва театр аз мубрамият кам нест, махсусан роҳу равиши таҳқиқ ва услуби таҳлилии муаллифи шодравон метавонад кумаки бузурге барои олимони ҷавони илму санъат ва ҳунари тоҷик бошад.

Китоби дигари муаллиф «Масоили мубрами фарҳанги тоҷик» проблемаҳои муҳими фарҳангу тамаддун ва маънавиёти тоҷикро аз замонҳои қадим то замони муосир дар бар гирифтааст. Китоби мавриди назари мо асосан барои фарҳангшиносон, мутахассисони фалсафаи фарҳанг, зебоишиносон, донишxeёну унвонҷӯён ва магистрҳои соҳаи фарҳанг, ки рағбат ба таҳқиқи масоили фарҳангу тамаддуни мардуми ватанӣ-тоҷик доранд нигаронида шудааст.

Мавзӯи баҳси ин китоб асосан характери таърихӣ дошта, аз асотир сар карда, то фарҳангу тамаддуни замони ҳозирро фаро гирифтааст, ки инро аз мундариҷаи китоб ба хубӣ пай мебарем. Қисмати аввали мундариҷаи он ба ин минвол матраҳ шудааст: таҳлили муқоисавии шуури асотирӣ ва асотири муосир; шакли асотирии ҷаҳонфаҳмии зардуштия; муборизаи баҳамзидҳо ҳамчун принсипи зардуштия, нақш ва ё таъсири он ба фарҳанги Эрони бостон; доир ба баъзе принсип ва хусусиятҳои тафаккури бадеии зардуштия ва Эрони бостон; дар бораи файласуфон ва шоирони файласуфмашраб дар асрҳои миёнаи Шарқ; ҷаҳонбинии фалсафӣ-эстетикии Абуабдуллоҳи Рудакӣ; андешаҳои зебоишиносии Абуалӣ ибни Сино ва ғ. Қисмати дигар мавзӯҳои китоб бештар масоили мухталифи замони муосирро дар бар гирифтааст, ба монанди: таассурот ва андешаҳо дар бораи китоби академик Мусо Диноршоев «Матолиби фалсафаи Ибни Сино»; дунё дигар шуд, дарёи ман, ту ҳамоне, ки ҳамоно, ки ҳастӣ; фалсафа ва мусиқӣ; ба ҳар ҳол ба гузашта(оқиб) менигарем; фаъолияти индивидуалии рассоми миллӣ; доир ба масоили театр ва «театралӣ»; Ҳомид Маҳмудов ва баъзе масоили театри муосири тоҷик ва монанди инҳо.

Бархе аз мақолаҳои китоб масъалаҳои фарҳангӣ-суннатӣ, ба мисли ташаккули тафаккури эстетикии ҷомеаи тоҷик; Наврӯз - ҷаҳонбинии болидарӯҳиву некбинӣ ва созандагӣ; ҷанбаҳои психиологӣ- иҷтимоӣ ва фарҳангии тақвимии ҷашнгирии форсӣ-тоҷикӣ; фидокорӣ ва хизматҳои шоёни академик М.Осимӣ ва ғ.-ро фаро гирифтааст.Чунонки аз мухтасари мазмуну мундариҷаи китоби мазкур ба назар мерасад, муаллиф дар навиштан ва сохтори ин китоб заҳмати зиёде кашида, ба хонанда масоили муҳими фарҳангу тамаддуни мардуми тоҷикро аз замони қадим то замони муосир бо як назофату назму низом ба қалам додааст. Дар ҷараёни таҳлилу баррасии масъалаҳои дар пеш гузоштаи хеш муҳаққиқ Саъдулло Раҳимов аз усулу равишҳои фалсафӣ-ахлоқӣ ва эстетикӣ истифода намуда, як асари арзишманди илмӣ-таҳқиқотии фалсафӣ-фарҳангиро ба аҳли илму адаб, олимону ҳунармандони соҳаи этикаву эстетика, синамову театр ва унвонҷӯёну донишҷӯёни соҳаи илму фарҳанг ва тамаддун пешниҳод намудааст.

Бояд қайд намуд, ки ин ду китобе, ки мо дар боло хеле фишурда баррасӣ намудем ва шояд аз нигоҳи санъатшиносону фарҳангшиносон заиф ба назар расад, аммо бо вуҷуди ин саъй намудем, ки то ҳадде тавонем мазмуну мундариҷа ва бо санъати илмӣ-ҳунарӣ, фалсафӣ-таърихӣ навишта шудани онҳо ва рӯи об баровардани фарҳангу тамаддуни ғании мардуми тоҷик хизмату фидокории қалбии муаллиф – Саъдулло Раҳимовро ба аҳли илм муаррифӣ намоем. Меарзад, ки чунин муаллифони варзида қобили ташвиқ ва дастгирии хирадмандони ҷомеа гарданд. Зеро ки Саъдулло Раҳимов аввалин муҳаққиқ аст, ки дар ин ду китоби худ шуҷоатмандона масъалаҳои муҳими таърихи фалсафаву фарҳанг, адабиёту ҳунар ва театру синамои тоҷикро аз ибтидо то имрӯз таҳлилу баррасии бунёдӣ намудааст, ки ифодакунандаи арзишҳои маънавию фарҳангии мардуми тоҷик мебошад.

Муродова Т. Номзади илмҳои фалсафа, дотсент, ходими пешбари илмии ИФСҲ-и ба номи А.Баҳоваддинови АМИТ

Натиҷаи таҳлилҳо нишон медиҳад, ки коҳишёбии босуръати пиряхҳо дар тамоми қитъаҳои сайёра ба таври ғайримуқаррарӣ идома дорад. Аз ҷумла, давоми даҳсолаҳои охир пиряхҳои Осиёи Марказӣ низ дар ҳолати ғайримуқаррарӣ қарор дошта, дар маҷмуъ 30 фоиз таназзул ёфтаанд.

-Президенти Ҷумҳурии Тоҷикистон муҳтарам Эмомалӣ Раҳмон зимни ҷаласаи нахустини Панели сатҳи баланд оид ба масъалаҳои тағйирёбии иқлим ва ҳифзи захираҳои обӣ ба ҷомеаи ҷаҳонӣ масъалаи эълон намудани Соли байналмилалии ҳифзи пиряхҳо ва муайян намудани Рӯзи ҷаҳонии ҳифзи пиряхҳоро пешниҳод намуданд. 14 декабри соли 2022 Маҷмаи Умумии Созмони Милали Муттаҳид соли 2025-ро Соли байналмилалии ҳифзи пиряхҳо ва 21 мартро Рӯзи ҷаҳонии ҳифзи пиряхҳо эълон намуд.

Мақсади асосии Соли байналмилалии ҳифзи пиряхҳо пешниҳод намудани соли 2025 ҷалби диққати ҷомеаи ҷаҳонӣ ба яке аз мушкилоти муосири экологию иҷтимоии ҷаҳони муосир-таназзулёбии босуръати пиряхҳо мебошад.

Пиряхҳо дар ташаккулёбии экосистемаи Замин нақши муассир дошта, сарчашмаи асосии ҳифзкунандаи оби ошомиданӣ ва танзимкунандаи иқлими сайёра маҳсуб мешаванд. Мутаассифона, давоми даҳсолаи охир таназзулёбии босуръати онҳо на танҳо экосистемаҳои табиӣ, балки мавҷудияти олами зинда ва гуногунии биологиро барои оянда зери суол мебарад.

Ҷумҳурии Тоҷикистон аз аввалин давлатҳои ҷаҳон аст, ки соли 2010 «Барномаи давлатии омӯзиш ва ҳифзи пиряхҳои Тоҷикистон барои давраи солҳои 2010-2030»-ро қабул намуда, дар нақшаи чорабиниҳои он вазифаҳои мушаххасро барои омӯзиш ва ҳифзи пиряхҳо муқаррар ва иҷро намуд. Раванди татбиқи ин барнома нишон медиҳад, ки баргузории чорабиниҳо ва ноил гардидан ба ҳадафҳои созанда дар самти ҳифзи пиряхҳо чораҷӯиҳои мушаххаси глобалиро тақозо менамояд.

Чуноне ки натиҷаи таҳлилҳо нишон медиҳад, коҳишёбии босуръати пиряхҳо дар тамоми қитъаҳои сайёра ба таври ғайримуқаррарӣ идома дорад.

Масалан, суръати таназзулёбии пиряхҳои Греландия ва Антарктида, ки бузургтарин махзани захираҳои оби ошомидании кураи Замин маҳсуб мешаванд ва дар муътадил нигоҳ доштани иқлими сайёра ва уқёнуси ҷаҳонӣ нақши муассир доранд, давоми даҳсолаҳои охир афзоиш ёфта, боиси баланд гардидани сатҳи оби уқёнуси ҷаҳонӣ гардидааст.

Натиҷаи мушоҳидаҳои муҳаққиқон нишон медиҳад, ки дар натиҷаи обшавии 3,8 триллион тонна пиряхҳои қитъаи Греландия 10 мм баланд шудани сатҳи уқёнуси ҷаҳонӣ ба вуқуъ пайвастааст.

Амсиласозии ин раванд нишон медиҳад, ки агар обшавии пиряхҳо бо суръати мавҷуда идома ёбад, сатҳи уқёнуси ҷаҳонӣ то охири ин садсола метавонад ба андозаи 7 метр баланд шавад. Дар натиҷа он ҳаёти аҳолии минтақаҳои наздисоҳилӣ ва мамлакатҳои ҷазиравиро зери хатари ҷиддӣ қарор медиҳад.

Пиряхҳои Антарктида низ ҳолати ҳамсон доранд. Хусусан қисмати ғарбии он бо суръати рекордӣ об шуда, дар даҳсолаҳои охир боиси баланд шудани сатҳи оби уқёнуси ҷаҳонӣ мегардад. Тибқи ҳисобҳои пешакӣ, 20 фоизи аҳолии кураи Замин таъсири манфии онро эҳсос хоҳанд намуд.

Натиҷаи таҳлили маълумоти мавҷуда нишон медиҳад, ки давоми даҳсолаҳои охир пиряхҳои Осиёи Марказӣ низ дар ҳолати ғайримуқаррарӣ қарор дошта, дар маҷмуъ 30 фоиз таназзул ёфтаанд.

Натиҷаи амсиласозии раванди ташаккулёбии пиряхҳои Осиёи Марказӣ нишон медиҳад, ки агар коҳишёбии онҳо бо суръати мавҷуда идома ёбад, он метавонад то нимаи асри кунунӣ боиси нобудшавии аз се як ҳиссаи пиряхҳои минтақа гардад.

Тибқи арзёбии коршиносони Созмони ҷаҳонии обуҳавошиносӣ ва ташкилоти молиявиии иқлимӣ, Ҷумҳурии Тоҷикистон дар байни мамлакатҳои қитъаи Осиё аз ҳама бештар аз тағийёрбии иқлим ҳассос баҳогузорӣ шудааст.

Пиряхҳои Тоҷикистон сарчашмаи ташккули 60 фоизи захираҳои оби Осиёи Марказӣ маҳсуб мешаванд. Обшавии онҳо аз як тараф, сабаби таназзули захираҳои об, кам гардидани миқдори захираҳои обӣ ва таъсири занҷиравии он ба дигар соҳаҳои хоҷагии халқ шуда, аз ҷониби дигар, сабаби зиёдшавии ҳолатҳои фавқулодаи табиии дорои хусусияти глятсио-гидрологӣ мегардад.

Бе муҳобот, обшавии пиряхҳо чӣ дар миқёси ҷаҳон ва чӣ дар сатҳи минтақа на танҳо мушкилоти экологӣ, балки мушкилоти иҷтимоию иқтисодӣ низ буда, барои тамоми ҷомеаи башарӣ таҳдиди ҷиддӣ маҳсуб мешавад. Зеро обшавии ҷаҳонии пиряхҳо боиси баланд гардидани сатҳи уқёнуси ҷаҳонӣ, таназзулёбии захираҳои об, тағйирёбии экосистемаҳо ва зиёд гардидани ҳодисаҳои фавқулодаи табиӣ мегардад, ки барои тамоми башарият оқибатҳои ногувор дорад.

Чуноне ки таҷриба нишон медиҳад, мушкилоти истифода, ҳифз ва дастрасӣ ба маълумоти гидрологӣ, ки то оғози садсолаи кунунӣ дар миқёси ҷаҳон мавҷуд буданд, дар раванди силсилаташаббусҳои ҷаҳонии Президенти Ҷумҳурии Тоҷикистон муҳтарам Эмомалӣ Раҳмон ва ба роҳ мондани платформаи Раванди оби Душанбе бо роҳи муколама, омӯзиш ва ҳамкорӣ ҳал гардиданд ё дар раванди баррасӣ қарор доранд. Онҳо барои бақои ҳаёти башарият натиҷаҳои дилхоҳ фароҳам меоваранд.

Дар ин замина Соли байналмилалии ҳифзи пиряхҳо ва чорабиниҳои вобаста ба он бояд ҳамчун заминаи ҷалби тамоми иқтидор ба ҳифзи пиряхҳо ва истифодаи оқилонаи захираҳои обӣ дар ин самт равона гарданд.

Ҳамчунин баргузории Конференсияи байналмилалии сатҳи баланд оид ба ҳифзи пиряхҳо, ки 29-31 майи соли равон дар шаҳри Душанбе дар назар аст, метавонад заминаи муассир барои муколама, баррасӣ ва ҳалли мушкилоти таназзулёбии пиряхҳо бошад.

Шерализода Назриало - номзади илмҳои геология ва минерология, (яхбандишиносӣ) директори Муассисаи давлатии илмии “Маркази омӯзиши пиряхҳои Академияи миллии илмҳои Тоҷикистон”

Ҳамасола 9 май дар тамоми ҷумҳурӣ ва кишварҳои пасошӯравӣ бо эҳтироми бузург Иди Ғалаба таҷлил мегардад, ки пирӯзии инсон бар зулму истибдод, бар ҷаҳолат ва фашизмро таҷассум мекунад. Ин сана на танҳо ёдбуди як рӯйдоди таърихист, балки рӯзи гиромидошти онҳое мебошад, ки ҷони худро барои озодӣ ва зиндагии осоиштаи наслҳои баъдӣ нисор карданд.

Ҷанги Бузурги Ватанӣ (1941–1945) яке аз фоҷиабортарин сафаҳоти таърихи башарият аст. Дар ин ҷанг беш аз 27 миллион нафар шаҳрвандони Иттиҳоди Шӯравӣ ҷони худро аз даст доданд. Аз ҷумла, аз Ҷумҳурии Тоҷикистон беш аз 300 ҳазор нафар ба ҷабҳа рафтанд ва зиёда аз 90 ҳазор нафари онҳо ҳалок гардиданд. Фарзандони тоҷик дар муҳорибаҳои ҳалкунанда, аз ҷумла ҳифзи Маскав, Сталинград, озодсозии Киев, Варшава ва ишғоли Берлин ширкат варзиданд.

Маҳмудхоҷа Ғафуров, таърихшиноси барҷастаи тоҷик, дар яке аз мақолаҳои худ менависад:

«Ҷанги Бузурги Ватанӣ на танҳо як задухӯрди ҳарбӣ, балки як озмоиши ахлоқии халқҳои Шӯравӣ буд. Дар ин мубориза қудрати ахлоқиву маънавии миллатҳо собит шуд».

Иди Ғалаба барои насли имрӯз бояд ҳамчун дарси ибрат бошад. Мо бояд ба онҳое ки зиндагии ороми моро таъмин карданд, арҷ гузорем, хотираи онҳоро пос дорем ва таърихи воқеиро ба фарзандон омӯзонем. Ҳамзамон, бояд ёдовар шуд, ки саҳми заҳматкашони ақибгоҳ, аз ҷумла занону кӯдакон, ки бо меҳнати хеш ғалабаро дастгирӣ карданд, низ кам нест. Дар шароити душвор онҳо бо сабр, меҳнат ва умед шабу рӯз кор карданд.

Аҳмади Дониш, донишманди тоҷик, асрҳо пеш гуфта буд:

«Касе ки ба Ватан меҳр надорад, ба инсонӣ сазовор нест».

Ин гуфта имрӯз ҳам аҳамияти бузург дорад. Меҳри Ватан ва эҳтироми сулҳ аз худшиносии миллӣ сарчашма мегирад.

Дар ин рӯз мо на танҳо хотираи гузаштагонро гиромӣ медорем, балки ба худ савганд ёд мекунем, ки сулҳи бадастомадаро нигоҳ медорем. Зеро сулҳ натиҷаи фидокории беандозаи садҳо ҳазор нафар қаҳрамон аст.

Бо ифтихор ва эҳтироми бузург— ҳамчун як фарди Ҷумҳурии Тоҷикистон — ҳамаи Шумоён ҳамвананони азизро ба ифтихори Рӯзи Ғалаба — 9 май самимона табрик намоям!

Бигузор, хотираи шаҳидони ҷанг ҳамеша дар қалбҳои мо боқӣ монад, ва бигузор, сулҳу оромӣ, Ваҳдати миллӣ ва пешрафти илм дар Тоҷикистони соҳибистиқлол ҷовидон бошад!

Юнусова Фарзона ходими хурди илмии шуъбаи Мониторинги пиряхҳо, криосфера, глятсиология ва ГИС – технологияи МДИ ”Маркази омӯзиши пиряхҳои АМИТ”