Академияи миллии илмҳои Тоҷикистон
Сложная и неопределённая геополитическая обстановка в мире, а также вызовы и угроз распространение деструктивной идеологии терроризма и экстремизма в глобальной и региональной уровне требует от государств Центральной Азии прочно взаимодействовать в рамках региональных и международных организаций таких как СНГ, ОДКБ и ШОС.
Республика Таджикистан и Республика Казахстан – два государства Центральной Азии, как стратегические партнёры, в рамках двусторонних и многосторонних форматах тесно взаимодействуют в сфере обеспечения региональной безопасности.
Рассматривая этот аспект, можно отметить, что одним из основных направлений сотрудничества между Республикой Таджикистан и Республикой Казахстан можно назвать сотрудничество в рамках межрегиональной организации ОДКБ. Следует отметить, что благодаря политике добрососедства и взаимной поддержки двух стран механизм обеспечения коллективной безопасности в Центрально-азиатском регионе стало прочным.
Если перелистать историю развития политико-дипломатического сотрудничества между Республикой Таджикистан и Республикой Казахстан, то она начинается с 14 мая 2002 года, когда в городе Москве, на Саммите стран-участниц Договора о коллективной безопасности было принято решение о переименование ДКБ в полноценную организацию, т.е. на ОДКБ.
Вот уже несколько лет в рамках ОДКБ проводится оперативно-стратегическое учение «Боевое братство», и на этом фоне проводятся ежегодные совместные учения КСОР (Коллективные силы оперативного реагирования) ОДКБ «Взаимодействие», учения разведывательных подразделений государств членов ОДКБ, учения Миротворческих сил стран участниц ОДКБ «Нерушимое братство», учения КСБР (Коллективные силы быстрого развертывания) ЦАР «Рубеж», а также учения войск материально-технического обеспечения «Эшелон», где наряду с другими государствами-участницами были задействованы воинские подразделения из Республики Таджикистан и Республики Казахстан.
Следует отметить, что в рамках сотрудничества в области безопасности Республика Таджикистан и Республика Казахстан имеют одинаковые позиции. И в этом направлении, в целях противодействия угрозам терроризма, экстремизма и сепаратизма, а также выявления, предупреждения и пересечения преступлений проводятся совместные оперативно-розыскные мероприятия между соответствующими органами двух государств.
Обоюдные визиты на высшем уровне, Президента Республики Таджикистан уважаемого Эмомали Рахмона в Республики Казахстан и визита Президента Республики Казахстан уважаемого Касым-Жомарта Токаева в Республики Таджикистан, ещё раз свидетельствует о твердой политической воли глав-государств двух стран и созданной ими атмосферы особенного взаимопонимание и доверия между двумя дружеских стран Таджикистана и Казахстана.
Важно отметить, что предстоящий государственный визит Президента Республики Казахстан уважаемого Касым-Жомарта Токаева в Республики Таджикистан придаст новый импульс во взаимоотношениях двух братских республик. И надеемся, что значительная часть подписываемых меморандум и соглашений вселяет надежду на дальнейшую перспективу и развитие двусторонних и всесторонних стратегических отношений гарантом прочного мира, стабильности Таджикистана и Казахстана, и региона в целом.
В целом, особенности взаимоотношений между Республикой Таджикистан и Республикой Казахстан выражаются в закрепленными между ними прочные договорно-правовые основы для дальнейшего взаимовыгодного сотрудничества и для достижения уровня стратегического партнерства. Уместно напомнить, что дипломатические отношения между Республикой Таджикистан и Республикой Казахстан было установлено 7 января 1993 года. Договор о стратегическом партнерстве между Республикой Таджикистан и Республикой Казахстан был подписан 14 сентября 2015 года.
Салимов А.Х., научный сотрудник Отдела СНГ Института изучения проблем стран Азии и Европы Национальной академии наук Таджикистана
ОЛИМОНИ АКАДЕМИЯИ ИЛМҲО ВАЗИФАДОРАНД, КИ ДАР ИҶРОИ СЕ ҲАДАФИ СТРАТЕГИИ ДАВЛАТ – ТАЪМИНИ ИСТИҚЛОЛИЯТИ ЭНЕРГЕТИКӢ, РАҲОӢ АЗ БУНБАСТИ КОММУНИКАТСИОНӢ ВА ҲИФЗИ АМНИЯТИ ОЗУҚАВОРИИ МАМЛАКАТ НАҚШИ ФАЪОЛОНА ДОШТА БОШАНД.
Навид
Навид 30 May 25
Categories
Имрӯз, 26 май бо ишитироки президенти Академияи миллии илмҳои Тоҷикистон, узви вобастаи АМИТ Хушвахтзода Қобилҷон Хушвахт ва олимону коршиносон дар Муассисаи давлатии Маркази омӯзиши пиряхҳои Академияи миллии илмҳои Тоҷикистон Озмоишгоҳи низоми иттилоотии пиряхҳои Тоҷикистон мавриди истифода қарор дода шуд.
Ёдовар мешавем, ки таъсиси озмоишгоҳи мазкур бо мақсади иҷрои дастуру супоришҳои Асосогузори сулҳу ваҳдати миллӣ – Пешвои миллат, Президенти Ҷумҳурии Тоҷикистон муҳтарам Эмомалӣ Раҳмон, иҷрои нақшаи чорабиниҳои қарори Ҳукумати Ҷумҳурии Тоҷикистон аз 31 августи соли 2023, № 407 дар бораи амалигардонии қатъномаи Маҷмааи умумии Созмони Милали Муттаҳид дар бораи эълон намудани Соли байналмилалии ҳифзи пиряхҳо ва ба истиқболи Конференсияи байналмилалии сатҳи баланд оид ба ҳифзи пиряхҳо равона гардидааст.
Зимни ифтитоҳ ба роҳбари академия иттилоъ дода шуд, ки Озмоишгоҳи низоми миллии иттилоотии пиряхҳои Тоҷикистон бо истифода аз аксҳои моҳворагии сифати баланд ва дақиқияти боло пиряхҳо таҳқиқ намуда, масоҳати онҳоро дар давраи интихобшуда барои ҳар як ҳавзаи пиряхӣ муайян менамояд. Инчунин аз рӯи муқоиса маълумоти сарфи об ва маълумоти метеорологии боришот ва ҳарорат равандҳои ташаккулёбӣ ва таназулёбии пиряхҳо муайян карда мешаванд.
Гуфта шуд, ки дар озмоишгоҳи мазкур равандҳои динамикии пиряхҳои набзонии Тоҷикистон ва кӯдҳои пиряхӣ таҳқиқ шуда, моделронии ташаккулёбии минбаъдаи онҳо амалӣ карда мешавад. Ҳамзамон бо мақсади дақиқ муайян кардани равандҳои криосфера бо истифода аз дастгоҳҳои худпарвозӣ бесарнишин ва таҳқиқоти саҳроӣ низ чорабиниҳои илмӣ-таҳқиқотӣ амалӣ карда мешаванд.
Имрӯз, 26 май дар толори Раёсати Академияи миллии илмҳои Тоҷикистон бо ташаббуси Шуъбаи илмҳои тиббӣ ва фарматсевтӣ ҳамоиши илмӣ ба муносибати таҷлили 1045- солагии фарзанди халқи тоҷик Абуалӣ ибни Сино таҳти унвони “Нақши Ибни Сино дар ташаккул ва рушди илми тиб” баргузор гардид.
Ба кори ҳамоиш ноиби президенти Академияи миллии илмҳои Тоҷикистон Ибодзода Саидмуқим Тиллохуҷа ҳусни оғоз бахшида, доир ба ҳаёту фаъолият ва нақши Ибни сино дар рушду ташаккули илми тиб маъруза намуд.
Президенти Академияи миллии илмҳои Тоҷикистон, узви вобастаи АМИТ Хушвахтзода Қобилҷон Хушвахт дар суханронии муқадимавии хеш изҳор доштанд, ки Шайхурраис ибни Сино яке аз бузургтарин мутафаккирони асри XI мебошад, ки на танҳо дар доираи илми тиб, балки дар фалсафа, мантиқ ва илмҳои табии ба баландтарин сатҳ расидааст. Осори ӯ, аз ҷумла «Қонуни тиб» ва «Китоби Шифо», то имрӯз яке аз сарчашмаҳои бунёдӣ ва муътамади илми тиб дар ҷаҳон маҳсуб мешаванд. Ин китобҳо бо забони арабӣ навишта шудаанд, аммо дар қалбҳои ҳазорсолаҳои насли донишмандон реша давондаанд ва барои равнақи илми тиб хазинаи гаронбаҳо ба ҳисоб мераванд.
Гуфта шуд, ки Абӯалӣ ибни Сино на танҳо табиби варзида ва олим буд, балки як файласуфи пурқудрат ва маърифати ниҳоят амиқ дошт. Ӯ илми тибро на ҳамчун як фан, балки ҳамчун як санъати ҳаёт ва ифодаи тамомияти инсон медид. Тиб барои ӯ ҳеҷ гоҳ танҳо ҷустуҷӯи дору ва табобат набуд, балки шинохти амиқи муносибати инсон бо муҳити атроф ва нигоҳдории саломатии ҷисму равон буд. Ин хел равиш ба тиб моро ҳоло низ вазифадор месозад, ки ба илми тиб ҳамчун санъат ва илм, ба ҳамзамон аз нигоҳи илмӣ ва инсонӣ нигоҳ кунем.
Таъкид гардид, ки вақте инсоният бо мушкилоти муосири тиббӣ ва ҷаҳонии саломатӣ, ба мисли бемориҳои сироятӣ, тағйироти генетикӣ, бемориҳои музмин ва таъсири манфии тағйирёбии муҳити зист рӯбарӯ аст, нақши мероси Ибни Сино беш аз ҳарвақта равшан мешавад. Илми тиби муосир бояд роҳҳои нави пешгирӣ, ташхис ва табобатро бар асоси таҷриба ва хирадҳои ниёгони бузург, ба мисли Абӯалӣ ибни Сино ва бо истифода аз технологияҳои пешрафта таҳия намояд.
Муҳаққиқи маъруфи рус Сергей Фёдорович Оловников дар таҳлили осори Абӯалӣ ибни Сино гуфтааст: «Абӯалӣ ибни Сино, ба ҷои он ки танҳо табиби амалист, дар ҳақиқат рӯҳоният ва маърифати тиб аст. Ӯ аввалин нафарест, ки илми тибро бо усули илмӣ ва фалсафӣ якҷоя карда, онро ба сатҳи ҷаҳонӣ баровардааст.»
Дар Тоҷикистон, ки мероси пурғановати илмӣ ва адабӣ дорад, мақоми Абӯалӣ ибни Сино дар таърихи илми тиб ва фарҳанги миллии мо басо муҳиму таърихист. Осори ӯ заминаи асосии барномаи таълимии донишгоҳҳои тиббӣ ва марказҳои тадқиқотии кишвар ба шумор меравад.
Суханҳои Пешвои миллат, муҳтарам Эмомалӣ Раҳмон, ки фармудаанд: «Таълим ва илми тиб бояд ҳамеша бо эҳтироми ҳаёт ва инсонӣ ҳамроҳ бошад, зеро бе ин арзишҳо рушди воқеии илми тиб ғайриимкон аст,» моро дар ин роҳ раҳнамоӣ мекунад.
Аз ин лиҳоз, Академияи миллии илмҳои Тоҷикистон вазифадор аст, ки омӯзиши мероси Шайхурраисро ҳамчун бахши аслии таълим ва тадқиқот дар соҳаи тиб тақвият бахшад ва ҳамзамон бо роҳбарии ҳукумат ва ҳамкории байналмилалӣ барои пешрафти илми тиб дар кишвар кӯшишҳои ҷиддӣ намояд.
Дар айни замон, зарурати ворид кардани равияҳои нави тадқиқотӣ ба илми тиб — аз қабили биотехнология, геномика, тибби персоналӣ ва таҳқиқоти байнисоҳавӣ бо илми фалсафа ва ахлоқ — аз мероси ниёгони бузург бармеояд. Ин равиш моро водор месозад, ки на танҳо ба ҷустуҷӯи усулҳои муолиҷа, балки ба фарогирии тамомияти инсон ва муҳити зиндагӣ таваҷҷуҳ кунем.
Имрӯз, 23 май дар толори Раёсати Академияи миллии илмҳои Тоҷикистон маҳфили илмӣ-адабӣ “Хирад”- и Академияи миллии илмҳои Тоҷикистон баргузор гардид. Дар маҳфили навбатӣ китоби мукаммали “Таронасози ватан”- и Файзалӣ Ҳасан муаррифӣ гардид.
Ба кори маҳфил президенти Академяи миллии илмҳои Тоҷикистон, узви вобастаи АМИТ Хушвахтзода Қобилҷон Хушвахт ҳусни оғоз бахшида таъкид дошт, ки раёсати Академияи миллии илмҳои Тоҷикистон бо мақсади тарғиби ҳамаҷонибаи дастовардҳои илмӣ ва эҷодии олимону адибон ва аҳли ҳунар тасмим гирифтааст, ки моҳе як маротиба чунин маъракаҳои эҷодӣ ташкил намояд. Гарчанде ба ҷойи як ҷаласа мо ҳар моҳ ду ва ҳатто се ҷаласаи маҳфили “Хирад”-ро баргузор менамоем, ки фикр мекунам хуб аст. Ҳадаф аз баргузории маҳфилҳо таҳлили дастовардҳои олимон, адибону аҳли фарҳанг, арҷгузорӣ ба хизматҳо ва эҷодиёти устодон мебошад.
Гуфта шуд, ки имрӯз мақсаду муҳтаво ва мундариҷаи ҷаласаи мазкур ба эҷодиёти яке аз чеҳраҳои намоёни санъати мусиқии мамлакат, Ҳофизи халқии Тоҷикистон, дорандаи Ҷоизаи давлатии ба номи Абуабдуллоҳ Рӯдакӣ, сароянда ва оҳангсоз Файзалӣ Ҳасанов бахшида шудааст.
Таъкид гардид, ки дар олами мусиқии муосири Тоҷикистони соҳибистиқлол даҳҳо ҳунармандони асил бо созу навоҳои тоза васфи ватани азизамонро тараннум мекунанд ва дар байни онҳо нақши устод Файзалӣ Ҳасанов хеле ва хеле назаррас аст. Ин ҳунарманди номӣ имрӯз муаллифи садҳо таронаҳои тоза буда, дар байни мардуми Тоҷикистон обрӯву нуфузи баланд дорад. Файзалӣ Ҳасанов тамоми марҳилаҳои эҷодиро тай намуда, имрӯз дар қуллаи волои фарҳанги муосир қарор дорад.
Ёдовар мешавем, ки раёсати Академияи миллии илмҳо соле қабл тасмим гирифта буд, ки дар партави амалисозии сиёсати хирадмандонаи Пешвои муаззами миллат ва ҷавобан ба ғамхориҳои беназири муҳтарам Эмомалӣ Раҳмон ҳарчи бештар падидаҳои асили фарҳанги замони истиқлолро тарғиб намояд ва зимни ҳамин иқдом аз ҷониби кормандони шуъбаи санъатшиносии Раёсат китоби мукаммали “Таронасози Ватан”, ки иборат аз очерки муфассали тарҷимаҳолӣ ва нотаҳои зиёда аз 80 адад оҳангҳои эҷоднамудаи Файзалӣ Ҳасанов буда, аз ҷониби Вазорати Фарҳанги Тоҷикистон рӯйи чоп омадааст.
Дар идомаи маҳфил муовини Вазири фарҳанги Ҷумҳурии Тоҷикистон, ректори Консерваторияи миллии Тоҷикистон, директори МД ТВ “Сафина” ва дигарон суханронӣ намуда, аз ҳунари волои ин ситораи тобноки олами мусиқӣ ёдовар гардиданд.
Дар фарҷоми маҳфил бо суруду таронаҳои марғуб ва ватандӯстонаи Ҳунарпешаи мардумии Тоҷикистон Файзалӣ Ҳасан анҷом ёфт.
Имрӯз, 22 май дар Академияи миллии илмҳои Тоҷикистон дар ҳошияи баргузории конфронси сатҳи баланди ҳифзи пиряхҳо ва ба муносибати Рӯзи байналмилалии ҳифзи кудакон таҳти унвони “Пиряхҳои Тоҷикистон: зебоӣ ва ҳифзи онҳо ҳамоиш баргузор гардид.
Қабл аз оғози ҳамоиш президенти Академияи миллии илмҳои Тоҷикистон, узви вобастаи АМИТ Хушвахтзода Қобилҷон Хушвахт аз намоишгоҳи расмҳои мактабачагон, ки дар онҳо пиряхҳои Тоҷикистон тасвир ёфтаанд боздид намуданд.
Дар идома зимни суханронии хеш президенти Академияи миллии илмҳои Тоҷикистон, узви вобастаи АМИТ Хушвахтзода Қобилҷон Хушвахт таъкид доштанд, ки чорабинин имрӯза, аз ҷумлаи талошҳои Академияи миллии илмҳои Тоҷикистон дар самти татбиқи амалии ибтикороти Пешвои миллат, Президенти Ҷумҳурии Тоҷикистон муҳтарам Эмомалӣ Раҳмон дар ҳали масъалаҳои об, махсусан ҳифзи пиряхҳо маҳсуб мегардад.
Таъкид гардид, ки бо ибтикорти Пешвои миллат, Президенти Ҷумҳурии Тоҷикистон муҳтарам Эмомалӣ Раҳмон Маҷмааи умумии Созмони Милали Муттаҳид оид ба масъалаҳои об нуҳ қатънома қабул намудааст, ки татбиқи он барои расидан ба ҳадафҳои глобалии соҳаи обу иқлим заминаи сазовор гузошта истодаанд.
Гуфта шуд, ки зери таъсири тағйирёбии иқлим таназулёбии криосфера дар саросари олам торафт суръат мегирад. Тибқи натиҷаи таҳқиқотҳои илмии олимон оид ба тағйирёбии иқлим ва криосфера дар соли 2019 ва моделсозии раванди таъсири тағйирёбии иқлим ба пиряхҳо нишон медиҳанд, ки то охири садсолаи равон сеяки пиряхҳои ҷаҳон метавонанд аз байн раванд.
Бояд гуфт, ки далели ин арзёбиҳо метавонад гузориши Созмони ҷаҳонии обуҳавошниосӣ бошад, ки тибқи он соли 2024 гармтарин сол дар тамоми давраи мушоҳидаҳо арзёбӣ гардидааст. Ташаббуси эълоннамудани соли 2025 ҳамчун «Соли байналмилалии ҳифзи пиряхҳо»- ро Пешвои миллат, Президенти Ҷумҳурии Тоҷикистон муҳтарам Эмомалӣ Раҳмон соли 2021 дар ҷаласаи нахустини Эътилофи обу иқлим муаррифӣ намуда буданд, ки он ба хулосаҳои илмӣ асос ёфтааст.
Дар идома ғолибони озмуни ҷумҳуриявии «Беҳтарин тасвир» дар мавзуи «Пиряхҳои Тоҷикистон: зебоӣ ва ҳифзи онҳо» аз ҷониби мактабачагон муайян гардида, бо туҳфаҳои хотирмон қадрдонӣ гардиданд.
Имрӯз, 21 май бахшида ба Рӯзи Ҷавонони Тоҷикистон дар шаҳраки академӣ бо иштироки президенти Академияи миллии илмҳои Тоҷикистон, узви вобастаи АМИТ Хушвахтзода Қобилҷон ва олимони ҷавон чорабинии идона баргузор гардид.
Президенти Академияи миллии илмҳои Тоҷикистон, узви вобастаи АМИТ Хушвахтзода Қобилҷон Хушвахт тамоми олимони ҷавон ва ҳозиринро ба муносибати Рӯзи Ҷавонони Тоҷикистон табрику таҳният намуда, таъкид дошт, ки аз замони ба даст овардани Истиқлоли давлатӣ ва аввалин мулоқоти Асосгузори сулҳу ваҳдати миллӣ, Пешвои муаззами миллат, Президенти Ҷумҳурии Тоҷикистон муҳтарам Эмомалӣ Раҳмон дар Анҷумани якуми Иттифоқи ҷавонон баргузор шуда буд, ки поягузори банақшагирӣ ва татбиқи барномаву чорабиниҳои бузург дар самти ҷавонон гардид. Дар ин мулоқот ҳануз Пешвои миллат зикр намуда буданд, ки “Мо хуб дарк мекунем, ки таваҷҷуҳ ба ҷавонон ғамхорӣ барои ояндаи миллати тоҷик ва таҳкими неруи давлати Тоҷикистон мебошад”.
Ҳамин буд, ки баъдан бо мақсади дастгирии ҷавонон, ташаккул ва тарғиби тарзи ҳаёти солим, бо шуғл таъмин намудани ин қишри фаъоли ҷомеа, дарёфт ва дастгирии истеъдодҳои нав, ҳимояи ҳуқуқ ва манфиатҳои насли ҷавон зарурати таъсиси мақоми ваколатдори давлатӣ дар самти кор бо ҷавонон ба вуҷуд омад. Бинобар ин, моҳи майи соли 1997 қарори Ҳукумати мамлакат доир ба таъсиси Кумитаи кор бо ҷавонони назди Ҳукумати Ҷумҳурии Тоҷикистон ба тасвиб расида, санаи 23-юми май ҳамчун Рӯзи ҷавонони Тоҷикистон эълон карда шуд.
Бояд тазаккур дод, ки тибқи таҳлилҳои хазинаи нуфуси Созмони Милали Муттаҳид-Тоҷикистони мо аз ҷумлаи кишварҳои дорои афзалияти ҷавонон дониста шуда, синну соли миёнаи аҳолии он 22,5 солро ташкил медиҳад. Ҳамчунин, тибқи маълумоти оморӣ зиёда аз 70 фоизи аҳолии кишварро ҷавонони то 35-сола ташкил медиҳанд, маҳз ба ҳамин сабаб Тоҷикистон кишвари ҷавонон ба ҳисоб меравад. Нишондиҳандаҳои мазкур, аз мо, амалисозии тадбирҳои зиёдро дар тарбия ва рушди қобилиятҳои зеҳниву ҷисмонии насли ҷавони ҷомеа тақозо менамояд.
Гуфта шуд, ки тули солҳои соҳибистиқлолӣ дар кишвари мо заминаҳои меъёрии ҳуқуқӣ ва ташкиливу инфрасохтории сиёсати давлатии ҷавонон ташаккул ёфта, даҳҳо санади меъёрии ҳуқуқӣ қабул ва маҷмуи масъалаҳои сиёсиву иқтисодӣ ва иҷтимоиву фарҳангӣ, ки бевосита ба ҷавонон дахл доранд, ҳаллу фасл карда шуданд.
Имрӯз дар шароити пешрафти босуръати илму техника ва технологияҳои нав, масъалаи баланд бардоштани сатҳи маърифату саводнокии ҷавонон ва ба омӯзиши донишҳои замонавӣ фаро гирифтани онҳо аз ҷумлаи вазифаҳои муҳимтарини мо ба ҳисоб меравад.
Дар идома муовини сардори Раёсати кор бо ҷавонон ва варзиши шаҳри Душанбе суханронӣ намуда, тамоми ҷавонони кишварро ба ин муносибат самимона табрик намуданд.
Дар интиҳои чорабинӣ як олимони ҷавони Академияи миллии илмҳои Тоҷикистон бахшида ба «Рӯзи ҷавонони Тоҷикистон» бо «Ифтихорнома» ва «Сипоснома»-ҳои Раёсати кор бо ҷавонон ва варзиши шаҳри Душанбе ва Академияи миллии илмҳои Тоҷикистон қадршиносӣ гардиданд.
Ҳамзамон дар ин чорабини президенти Академияи миллии илмҳои Тоҷикистон, узви вобастаи АМИТ Хушвахтзода Қобилҷон Хушвахт бахшида ба рӯзи ҷавонон бо Ифтихорномаи Агентии амнияти химиявӣ, биологӣ, радиатсионӣ ва ядроии Академияи миллии илмҳои Тоҷикистон сарфароз гардид.
Имрӯз, 20 май дар толори Раёсати Академияи миллии илмҳои Тоҷикистон бахшида ба 18- май "Рӯзи байналмилалии осорхона" Конференсияи илмӣ-амалӣ таҳти унвони “Рушди Осорхонаҳои Тоҷикистон дар партави истиқлоли давлатӣ” баргузор гардид.
Ба кори конфронс ноиби президенти Академияи миллии илмҳои Тоҷикистон Муҳаммаддовуд Саломиён ҳусни оғоз бахшида, таъкид дошт, ки ҳамасола 18- уми май дар тамоми ҷаҳон “Рӯзи байналимилалии осорхонаҳо” ҷашн гирифта мешавад. Дар ин рӯз осорхонаҳо дарҳои худро барои меҳмонон боз намуда, бо ироаи барномаҳои махсус кӯшиш мекунанд боз ҳам диққати тамошобинонро ба омӯзиши таърих ва огоҳӣ аз осори таърихӣ ҷалб мекунанд.
Президенти Академияи миллии илмҳои Тоҷикистон, узви вобастаи АМИТ Хушвахтзода Қобилҷон Хушвахт дар суханронии муқадимавии хеш иброз доштанд, ки замони муосир бо таҳаввулоти фавқулода, падидаҳои ғайричашмдошт, тағйироти мунтазами иқлимӣ ва геополитикӣ ҳар як фарди ҷомеаро водор месозад, ки бо эҳсоси баланди масъулият дар ҳифзу ҳимояи арзишҳои умумибашарӣ ва миллӣ саҳмгузор бошад. Дар чунин шароити мураккаб нақши илму фарҳанг ҳамчун пояи шуурмандии ҷомеа ва худшиносиву ватандӯстии шаҳрванд беш аз ҳарвақта муҳим арзёбӣ мегардад.
Гуфта шуд, ки осорхонаҳо ҳамчун ниҳодҳои муассири фарҳангӣ ва маърифатӣ нақши арзишманд дар шиносоии ҷомеа бо мероси таърихию фарҳангӣ, густариши ҷаҳонбинӣ ва тарбияи ҳисси миллӣ доранд. Дар даврони соҳибистиқлолии Тоҷикистон бо ташаббусу сиёсати фарҳангпарваронаи Асосгузори сулҳу ваҳдати миллӣ - Пешвои миллат, Президенти Ҷумҳурии Тоҷикистон, муҳтарам Эмомалӣ Раҳмон соҳаи фарҳанг ва махсусан фаъолияти осорхонаҳо марҳала ба марҳала рушду такомул ёфта, ба як шохаи муҳими тарбияи маънавии ҷомеа табдил ёфтааст.
Тавре ки, Пешвои миллат дар мулоқоти навбатии худ бо аҳли илм ва маориф, ки санаи 30 майи соли 2024 баргузор гардид, таъкид карданд:«Истиқлоли давлатӣ шароит фароҳам овард, ки таҳқиқи илмии дастовардҳои моддиву маънавӣ, мероси фарҳангӣ ва таърихи куҳанбунёди тоҷикон вусъати бесобиқа пайдо карда, миллати тоҷик дар арсаи байналмилалӣ ҳамчун миллати тамаддунсозу фарҳангсолор, эҷодкору илмпарвар ва шаҳрсозу шаҳрнишин муаррифӣ гардад».
Таъкид гардид, ки осорхонаҳо ҳамчун марказҳои ҳифз, омӯзиш ва муаррифии мероси моддӣ ва маънавии башар, имрӯз ба майдони муҳими муколамаи тамаддунҳо, омӯзиши таърих ва ташаккули ҳувияти фарҳангӣ табдил ёфтаанд. Аз ин рӯ, таҷлили Рӯзи байналмилалии осорхонаҳо, ки ҳамасола 18 май бо ташаббуси Шӯрои байналмилалии осорхонаҳо (ICOM) ҷашн гирифта мешавад, на танҳо ёдоварӣ аз нақши осорхонаҳо дар ҳаёти иҷтимоӣ, балки як саҳнаи ҳамзистӣ ва муаррифии мероси умумиинсонӣ аст. Ин рӯз бори аввал соли 1977 ҷаласаи 11-уми Шурои байналмилалии осорхонаҳо (ICOM) дар шаҳрҳои Москва ва Ленинград баргузор шуд, ки аз он рӯз ба як ҷашни ҷаҳонӣ табдил ёфтааст.
Ёдовар мешавем, ки аз соли 1978 инҷониб, Рӯзи байналмилалии осорхонаҳо дар саросари ҷаҳон таҷлил мегардад. Соли 2025, Рӯзи байналмилалии осорхонаҳо таҳти шиори «Ояндаи осорхонаҳо дар ҷомеаҳои босуръат тағйирёбанда» таҷлил мегардад. Ин мавзӯъ ба нақши осорхонаҳо дар ҷаҳони муосир, ки бо тағйироти иҷтимоӣ, технологӣ ва муҳити зист рӯ ба рӯ аст, равона шудааст.
Рӯзи байналмилалии осорхонаҳо на танҳо ҷашни кормандони осорхонаҳо, балки тамоми дӯстдорони фарҳанг ва таърих аст. Он ба мо ёдрас мекунад, ки осорхонаҳо на танҳо ҷойи нигоҳдории ашёҳои таърихӣ, балки марказҳои омӯзиш, таҳқиқ ва рушди ҷомеа мебошанд.
Бояд гуфт, ки Тоҷикистон - сарзамини дорои таърихи куҳан ва фарҳанги ғанист. Дар даврони Истиқлол, бо сиёсати фарҳангпарваронаи Пешвои миллат, муҳтарам Эмомалӣ Раҳмон, соҳаи фарҳанг, бахусус фаъолияти осорхонаҳо рушд ёфтанд ва осорхонаҳо на танҳо ҷойи нигаҳдории нигораҳо, балки ба маркази пажӯҳиш, маърифат ва тарбияи насли ҷавон табдил ёфтанд.
Имрӯз, 20 май бахшида ба "Рӯзи байналмиллалии осорхона" ҳайати олимон кормандон таҳти роҳбарии президенти Академияи миллии илмҳои Тоҷикистон, узви вобастаи АМИТ Хушвахтзода Қобилҷон Хушвахт сайри осорхона баргузор намуданд.
Дар оғоз роҳбарияти акдемия ва олимону кормандон аз Осорхонаи адабӣ-ёдгории устод Садриддин Айнӣ дидан намуда, аз хотироти нек ва ҷовидонаи ин донишманд ва адиби бузурги тоҷик ёдовар гардиданд.
Зимни боздид иттилоъ дода шуда, ки Осорхонаи адабӣ-ёдгории Садриддин Айнӣ соли 1963 бо қарори КМ Ҳизби Коммунист ва Шурои вазирони Тоҷикистон таъсис ёфтааст. Осорхона дар ибтидо муассисаи Вазорати Маданияти РСС Тоҷикистон ҳисоб меёфт. Сипас, соли 1966 ба ихтиёри АИ РСС Тоҷикистон супорида шуд.
Гуфта шуд, ки соли 1978 ба муносибати ҷашни садумин солгарди зодрӯзи Садриддин Айнӣ бинои Осорхона аз нав таъмиру тармим гардида, маводу санадҳои бештар ҷамъоварӣ шуданд ва бо Қарори Комитети Иҷроия, Шурои Вазирон ва Қарори Юнеско Осорхона аз нав дари худро барои бинандагон боз намуд. Осорхона аз ҳуҷраҳои гуногун иборат аст, ки ҳар кадоме аз онҳо саҳифае аз зиндагӣ ва фаъолияти эҷодии адабиву илмӣ ва маорифпарварии С.Айниро дар бар мегиранд.
Ёдовар мешавем, ки осорхона дар маркази шаҳри Душанбе ноҳияи Исмоили Сомонӣ, кӯчаи Ҳамза Ҳакимзода ҳавлии №1 воқеъ гардидааст. Дар ин манзил устод Садриддин Айнӣ ҳамроҳи аҳли байт солҳои охири ҳаёти хешро (1951-1954) сипарӣ намудааст. Мувофиқи омори дар Осорхона 150 адад экспонат, 189 адад воситаҳои асосӣ, 2000 адад китоб мавҷуданд. Аксари ин китобҳо асарҳои худи устод буда, бо забонҳои гуногун ва дар солҳои мутафовит нашр шудаанд.
Дар идома ҳайати роҳбарият ва олимону кормандон аз Осорхонаи мардумшиносии Институти таърих, бостоншиносӣ ва мардумшиносии ба номи А.Дониши Академияи миллии илмҳои Тоҷикистон боздид намуданд.
Иттилоъ дода шуд, ки осорхонаи мазкур бо Қарори Ҳукумати Тоҷикистон аз моҳи сентябри соли 1981 дар заминаи Шуъбаи мардумшиносӣ таъсис дода шуд. Ҷамъоварии коллексия ва фондҳо аз соли 1948 оғоз гардида то имрӯз тавассути экспедитсияиҳои мардумшиносӣ дар ҳудуди ҷумҳурӣ ва берун аз он идома дорад.
Таъкид гардид, ки ёдгориҳои осорхона аз коллексияи кулолӣ, миссӣ, либоси миллӣ, гулдӯзӣ, ороишоти заргарӣ, асбобҳои гуногуни рӯзгор таркиб ёфтааст ва ин нигораҳо имконият медиҳанд, ки доир ба таърихи макон, урфу одат, анъанаву суннат ва ҳунарҳои мардумии тоҷикон дар гузашта ва имрӯз маълумот ба даст ояд.
Боиси ифтихор ва сарфарозист, ки Бобоев Комрон Одилович - мудири шуъбаи амниятӣ химиявӣ, доктор фалсафа (PhD), ходими калони илмии Агенти амнияти химиявӣ, биологӣ, радиатсиони ва ядроии Академияи милли илмҳои Тоҷикистон таҳти роҳбарии доктори илмҳои химия
Боиси ифтихор ва сарфарозист, ки Бобоев Комрон Одилович - мудири шуъбаи амниятӣ химиявӣ, доктор фалсафа (PhD), ходими калони илмии Агенти амнияти химиявӣ, биологӣ, радиатсиони ва ядроии Академияи милли илмҳои Тоҷикистон таҳти роҳбарии доктори илмҳои химия, профессор, академики АМИТ Мирсаидов У.М - дар конфренсияи байналмилалии «БЕҲТАРИН ОЛИМИ ҶАВОН» соли 2025 дар Ҷумҳурии Қазоқистон шаҳри Остона, ки аз 1март то 10 март идома ёфта буд бо пешниҳоди мақола тариқи онлайни иштирок намуда соҳиби ДИПЛОМИ дараҷаи 1, медал ва шаҳодатномаи « ЛУЧШИЙ МОЛОДОЙ УЧЕНЫЙ ГОДА» сарфароз гардид.
Барои ноил гардидан ба ин дастоварди илми аз номи Раёсати Академияи милли илмҳои Тоҷикистон ба Бобоев К.О ва роҳбари илмиашон Устод Мирсаидов У.М мувафақиятҳои нав ба навро орзумандам.