Дар қарни XXI боз бештару беҳтар маълуму равшан гардид, ки ояндаи кишвар ва тақдири насли ҷавон аз ҳифзу густариши мероси фарҳанги мардум бастагӣ дорад. Таҷрибаи талхи солҳои гузашта нишон дод, ки ба гӯшаи фаромӯшӣ супоридани беҳтарин суннатҳои мардумӣ, канда шудан аз арзишҳои рӯҳонию маънавӣ ба таназзулу бӯҳрони зиндагии иҷтимоӣ рӯ ба рӯ гашт.
Сабабҳои афзудани ҷиноят, нашъамандӣ, фақр, бекорӣ, фуру рафтани ахлоқи хонавода, низоъҳои миллӣ, қавмӣ, маҳалгарои ҳам дар надонистан ва камтаваҷҷӯҳи ба мероси фарҳангӣ мардум будааст. Имрӯз, ки обрӯ ва эътибори Тоҷикистон дар арсаи ҷаҳон боло мегирад, эҳё ва такомули фарҳанги миллӣ ҷойгоҳи хосаеро доро мешавад. Ҳамакнун зарур аст, ки аз тарафи афзудаи фарҳанги Ғарб дар канор бошем ва думболи рушди арзишҳои фарҳанги хеш бошем.
Воқеан, мероси фарҳанги тоҷикӣ дӯстдоштанист ва дар умқи таърих реша дорад. Фарҳанги мардуми тоҷик таърих аст ва таърихи мардуми тоҷик фарҳанг аст. Зебоӣ ва хираду руҳонияти он мерос ҳамакнун побарҷост, ки онҳо дар ҳаммосаҳо, қиссаю достонҳо, дар либоси арусакҳо, василаи зиндаги ва умуман дар ҳуввияти тоҷикӣ инъикос гардидаанд.
Солҳои охир бештари ҷашну маросимҳо, суннату анъанаҳо эҳё гардидаанд. Бо ёрии онҳо ҷомеаи имрӯза дар рӯзгору замонҳои қадим аҷдодони мо чӣ гуна бо табиат замону фазо дар муттаносиб мезистанд, хонавода, модар, ватан ва кори ҳалолро дар замири аҷдодӣ ба эҳтиром мегузоштанд, иттилои муфид ба даст меоваранд. На бояд фаромӯш созем, ки дар тули таърих дар фарҳанги мардум арзишҳои озмудашудаи миллат побарҷо мондаанд. Бо таваҷҷӯҳ ба ин эҳёи ҷашну маросимҳои мардуми роҳи наҷотест барои навсозии ҷомеаи имрӯз.
Ба ҳар кассе, ки дар заминаи гирдовари ва нашри фарҳанги омма қадаме ҳатто басо кӯтоҳу пуршитоб бармедорад ва домани ҳиммат ба камар мезанад, сари иродат дар пеши пой дорем ва ба кӯшиши онон эҳтиром мегузорем. Аммо ба кори пажуҳандагони ғайри касби дар шинохт ва пардохти рагу решаҳои нуҳуфтаи таърихи вижагиҳои нозуку борики бо ойинҳо, бовариҳо, ҷашну маросимҳо, эътиқоди камтар дорем, ҳарчанд, ки кулбории бузурге аз донишҳои гуногунро дар душ дошта бошанд, чаро ки метавон бо сари панҷа тадбире аз куҷо то куҷоро дар нур дид ва бо дили бедору имони устувор ба ҳар таҳгӯшаи биноҳои деринасоз сар зад, ёддошт бардошт ва акс гирифт, метавон порае аз воқеиятҳои айнӣ аст.
Мумкин аст, ки дар рӯзгорони гузашта, мардуми мо ойинҳои дигаре доштаанд, ки рафта – рафта ба ҷиҳати гуногун аз байн рафтааст. Аммо, он чи ки дар ин ҷо омада, тақрибан бештари ойинҳое ҳастанд, ки то имрӯз боқӣмондаанд ва сина ба сина то ин рӯзгор расидаанд. Аммо боваридоштҳои мардум беш аз ин аст ва гирдоварии ҳамаи онҳо ба солҳо фурсати дигар ниёз низ дорад.
Яке аз самтҳои муҳими сиёсати хирадмандона ва фарҳангии Асосгузори сулҳу ваҳдати миллӣ, Пешвои миллат, Президенти Ҷумҳурии Тоҷикистон муҳтарам Эмомалӣ Раҳмон, пеш аз ҳама, ташаккули тафаккури бунёдкорӣ, тарбияи ифтихори миллӣ, худшиносиву худогоҳӣ, ватандӯстӣ, сулҳу ваҳдат дар ҷомеа ва ҳамдигарфаҳмии сокинони ҷумҳурӣ ба ҳисоб меравад. Ноил шудан ба ҳадафҳои зикргардидаро Асосгузори сулҳу ваҳдати миллӣ, Пешвои миллат, Президенти Ҷумҳурии Тоҷикистон муҳтарам Эмомалӣ Раҳмон тавассути фарҳанги миллӣ, аз ҷумла бо роҳи эҳёи мероси таърихию фарҳангӣ арзёбӣ намудааст.
Ҳанӯз соли 2000 дар Паём ба ҷаласаи якуми якҷояи Маҷлиси миллӣ ва Маҷлиси намояндагони Маҷлиси Олии Ҷумҳурии Тоҷикистон Президент чунин қайд карда буд: «Таърих гувоҳ аст, ки халқи тоҷик аз қарну асрҳо то имрӯз симои миллати худро, пеш аз ҳама, тавассути фарҳанг нигоҳ доштааст ва байни халқу миллатҳои дигар соҳиби нуфузу эътибор гаштааст».[1]
Яке аз дастовардҳои бузурги фарҳанги даврони истиқлол, ки Асосгузори сулҳу ваҳдати миллӣ, Пешвои миллат, Президенти Ҷумҳурии Тоҷикистон муҳтарам Эмомалӣ Раҳмон ба он диққати ҷиддӣ дод, ин таҷлили ботантанаи санаҳои муҳими таърихию фарҳангии халқи тоҷик ба шумор мерафт.
Таҷлили ҷашнҳо ба худшиносиву худогоҳӣ, ифтихори ватандорию ғурури миллӣ, сулҳу ваҳдат ва мустаҳкамгардии он замина гузошта, мардум ба саволҳои «кӣ будем?», «кӣ ҳастем?» ва «кӣ хоҳем шуд?» ҷавоб пайдо кард.
Меҳргон чун Наврӯз аз қадимтарин ҷашнҳои мардуми ориёитабор мебошад. Тавре қайд намуда будем, агар Наврӯз оғози баҳор, оғози соли нав ва эътидоли баҳории Хуршед дар бурҷи Ҳамал бошад, Меҳргон оғози нимаи дувуми сол ва ё фасли тирамоҳ- ҳулули Хуршед дар бурҷи Мизон мебошад. Ин ду ҷашнро дар сарчашмаҳои қадимӣ ду қутби зиндагонии мардум муаррифӣ намудаанд, ки аз Наврӯз дар айёми баҳор шурӯъ гардида, дар замони таҷлили Меҳргон, яъне дар тирамоҳ ба анҷом мерасанд. Маънои калимаи “меҳргон” меҳр буда, дар аввал шакли “Митра”, яъне номи яке аз бузургтарин худоёни ориёиҳо будааст.
Ин ҷашн низ ба монанди Наврӯз ҷанбаҳои гуногуни таърихӣ, нуҷумӣ, динӣ, кишоварзӣ ва иҷтимоӣ дорад. Агар ҷанбаи таърихии он як зумра ҳодисаҳои муборизаи некӣ бар бадӣ, нур бар зулмот ва барқарор намудани адлу ростиро дар Эронзамин дар бар гирад, ҷараёни офариниши оламу ҷаҳоншиносӣ масъалаи нуҷумии онро фаро мегирад.
Дар хусуси пайдоиш ва суннатҳои ҷашни Меҳргон дар сарчашмаҳои таърихию адабӣ ва бадеии ниёгони мо андешаҳои гуногун аст. Нахусутин андешаҳо перомуни ин масъала ба суннатҳои мардуми ориёитабор рост меояд, ки мувофиқи он мутобиқати ҳар рӯзи моҳро бо номи он ҷашн мегирифтанд. Маҳз дар ҳамин бора рисолаи махсусе бо номи «Рисолаи рӯзҳо» то замони мо расидааст, ки дар он шарҳи моҳияти рӯзҳои моҳ, аз ҷумла хосияти мутобиқати номи рӯз бо номи моҳ, ки сабаби ҷашн гирифтани он мегардад, баён шудааст ва бо сабаби мувофиқ омадани номи яке аз рӯзҳо ба номи моҳи Меҳр ба он пасованди «гон»-ро изофа намуда, “Меҳргон” гуфтаанд ва дар рӯзи 16-уми моҳи Меҳр, ки баробар ба рӯзи 8-уми моҳи октябри мелодист, ҷашн мегирифтанд. Аз нигоришу тасифҳои аҳли илму адаб ва ривоятҳои бостонӣ бармеояд, ки Меҳргон ҷашнест табиӣ. Айёмест, ки ба табиат, ба салтанат ва рӯзгори мардум иртибот дорад.
Зиёева З.И. ходими калони Институти фалсафа, сиёсатшиносӣ ва ҳуқуқи ба номи А. Баҳоваддинови АМИТ
ОЛИМОНИ АКАДЕМИЯИ ИЛМҲО ВАЗИФАДОРАНД, КИ ДАР ИҶРОИ СЕ ҲАДАФИ СТРАТЕГИИ ДАВЛАТ – ТАЪМИНИ ИСТИҚЛОЛИЯТИ ЭНЕРГЕТИКӢ, РАҲОӢ АЗ БУНБАСТИ КОММУНИКАТСИОНӢ ВА ҲИФЗИ АМНИЯТИ ОЗУҚАВОРИИ МАМЛАКАТ НАҚШИ ФАЪОЛОНА ДОШТА БОШАНД.
