
ДОБЛЕСТЬ И ВКЛАД ТАДЖИКСКОГО НАРОДА В ПОБЕДУ В ВЕЛИКОЙ ОТЕЧЕСТВЕННОЙ ВОЙНЕ (1941–1945 ГГ.)
Великая Отечественная война 1941–1945 гг. стала одним из трагических и в то же время героических периодов в истории XX века. Война объединила народы Советского Союза в борьбе против нацизма и фашистской агрессии. Таджикская ССР, несмотря на отдалённость от линии фронта, внесла значительный и многоаспектный вклад в общую Победу, проявив высокую степень патриотизма, мобилизационной готовности и самоотверженности.
Согласно архивным данным, из 1,566 млн. населения республики в годы войны было мобилизовано около 300 тысяч человек. Из них более 90 тысяч бойцов и командиров Красной Армии не вернулись с поля боя, что составляет приблизительно 34,5% от общего числа призванных. В первые дни войны таджикские военнослужащие, проходившие службу в различных регионах СССР, в Белоруссии, Молдове и на западных границах страны, вступили в сражения.
Следует отметить участие уроженцев Таджикистана в обороне Брестской крепости, Киева, Смоленска, Севастополя, в битвах за Москву и Ленинград, на Курской дуге, при освобождении Беларуси, стран Прибалтики и Польши. В октябре 1941 года из Таджикистана на защиту Москвы была направлена 20-я Краснознамённая ордена Ленина таджикская горно-кавалерийская дивизия, действовавшая в составе 2-го гвардейского кавалерийского корпуса под командованием генерал-майора Л. М. Доватора.
На территории республики были сформированы 11 новых воинских соединений и частей, включая 98-ю и 99-ю отдельные стрелковые бригады, 104-ю, 61-ю и 63-ю кавалерийские дивизии, а также 31-й отдельный таджикский стрелковый батальон. Значимым было участие таджикских бойцов в составе 162-й Среднеазиатской стрелковой дивизии, где служили бывшие пограничники Таджикского округа.
Республика оказала существенную экономическую поддержку армии. В период 1941–1945 гг. Таджикистан направил на фронт свыше 1 млрд. рублей, более 1 000 тонн зерна, 213 тонн мяса, 2 014 тонн картофеля и овощей, 458 тонн фруктов, 532 тыс. комплектов теплой одежды, почти 1 млн. кг шерсти и другие ресурсы. И были переданы 8 874 автомобиля, 19 326 лошадей, 1791 повозка и 115 тракторов.
Промышленные предприятия республики наладили выпуск военной продукции: обмундирования, патронов, парашютов. Более 45 тыс. граждан были мобилизованы для работы на предприятиях оборонной промышленности в других регионах СССР.
В условиях войны Таджикистан стал местом эвакуации для более чем 100 тыс. человек, включая около 10 тыс. детей. В республике было развёрнуто 29 эвакуационных госпиталей. Медицинский персонал Таджикской ССР обеспечил лечение более 50 тыс. раненых красноармейцев, из которых значительная часть впоследствии вернулась в строй.
Концертные бригады, посылки с тёплыми вещами, средства на танки и самолёты – всё это также стало проявлением высокого морального духа и солидарности граждан. Через массово-оборонные организации ОСОВИАХИМ (ныне ДОСААФ) военной подготовкой были охвачены более 162 тыс. человек, 15 980 граждан получили военно-технические специальности.
За трудовой подвиг в годы войны 102 тыс. граждан Таджикской ССР были награждены медалями «За доблестный труд в Великой Отечественной войне 1941–1945 гг.». 54 человека удостоены звания Героя Советского Союза, 15 стали полными кавалерами ордена Славы.
Письмо, опубликованное в январе 1943 года от имени трудящихся Таджикистана в адрес бойцов-таджиков, отражает дух единства народов СССР:
«Где бы вы ни сражались – на берегах Дона, в степях Украины, в окрестностях Ленинграда – вы защищаете Сталинабад, берега Пянджа, горы Памира... Все мы – дети одной великой Родины. Наша страна – СССР. Солнечный Таджикистан – её неотъемлемая часть».
Сегодня вклад Таджикской ССР в Победу остаётся важной частью национальной исторической памяти. В одном из своих выступлений Президент Республики Таджикистан, уважаемый Эмомали Рахмон, по случаю Дня Победы, подчеркивал:
«Мы гордимся тем, что бок о бок с представителями других народов сражались и сотни тысяч посланцев таджикского народа, отважные сыны Таджикистана и внесли достойный вклад в обеспечение победы»
Память о героизме и самоотверженности народа Таджикистана в годы войны служит основой для патриотического воспитания новых поколений и является неотъемлемой частью исторического наследия Республики.
Закиров З.Н. - младший научный сотрудник отдела политологии ИФПП им. А. Баховаддинова НАНТ
ОЛИМОНИ АКАДЕМИЯИ ИЛМҲО ВАЗИФАДОРАНД, КИ ДАР ИҶРОИ СЕ ҲАДАФИ СТРАТЕГИИ ДАВЛАТ – ТАЪМИНИ ИСТИҚЛОЛИЯТИ ЭНЕРГЕТИКӢ, РАҲОӢ АЗ БУНБАСТИ КОММУНИКАТСИОНӢ ВА ҲИФЗИ АМНИЯТИ ОЗУҚАВОРИИ МАМЛАКАТ НАҚШИ ФАЪОЛОНА ДОШТА БОШАНД.
Навид
Categories
Наворҳои видеоӣ
Имрӯз (15.08.2025) аз ҷониби Кумитаи иҷроияи ибтидоии “Хирадмандон”-и Ҳизби Халқии Демократии Тоҷикистон дар Академияи Миллии Илмҳои Тоҷикистон аксияи ҳизби бахшида ба “Рӯзи кормандони соҳаи тиб – 18 август”- таҳти унвони “Тандурустӣ беҳтарин неъмат бувад” баргузор карда шуд.
Имрӯз, 15 август дар толори Раёсати Академияи миллии илмҳои Тоҷикистон ба муносибати 1045 -солагии олими забардасти тоҷик, табиби оламшумул, шоир, ҳаким Абуалӣ ибни Сино Конференсияи илмӣ-амалии ҷумҳуриявӣ таҳти унвони “Масъалаи асолати миллӣ дар фалсафаи Ибни Сино” бргузор гардид.
Ба кори конфронс директори Институти фалсафа, сиёсатшиносӣ ва ҳуқуқи ба номи А.Баҳоваддинови АМИТ Маҳмадизода Нозим ҳусни оғоз бахшида, оид ба муҳимияти баргузории конфронс ва доир ба нақши донишманди бузурги форсу тоҷик Ибни Сино дар илми фалсафа маъруза намуд.
Президенти Академияи миллии илмҳои Тоҷикистон, академик Хушвахтзода Қобилҷон Хушвахт дар сухани ифтитоҳии хеш иброз дошт, ки имсол дар саросари ҷаҳон 1045 солагии ин нобиғаро таҷлил менамоянд. Мо ифтихор аз он дорем, ки Ибни Сино фарзанди бузурги халқи тоҷик аст ва тоҷик бо номи ӯ дар ҷаҳони илму фалсафа ифтихор мекунад. Ба хотири бузургдошти Шайхурраис бо ибтикори Пешвои миллат ва Ҳукумати Ҷумҳурии Тоҷикистон дар саросари ҷумҳурӣ, семинарҳои омӯзишӣ, конфросу симпозиумҳо баргузор гардидаистодааст. Академияи миллии илмҳо низ ҳамчун бузургтарин ниҳоди илмии Ҷумҳурӣ бахшида ба бузургдошти Ибни Сино конфронсу симпозиумҳои зиёдеро ба нақша гирифтааст ва теъдоде аз онҳоро гузаронидааст.
Таъкид гардид, ки Ибни Сино дар ҳақиқат нобиғаи давру замон аст, осори гаронарзиши ӯ бо гузашти 1045 сол то ҳол на танҳо дорои аҳамияти илмианд, балки аҳамияти илмии бештареро касб кардаанд. Миллати тоҷик аз доштани чунин нобиғаҳо ифтихор мекунад, зеро ҳал миллату давлатро бо нобиғаҳояш мешиносанд ва нобиғаҳои илму фарҳанг метавонанд, ҳам номи худ ва ҳам номи миллатро дар саросари ҷаҳон баланд нигоҳ доранд. Бояд гуфт, ки Ибни Сино дастпарвари яке аз сулолаҳои бузурги миллати тоҷик Сомониён ба ҳисоб меравад. Ӯ Нӯҳ ибни Мансури Сомониро аз бемории вазнин наҷот дод дод ва бар ивази чунин амал барои истифода аз китобхонаи машҳури Сомониён иҷозат гирифт. Бо роҳи асарҳои нодири китобхонаи мазкур дониши худро доир ба ҳамаи илмҳои замонааш пурра намуд.
Гуфта шуд, ки пас аз шикасти давлати Сомониён Ибни Сино ба Хоразм равон шуд. Дар он замон дар Хоразм олимони зиёде ҷамъ омада буданд ва барои фаъолияти илмию эҷодии олим муосидат менамуд. Аммо дере нагузашта ҳолати сиёсии Хоразм низ ноором шуд. Аз ҳамин сабаб Ибни Сино роҳи Гургонро пеш гирифт. Ӯ дар ин ҷо ба навиштани асарҳои илмӣ, аз ҷумла, ҷилди якуми «Ал-Қонун фи-т-тиб» оғоз намуд. Азбаски ҳокими нави Гургон ба Султонмаҳмуд таваҷҷуҳи зиёд дошт, Ибни Сино маҷбур шуд ба Рай равад. Пас аз чанд муддат Султонмаҳмуд Райро низ забт кард ва ӯ аз таъқибот гурезон шуда, ба Ҳамадон омад. Поёни умри ин олими забардаст пурра дар мусофират ва зери таъқиботи амирон ҷараён гирифт. Абуалӣ ибни Сино соли 1037 дар шаҳри Ҳамадони Эрон аз олам чашм пӯшид.
Дар идома Масрур Абдуллозода, мушовири бахши Ёрдамчии Президенти Ҷумҳурии Тоҷикистон оид ба масъалаҳои рушди иҷтимоӣ ва робита бо ҷомеа, Холиқзода Абдураҳим Ғафор - директори "Маркази исломшиносӣ дар назди Президенти Ҷумҳурии Тоҷикистон" ва дигар олимон дар маърузаҳои хеш нақши олими забардасти тоҷик, табиби оламшумул, шоир, ҳаким Абуалӣ ибни Синоро дар илмҳои фалсафа ва тиб муҳим арзёбӣ намуданд.
МУЛОҚОТ БО РОҲБАРИ КОРҲОИ ТАШРИФОТӢ ВА МАЪМУРИИ ҲУКУМАТИ ФЛАНДРИЯИ ШОҲИГАРИИ БЕЛГИЯ
Имрӯз, 13 август президенти Академияи миллии илмҳои Тоҷикистон, академик Хушвахтзода Қобилҷон Хушвахт бо роҳбари корҳои ташрифотӣ ва маъмурии Ҳукумати Фландрияи Шоҳигарии Белгия хонум Ҷилл Виллем Суетенс мулоқот намуд.
Дар мулоқот президенти Академияи миллии илмҳои Тоҷикистон, академик Хушвахтзода Қобилҷон Хушвахт, Сафири Фавқулодда ва Мухтори Ҷумҳурии Тоҷикистон дар Шоҳигарии Белгия Ҳусейнзода Музаффар Маҳмурод, роҳбари корҳои ташрифотӣ ва маъмурии Ҳукумати Фландрияи Шоҳигарии Белгия хонум Ҷилл Виллем Суетенс ва дигарон иштирок намуданд.
Зимни мулоқот президенти Академияи миллии илмҳои Тоҷикистон, академик Хушвахтзода Қобилҷон Хушвахт ташрифи меҳмононро ба академия хайру мақдам гуфта, дар робита ба ҳамкориҳои дуҷонибаи зинаҳои гуногуни илмию таҳқиқотӣ ва доир ба самтҳои афзалиятноки фаъолияти маркази илми ҷумҳурӣ Академияи миллии илмҳои Тоҷикистон маълумоти мушаххас дод.
Дар мулоқот ҷонибҳо доир ба ҳамкориҳои гуногуни илмию таҳқиқотӣ ба мувофиқа омада, барои густариш додани равобитҳо масъалаҳои муҳимро баррасӣ намуданд.
Таъкид гардид, ки дар доираи ин ҳамкориҳо дар оянда олимони тарафайн метавонанд таҳқиқотҳои муштараки археологиро дар якҷоягӣ гузаронда дар ин самт ба натиҷаҳои назаррас ноил гарданд. Ҳамзамон дар самти омода намудани мутахассисон аз ҳисоби магситрантон ва докторантони PhD дар бахши илмҳои таърихшиносӣ ҷонибиҳо ба мувофиқа омаданд.
Дар идома ҷонибҳо изҳор доштанд, ки чунин мулоқотҳо дар оянда низ як минбари хубе барои таҳия ва мувофиқа кардани равишҳои муштарак ва таҳкими ҳамкориҳои бунёдӣ дар соҳаи илмҳои гуманитарӣ ва пеш аз ҳама ҳифзи манфиатҳои кишварҳои мо хоҳанд буд.
«Фонди Россия оид ба сулҳ» Президенти Ҷумҳурии Тоҷикистон муҳтарам Эмомалӣ Раҳмонро барои дарёфти Ҷоизаи байналмилалии ба номи Лев Толстой пешниҳод намуд. Ин ҷоиза барои саҳми арзанда дар таъмини амнияти умумиҷаҳонӣ бар асоси волоияти ҳуқуқи байналмилалӣ
«Фонди Россия оид ба сулҳ» Президенти Ҷумҳурии Тоҷикистон муҳтарам Эмомалӣ Раҳмонро барои дарёфти Ҷоизаи байналмилалии ба номи Лев Толстой пешниҳод намуд. Ин ҷоиза барои саҳми арзанда дар таъмини амнияти умумиҷаҳонӣ бар асоси волоияти ҳуқуқи байналмилалӣ тақдим мегардад.
@RustamEmomali
Имрӯз, 7 август дар Агентии амнияти химиявӣ, биологӣ, радиатсионӣ ва ядроии Академияи миллии илмҳои Тоҷикистон бо иштироки президенти Академияи миллии илмҳои Тоҷикистон, академик Хушвахтзода Қобилҷон Хушвахт озмоишгоҳи нави харитасозии радиатсионӣ мавриди истифода қарор дода шуд.
Иттилоъ дода шуд, ки озмоишгоҳи нав бо барномаи муосири компютерӣ муҷаҳҳаз шудааст, ки барои таҳияи харитаҳои дақиқи радиатсионӣ бо истифода аз маълумоти аксбардории гамма, ченкунии қувваи доз ва координатаҳои GPS таҳия шудааст. Ин харитаҳо имкон медиҳанд, ки назорати муфассали вазъи радиатсионӣ амалӣ гардад, амнияти аҳолӣ ва муҳити зист таъмин шавад ва ба таҳдидҳои эҳтимолии радиатсионӣ сари вақт посух дода шавад.
Президенти Академияи миллии илмҳои Тоҷикистон, академик Хушвахтзода Қобилҷон Хушвахт таъкид дошт, ки ифтитоҳи озмоишгоҳ қадами муҳими таҳкими низоми амнияти радиатсионии миллӣ мебошад. Технология ва таҳқиқоти илмии мо барои баланд бардоштани дақиқӣ ва самаранокии мониторинги вазъи радиатсионӣ мусоидат хоҳанд кард.
Таъкид гардид, ки озмоишгоҳ ба як звенои калидӣ дар низоми амнияти ХБРЯ табдил хоҳад ёфт ва ба татбиқи сиёсати давлатии ҳифзи радиатсионӣ ва амнияти экологӣ мусоидат мекунад. Директори Агентӣ қайд намуд, ки истифодаи усулҳои муосири таҳлили додаҳо ва технологияи геоиттилоотӣ имкон медиҳад, ки сифати пешгӯиҳо беҳтар ва хатарҳо коҳиш дода шаванд. Дар асоси ин лаборатория тањияи Атласи харитаҳои радиатсионии ҳудудҳои Тоҷикистон дар назар аст.
Маросими ифтитоҳ бо намоиши кори барнома ва намунаи харитаҳои радиатсионӣ анҷом ёфт, ки барои таҳлил ва банақшагирии чораҳои амниятӣ истифода хоҳанд шуд.
Бо ташаббуси Асосгузори сулҳу ваҳдати миллӣ – Пешвои миллат, Президенти Ҷумҳурии Тоҷикистон муҳтарам Эмомалӣ Раҳмон соҳаи илму маориф дар солҳои соҳибистиқлолии кишвари азизамон рушду нумуъ намудааст.
Дар ин замина олимону муҳаққиқон баҳри дар амал татбиқ намудани дастуру супоришҳои Ҳукумати мамлакат дар самти омоданамоии муҳаққиқони ҷавон дар риштаҳои гуногуни илм кушиш ба харҷ дода истодаанд.
Бояд гуфт, ки дар соли таҳсили 2024-2025 зинаи таҳсилоти магистратураро 175 нафар хатм намуданд, ки аз инҳо 28 нафар гирандаи дипломи аъло ва 144 нафарро дипломи муқаррарӣ ташкил медиҳад. Ҳамзамон ду нафар магистрант бо сабабҳои гуногун дар имтиҳонҳои давлатӣ ва ҳимояи рисолаи магистрӣ иштирок накарданд.
Имрӯз аз ҷониби президенти Академияи миллии илмҳои Тоҷикистон, академик Хушвахтзода Қобилҷон Хушвахт ба 28 нафар хатмкунандагони зинаи таҳсилоти магистратура дипломҳои аъло супорида шуд.
Имрӯз, 6 август дар толори Раёсати Академияи миллии илмҳои Тоҷикистон бо мақсади тақвият бахшидани корҳо дар самти шуроҳои диссертатсионӣ таҳти роҳбарии президенти Академияи миллии илмҳои Тоҷикистон, академик Хушвахтзода Қобилҷон Хушвахт ҷаласса баргузор гардид. Дар ҷаласа ноибони президент, раисони шуроҳои диссертатсионӣ, котибони илмии муассисаҳои илмии Академияи миллии илмҳои Тоҷикистон иштирок намуданд.
Зимни ҷаласа президенти Академияи миллии илмҳои Тоҷикистон, академик Хушвахтзода Қобилҷон Хушвахт ҷиҳати беҳтарсозии фаъолияти шуроҳои диссертатсионӣ, баланд бардоштани дараҷаи илмии кормандони илмии муассисаҳои илмию таҳқиқотӣ, дастгирии муҳаққиқони ҷавон ба масъулин дастуру супоришҳои мушаххас доданд.
Таъкид гардид, ки дар Академияи миллии илмҳои Тоҷикистон 13-Шурои диссертатсионӣ фаъолият менамояд, ки бо қарори Комиссияи олии аттетстасионии назди Президенти Ҷумҳурии Тоҷикистон таъсис дода шудаанд. Дар нимсолаи якуми соли 2025 дар ин шуроҳои диссертатсионӣ 28 рисола ҳимоя гардид, ки аз он 5 диссертатсия барои дарёфти дараҷаи илмии доктори илм, 18-диссертатсия барои дарёфти дараҷаи номзади илм ва 5 рисола барои дарёфти дараҷаи доктори PhD мебошад.
Гуфта шуд, ки дар ин шуроҳо аз ҷумлаи кормандони Академияи миллии илмҳои Тоҷикистон 2- рисолаи докторӣ, 1 рисолаи номзадӣ ва 2-рисолаи доктори PhD дифоъ карда шуд.
Зикр карда шуд, ки дар давраи ҳисоботӣ дар 5-Шурои диссертатсионии дар Академияи миллии илмҳои Тоҷикистон амалкунанда, ки бо қарори Комиссияи олии аттестатсионии Федератсияи Россия тасдиқ шудаанд, ҳамагӣ 17-рисола, аз ҷумла 2-рисолаи докторӣ ва 15-рисолаи номзадӣ ҳимоя карда шуданд. Дар ин шуроҳо аз ҷумлаи кормандони Академияи миллии илмҳои Тоҷикистон 2- рисолаи номзадӣ дифоъ карда шуданд.
«ПЕШВО, ҲИЗБ, МИЛЛАТ». Бахшида ба 30-солагии таъсиси ҲХДТ андешаҳои шахсиятҳои шинохт
ДУШАНБЕ, 02.08.2025. /АМИТ «Ховар»/. Баёзи шахсиятҳои шинохтаи дунё дар нашриёти «Адиб» бо номи «Пешво, ҳизб, миллат» рӯи чоп омад. Дар ин хусус ба АМИТ «Ховар» аз Кумитаи иҷроияи Ҳизби Халқии Демократии Тоҷикистон хабар доданд.
Китоби мазкур таҳти назари муовини якуми Раиси Ҳизби Халқии Демократии Тоҷикистон Маликшо Неъматзода таҳия шуда, бо дастгирии Кумитаи иҷроияи марказии Халқии Демократии Тоҷикистон нашр гардидааст.
Дар маҷмуа бахшида ба 30-солагии таъсиси Ҳизби Халқии Демократии Тоҷикистон андеша ва маҳсули эҷоди шахсиятҳои шинохтаи дунё, ки муҳаббати онҳоро ба ҳизби созанда, роҳбари он ва Тоҷикистони соҳибистиқлол ифода менамояд, гирдоварӣ шудааст.
Маллифи идея, мураттиб ва тарҷумон корманди ҳизб, ҳамраиси Шурои адабии Ассамблеяи халқҳои ҷаҳон шоир Абдуқаҳҳори Қосим буда, тавонистааст дастовардҳои Пешвои маҳбуби миллат, ҳизби созанда, бунёдкор ва мардумии Тоҷикистонро дар сатҳи байналмилалӣ таблиғ намуда, ҳамовозии олимону шоирони дунёро сазовор гардад.
Бояд таъкид намуд, ки дар китобхонаҳои ҷаҳон маҷмуа, энсиклопедияҳо ва китобҳои нодиреро дар васфи бузургони миллати тоҷик, табиати биҳиштосои Тоҷикистон ва урфу одати миллати куҳанбунёди тоҷик вохӯрдан мумкин аст. Ба ин рӯйхат адабиёте ворид мешавад, ки ба Ҳизби Халқии Демократии Тоҷикистон бахшида шудааст. Ин бори дигар аз он дарак медиҳад, ки Ҳизби Халқии Демократии Тоҷикистон бо роҳбарии Пешвои маҳбуби миллат муҳтарам Эмомалӣ Раҳмон бо сиёсати хирадмандона ва башардӯстона дили мардуми дунёро тасхир намудааст.
Қисми зиёди муаллифон адибон ва донишмандони кишварҳои Русия, Беларус, Канада, Панама, Бразилия, Мексика, Туркия, Ҳиндустон, Чин, Миср, Лубнон, Лаҳистон, Дания, Булғористон, кишварҳои собиқ Иттиҳоди Шуравӣ ва дигар давлатҳои Шарқ мебошанд. Баёзи мазкур дар баланд бардоштани давлати Тоҷикистон, ифтихори миллӣ, муаррифии «Мактаби сиёсии Пешвои миллат» ва Ҳизби Халқии Демократии Тоҷикистон дар арсаи ҷаҳон нақши бориз дорад.
АКС: Кумитаи иҷроияи Ҳизби Халқии Демократии Тоҷикистон