Асосгузори сулҳу ваҳдати миллӣ - Пешвои миллат, Президенти Ҷумҳурии Тоҷикистон муҳтарам Эмомалӣ Раҳмон дар Паёми худ ба Маҷлиси Олии Ҷумҳурии Тоҷикистон санаи 21 декабри соли 2021 ироа намудаанд: «Барои расидан ба бузургтарин дастоварди замони истиқлолият – сулҳу оромӣ, суботи сиёсӣ ва Ваҳдати миллӣ, ноил шудан ба зиндагии босаодати имрӯза ва бунёди Тоҷикистони навин, ки ҳоло аҳли башар онро мешиносад ва эътироф мекунад, мардуми шарафманди тоҷик содиқона заҳмат кашиданд, мушкилоту маҳрумиятҳои ниҳоят вазнинро аз сар гузарониданд, фидокориву ҷоннисориҳо нишон доданд ва қаҳрамониҳо карданд»[1].

Дар муддати бисту шаш сол, ки Созишномаи истиқрори сулҳ ва ризоияти милли мегузарад, сулҳу Ваҳдат дар кишвари мо решаи мустаҳкам давонда ва ниҳолаш боровар гардидаистодаст. Барои ҳифзи ҳамешагии он омилҳои сиёсӣ, иқтисодӣ, маънавӣ ва ахлоқи таҳкимбахши онро пайваста дар назар гирифтан, кадрҳои соҳаҳои гуногун, махсусан ҷавононро дар рӯҳияи ватандӯстӣ дарки манфиатҳои умумимиллӣ тарбия намудан аз зарарҳои ифротгароӣ, маҳалгароӣ, бохабар будан аз вазифаҳои муқаддасотӣ ватандории тамоми ҷомеа, махсусан роҳбаронӣ сатҳои гуногун махсуб мешавад.

Нақши Асосгузори сулҳу ваҳдати миллӣ - Пешвои миллат, Президенти Ҷумҳурии Тоҷикистон муҳтарам Эмомалӣ Раҳмон ҳамчун асосгузори сулҳ дар таърихи давлатдории навини тоҷикон ба шумор рафта, қудрату тавоноӣ, сарҷамъию ҳамбастагӣ ободию осудагӣ ва эҳёгари фарҳангу хотираҳои таърихӣ ва шахсиятҳои мондагор буда, ки як мактаби бузургӣ Асосгузори сулҳу ваҳдати миллӣ - Пешвои миллат, Президенти Ҷумҳурии Тоҷикистон муҳтарам Эмомалӣ Раҳмонро бунёд менамояд. Ваҳдат ва Истиқлолият бузургтарин арзишҳои милли ва дастовардҳои ҳар як миллат ба ҳисоб рафта, дар шароити Истиқлолият, Ваҳдат ва ягонагӣ инсон озоду осуда зиндагӣ намуда худро ҳамчун ҷузъи миллат мешиносанд, худшиносу худогоҳ мегардад. Ваҳдати миллӣ раванди ташаккулёбии миллатро метезонад, омили асосии унсурҳои ваҳдати миллӣ, ҷомеаи шаҳрвандӣ ва ваҳдати миллиро ташкил медиҳад.

Мардуми шарифи Тоҷикистон хуб дарк намудаанд, ки сулҳ дар кишвар танҳо дар асосӣ таҳамулпазирии қувваҳои гуногун, баъзан қувваҳои мухолифи якдигар, баргаштани ҷомеа ба давлати навбунёд мебошад, ки имконият фароҳам омад, ки дар Тоҷикистон дар натиҷаи эътироф намудани гуногунрангии шароити зиндагӣ дар кишвар, яъне дар натиҷаи рад кардани ҳокимяти навбунёд чизе имконпазир буд[2].

Таърих исбот менамояд, ки зиндагии шоиставу сазовори мардум ва рушди босуботи ҷомеа танҳо ҳангоми ҳукмронии Ваҳдати миллӣ имконпазир мегардад.

Хушбахтона, бо шарофати сиёсати хирадмандона, азму талошҳои пайгирона ва иқдомҳои созандаву бунёдкоронаи сарвари давлат дар сарзамини азияткашидаи мо сулҳи пойдор ва ваҳдаити милли ба вуҷуд омад. Ин бузургтарин дастоварди даврони истиқлолият буда, ҳеҷ неъмате баробари сулҳ ва ваҳдати милли нест. Ҳатто истиқлоли кишваре, ки дар он сулҳу субот ва ваҳдати комили ҷомеа пойдор набошад, наметавонад аркони давлатдорӣ ва низоми сиёсиро дуруст амали кунад.

Имрӯз мо насли ҷавон бояд он эътимодеро, ки Ҳукумати кишвар нисбат ба мо доранд, ҷавобгӯ бошем ва ин аз мо масъулияти баландро дар назди Ватан - модар ва ҷомеаи азизамон талаб менамояд ва моро вазифадор месозад, ки бо нерӯи созандагиву бунёдкор пайи омӯзиш бошем ва дар пешрафту тараққиёти тамоми саҳаҳои ҳаёти ҷомеа нақши худро гузорем. Танҳо бо ин васила мо метавонем бо пуштибонӣ аз Ватану миллати хеш мақоми мамлакати худро дар байни дигар кишварҳои олам зинна ба зинна боло бардорем.

Хушбахтона, имрӯзҳо дар партави сиёсати хирадмандонаи Асосгузори сулҳу ваҳдати миллӣ - Пешвои миллат, Президенти Ҷумҳурии Тоҷикистон муҳтарам Эмомалӣ Раҳмон устодони ботаҷриба дарсҳои сиёсию ҳуқуқи дар байни аҳли илм ва донишҷӯёну магистрон мегузаронанд, ки он омили баланд бардоштани маърифати сиёсӣ, ҳисси баланди ватандӯстӣ ва бедор намудани ҳуввияти миллӣ дар байни ҷавонон мебошад.

Асосгузори сулҳу ваҳдати миллӣ - Пешвои миллат, Президенти Ҷумҳурии Тоҷикистон муҳтарам Эмомалӣ Раҳмон дар замони ҳукмронии худ як қатор тадбирҳо андешид, ки ба таҳкими ваҳдату субот дар Тоҷикистон нигаронида шудааст.

Муваффақ шудан ба ризоияти миллӣ ва сулҳу ваҳдат идомаи мантиқии сиёсати давлату Ҳукумати Тоҷикистон ва талошҳои пайгиронаи Сарвари давлат Эмомалӣ Раҳмон дар ин роҳ мебошад. Роҳбарии хирадмандона, самимияти беназири инсонӣ, рӯҳи қавии ватанпарастӣ, ҳамкории пурсамар дар фазои ҳамдигарфаҳмӣ, ташкил намудани фаъолияти судманди рукнҳои ҳокимияти давлатӣ, ташкилотҳои ғайриҳукумативуҳизбҳои сиёсӣ, эътиқоди мардуми диёр, аз ҷумла гурӯҳҳои мухталифи сиёсӣ нисбат ба Президенти кишвар аз омилҳое буданд, ки ба амалӣ гардонидани нақшаҳои неку созанда мусоидат карданд. Кӯшишҳои пайвастаи Сарвари давлат, ҳамчунин хираду заковати мардуми бонангу бофарҳанги мо дар ин роҳ натиҷаҳои матлуб ба бор оварданд ва ниҳоят 27 июни соли 1997 Созишномаи умумии истиқрори сулҳ ва ризоияти миллӣ дар Тоҷикистон ба имзо расид.

Имрӯз таҷриба ва амалияи сулҳи тоҷикон на танҳо аҳамияти миллӣ, балки арзиши ҷаҳонӣ низ дорад. Зеро он роҳ ва намунаи хуби ҳаллу фасли низоъҳои дохилӣ дар давлатҳои минтақаҳои гуногун шуда метавонад. Беҳуда нест, ки таҷрибаи мо дар ҷодаи таъмини сулҳ, ба Ватан ва ба макони зист баргардониданиқариб як миллион гуреза ва ташкилиҳамгироии иҷтимоии онҳо аз тарафи ташкилоту созмонҳои бонуфуз, аз ҷумла Созмони Милали Муттаҳид, Созмони амният ва ҳамкорӣ дар Аврупо воқеъбинона арзёбӣ шуд ва ҳамчун намуна ё модели нодири сулҳофарӣ эътироф гардид. Омӯзиши ҳамаҷонибаи ин таҷриба имконият медиҳад, ки пеши роҳи сар задани чунин низоъҳо ва моҷароҳо гирифта шавад ва дар сурати ба вуқӯъ омаданиҳар гуна муноқишаҳо роҳи ҳалли онҳо ҳарчи зудтар пайдо карда шавад.

Таҷрибаи сулҳи тоҷикон нишон дод, ки дар ҳалли чунин низоъҳо омилҳои дигар низ метавонанд таъсири худро расонанд. Аз ҷумла нақши Шӯрои ҷамъиятии Тоҷикистон, дигар сохторҳои сиёсивуҷамъиятӣ, ки дар ин Шӯро ба ҳам омаданд, дар роҳи муттаҳид намудани нерӯҳои солими ҷомеа назаррас мебошад. Таъсири Аҳдномаи ризоиятиҷомеаи Тоҷикистон, ки 9 марти соли 1996 аз ҷониби 30 ҳизбу ҳаракатҳои сиёсӣ, иттиҳодияҳои ҷамъиятӣ бо ширкати бевоситаи ПрезидентиҶумҳурии Тоҷикистон ва Раиси Маҷлиси Олии Ҷумҳурии Тоҷикистон ба имзо расид ва дар заминаи он Шӯрои ҷамъиятии Тоҷикистон таъсис ёфт, дар пешрафти музокирот ва сулҳи тоҷикон бузург мебошад.

Ҳадафи асосии Аҳднома ва таъсиси Шӯрои ҷамъиятӣ муваффақ шудан ба сулҳ ва ризоияти миллӣ буд, ки хушбахтона, халқи тоҷик ба ин мақсади олии хеш ноил шуд. Шӯрои ҷамъиятииҶумҳурии Тоҷикистон имрӯз низ нерӯи бузурги сиёсие мебошад, ки ҳизбҳои сиёсӣ, созмонҳои ғайриҳукуматӣ, эҷодӣ, касбӣ ва дигар иттиҳодияҳои ҷамъиятии бонуфузи кишварро муттаҳид намудааст. Ин қудрати бузург ва умедбахшест барои ноил гаштан ба ҳадафҳои олӣ, яъне таҳкими сулҳу ваҳдат, устувории давлатдорӣ ва рушди иқтисодиву иҷтимоии ҷомеаи Тоҷикистон. Бо дарназардошти ин аз ҷониби аъзои Шӯрои ҷамъиятииҶумҳурии Тоҷикистон санад доир ба тамдиди бемӯҳлати Аҳдномаи ризоиятиҷомеаи Тоҷикистон ба имзо расид.

Маҳз ҳаллу фасли масъалаҳои дар Созишнома баёншуда таъмини сулҳи бебозгаштро дар кишвар таҳким бахшид. Мо имрӯз аз он ифтихор дорем, ки фарҳанги сулҳи тоҷикон барои дигарон намуна буда, аз ҷониби Созмони Милали Муттаҳид ҳамчун таҷрибаи нодир эътироф гардидааст. Таърих кам ёд дорад, ки ҷанги шаҳрвандӣ дар чунин як мӯҳлати кӯтоҳ хотима ёбад ва ҷонибҳои даргир ба ҳам дасти дӯстиву бародарӣ дода, ба хотири Ватан, сарзамин, амнияти халқу миллат ва арзишҳои миллӣ муттаҳид гарданд[3].

Асосгузори сулҳу ваҳдати миллӣ - Пешвои миллат, Президенти Ҷумҳурии Тоҷикистон муҳтарам Эмомалӣ Раҳмон низ сиёсати ризоияти байни миллатҳо ва таҳаммулпазириро фаъолона дастгирӣ мекунад. Дар Тоҷикистон миллатҳои зиёде зиндагӣ мекунанд ва ҳукумат барои ҳамзистӣ ва ҳамкории фарҳангу мазҳабҳои мухталиф шароит фароҳам меорад. Асосгузори сулҳу ваҳдати миллӣ - Пешвои миллат, Президенти Ҷумҳурии Тоҷикистон муҳтарам Эмомалӣ Раҳмон ба эҳтиром ва таҳаммулпазирӣ байни қавмҳо даъват намуда, аз сиёсатиҳамгироии иҷтимоӣ ва рушди тамоми бахшҳои ҷомеа ҷонибдорӣ мекунад.

Асосгузори сулҳу ваҳдати миллӣ - Пешвои миллат, Президенти Ҷумҳурии Тоҷикистон муҳтарам Эмомалӣ Раҳмон дар самти рушди иқтисод барои коҳиши мизони камбизоатӣ ва беҳбуди шароити зиндагии шаҳрвандон тадбирҳоро амалӣ мекунад. Вай ба инкишофи инфраструктура, маориф, тандурустӣ ва дигар соҳаҳои иҷтимоӣ фаъолона ёрӣ мерасонад.

Ҳамин тариқ, нақши Асосгузори сулҳу ваҳдати миллӣ - Пешвои миллат, Президенти Ҷумҳурии Тоҷикистон муҳтарам Эмомалӣ Раҳмон дар рушди Ваҳдати миллӣ дар ҳалли низоъҳо, барқарорсозииҳокимияти конститутсионӣ ва фаъолияти сохторҳои фалаҷшудаи ҳокимияти давлатӣ, ба Ватан баргардонидани гурезаҳо, инчунин беҳбуди вазъи иҷтимоию иқтисодии тамоми шаҳрвандони Тоҷикистонбеназир мебошад.

Сарвари давлат муҳтарам Эмомалӣ Раҳмон дар баробари тадбирҳои зикршуда ба рушди маориф ва фарҳанги миллӣ низ таваҷҷуҳ зоҳир намуданд. Он таъсис ва рушди муассисаҳои таълимӣ, инчунин таъмини дастрасииҳама шаҳрвандони Тоҷикистон ба таҳсилоти босифатро дастгирӣ мекунад. Ба ин сохтмони мактабҳо, донишкадаҳои олӣ ва марказҳои илмӣ, инчунин нав кардани программаҳои таълимӣ ва баланд бардоштани ихтисоси кадрҳои омӯзгори дохил мешавад.

Илова бар ин, Асосгузори сулҳу ваҳдати миллӣ - Пешвои миллат, Президенти Ҷумҳурии Тоҷикистон муҳтарам Эмомалӣ Раҳмон барои таҳкими давлатдорӣ ва соҳибихтиёрии Тоҷикистон фаъолона талош мекунад. Барои таъмини суботу амнияти дохилӣ, мубориза бо терроризм, ифротгароӣ ва гардишиғайриқонунии маводи мухаддир тадбирҳо меандешад. Асосгузори сулҳу ваҳдати миллӣ - Пешвои миллат, Президенти Ҷумҳурии Тоҷикистон муҳтарам Эмомалӣ Раҳмон инчунин барои таъмини сулҳу субот ва рушди тамоми минтақа бо шарикону созмонҳои байналмилалӣ ҳамкорӣ мекунад.

Ин танҳо чанде аз ҷанбаҳои нақши Асосгузори сулҳу ваҳдати миллӣ - Пешвои миллат, Президенти Ҷумҳурии Тоҷикистон муҳтарам Эмомалӣ Раҳмон дар рушди Ваҳдати миллӣ дар Тоҷикистон аст. Вай кори мустаҳкам намудани давлат ва чамъиятро бо максади фароҳам овардани шароити мусоид ва созгор барои тамоми шаҳрвандони мамлакат давом дода истодааст.

Набиев Фатҳиддин Суҳробович - ходими хурди илмии Шуъбаи таърихи давлат ва ҳуқуқи Институти фалсафа, сиёсатшиносӣ ва ҳуқуқи ба номи А.М. Баҳоваддинови Академияи миллии илмҳои Ҷумҳурии Тоҷикистон 734000. Ҷумҳурии Тоҷикистон, шаҳри Душанбе, хиёбони Рӯдакӣ 33, e-mail: fatkhiddin.1985@mail.ru

Адабиёт

1. Эмомалӣ Раҳмон «Наҷотбахши миллат» 371 – с., С. - 4.

2. Паёми Президенти Ҷумҳурии Тоҷикистон муҳтарам Эмомалӣ Раҳмон ба Маҷлиси Олии Ҷумҳурии Тоҷикистон. 21 декабри соли 2021.

3. Муҳаммад Абдураҳмон. «Истиқлол ва ҳифзи манфиатҳои миллӣ». 194 –с., С. - 75-76.

4. http://prezident.tj

Ҳамасола 16 ноябр “Рӯзи Президент” ҷашн гирифта мешавад, ки он ҳамчун рамзи истиқлолият арҷгузорӣ карда мешавад. Маҳз сиёсати дурандешонаи Пешвои тоҷикони ҷаҳон, Асосгузори сулҳи ваҳдат, Президенти Ҷумҳурии Тоҷикисон Эмомалӣ Раҳмон мебошад, ки дар сарнавишти халқи мо нақши тақдирсоз бозидааст. 16 ноябри соли 1992 дар шаҳри бостонии Хуҷанд Иҷлосияи 16-уми Шӯрои Олии Ҷумҳурии Тоҷикистон баргузор шуд, ки дар он муҳтарам Эмомалӣ Раҳмон аз ҷониби вакилон ба ҳайси раиси Шӯрои Олии Ҷумҳурии Тоҷикистон интихоб гардид. Дар таърихи 16 ноябри соли 1994 Эмомалӣ Раҳмон бори нахуст ҳамчун Президенти Ҷумҳурии Тоҷикистон дар назди халқи тоҷик савганд ёд кард.

15 апрели соли 2016 вакилони Маҷлиси намояндагони Маҷлиси Олии Ҷумҳурии Тоҷикистон пешниҳоди Ҳукумати Ҷумҳурии Тоҷикистонро дар мавриди ворид намудани илова ба Қонуни Ҷумҳурии Тоҷикистон “Дар бораи рӯзҳои ид” баррасӣ ва қабул карданд, ки дар асоси он ҳар сол 16 ноябр дар кишвар ҳамчун “Рӯзи Президенти Ҷумҳурии Тоҷикистон” бидуни истироҳат арҷгузорӣ карда мешавад.

Президенти Ҷумҳурии Тоҷикистон мухтарам Эмомалӣ Раҳмон дар ҷомеаи ҷаҳонӣ ва худи ватан Президенти мардумию сулҳовар эътироф гардидааст. Зеро маҳз тавассути хизматҳои шабонарӯзии Пешвои миллат буд, ки кишвари азизамон ба як қатор дастовардҳои назаррас ноил гардид, аз ҷумла, хотимаи ҷанги шаҳрвандӣ, истиқрори сулҳу ваҳдат, оромӣ ва субот дар ҷомеаи имрӯз; тақвияти пояҳо ва рукнҳои асосии давлатдории миллӣ, барқарорсозии ниҳодҳои ҳукумат, шохаҳои ҳокимияти сиёсӣ, фаъолияти мақомоти ҳифзи ҳуқуқ, қонуният, адолат ва тартиботи ҳуқуқӣ дар мамлакат; ислоҳоти конститутсионӣ, низоми ҳуқуқӣ, таҳия ва қабули Конститутсияи нави Тоҷикистони соҳибистиқлол, ва иқдом ва ташаббус дар самти эҷод ва қабули қонунҳои нави миллӣ; таъмини рушди устувори ҷомеа, пешрафти иқтисодиёт, боло бурдани сатҳи зиндагии мардум ва коҳиш додани сатҳи камбизоатӣ; таъмини истиқлолияти энергетикии кишвар, аз байн рафтани маҳдудиятҳо дар таъминоти барқ; аз бунбасти коммуникатсионӣ раҳо додан ва ба кишвари транзитӣ табдил додани Тоҷикистон; таъмини амнияти озуқавории мамлакат, ба роҳ мондани истеҳсоли маҳсулоти хушсифати ватанӣ ва молҳои ниёзи мардум; саноатикунонии босуръати кишвар барои таъмини устувории иқисодиёт; таҳкими ғоя ва андешаи миллӣ, худшиносӣ, худогоҳӣ, ҳуввияти миллӣ, ватандӯстии мардум ва эҳёи мерос ва суннатҳои таърихиву фарҳангӣ.

Самтҳои дар боло зикргардида, яке аз хизматҳои асосии Роҳбари давлат Эмомалӣ Раҳмон дар сиёсати дохилии кишвар ба шумор меравад ва инчунин дар сиёсати хориҷӣ низ нақши назарраси худро гузоштааст. Чунончи, иқдом ва ташаббусҳо дар самти ҳалли масъалаҳои умумибашарӣ оид ба об, дипломатияи об ва ҷонибдории он аз ҷониби созмонҳои бонуфузи байналхалқӣ ва ҷомеаи ҷаҳонӣ, ташаббус дар ҳалли қазияи Афғонистон ва Фаластин; поягузории сиёсати муваффақонаи хориҷӣ, муаррифии шоистаи Тоҷикистон дар арсаи байналхалқӣ, сиёсати дарҳои кушод, ҳамкории мутақобилан судманд бо кишварҳои ҷаҳон бар пояи баробарӣ, дахолат накардан ба корҳои дохилии якдигар.

Бояд қайд кард, ки Президенти Ҷумҳурии Тоҷикистон муҳтарам Эмомалӣ Раҳмон чун сиёсатмадори барҷаста ва ташаббускор дар сатҳи ҷаҳонӣ эътироф гардиданд. Тайи 33 соли даврони истиқлолият Президенти кишвар бо чандин ташаббусҳои созанда ва манфиатбахш баромад намуданд, ки муҳимтарини онҳо иборатанд аз:

1. Ҳанӯз дар солҳои 90 дар давраи авҷи ҷанги шаҳрвандӣ дар Афғонистон Президенти Тоҷикистон Эмомалӣ Раҳмон пешниҳод намуданд, ки ҷанги бародаркӯш дар ин кишвар хотима дода шуда, тарафҳои даргир ба музокира даъват карда шаванд.

2. Соли 1998 Президенти Тоҷикистон Эмомалӣ Раҳмон дар ҷаласаи Созмони Миллали Муттаҳид пешниҳод намуданд, ки ба хотири пешгирӣ аз қочоқи маводи мухаддир дар атрофи Афғонистон камарбанди амният ташкил карда шавад.

3. Шуруъ аз соли 2000 Президенти Тоҷикистон Эмомалӣ Раҳмон бо силсила ташаббусҳо дар сатҳи ҷаҳонӣ аз рӯи масъалаи об баромад намуданд, ки аз ҷониби ҷомеаи ҷаҳонӣ дастгирӣ ёфтанд. Ба ин ташаббусҳо дохил мешаванд:

-Эълон кардани соли 2003 соли оби тоза;

-Эълон кардани Даҳсолаи “Об барои ҳаёт” солҳои 2005-2015;

-Эълон кардани соли 2013 соли дипломатия об;

-Эълон кардани Даҳсолаи “Об барои рушди устувор” солҳои2018-2028;

-Эълон карадани соли 2025 соли ҳифзи пиряхҳо.

4. Соли 2000-ум дар шаҳри Душанбе ҷаласаи навбатии гурӯҳи панҷгонаи Шанхай бо иштироки Россия, Хитой, Қазоқистон, Қирғизистон, Тоҷикистон ва Ӯзбекистон баргузоргардид. Дар ин ҳамоиш Президенти Тоҷикистон Эмомалӣ Раҳмон пешниҳод намуданд, ки панҷгонаи Шанхай ба созмони байналмилалӣ табдил дода шавад. Пешниҳоди мазкур аз ҷониби кишварҳои аъзо дастгирӣ ёфт ва ин ташкилот номи худро ба Созмони ҳаикории Шанхай табдил дод, ки то имрӯз бо чунин ном фаъолият менамояд. Ташаббуси дигари Президенти Тоҷикистон Эмомалӣ Раҳмон он аст, ки оби кули Сарези Помир ба кишварҳои дигар интиқол дода шавад. Ин ташаббус аз ҷониби ҷамеаи ҷаҳонӣ дастгирӣ ёфт.

5. Президенти кишвар соли 2024 дар ҷаласаи 79-уми Маҷмаи Умумии Созмони Милали Муттаҳид оид ба қабули қатъномаи махсус дар бораи эълон кардани “Даҳсолаи таҳкими сулҳ ба хотири наслҳои оянда”, ки дорои ҳадафи сулҳофарӣ ва ҳалли мусолиматомези низоъҳо дар ҷаҳон мебошад, пешниҳод намуданд.

Ҳукумати Ҷумҳурии Тоҷикистон ва сарвари давлат аз рӯзҳои аввали ба сари ҳокимият омадан таваҷҷуҳи ҷомеаи ҷаҳонро ба вазъи Афғонистон ва Фаластин ҷалб менамуд. Дар арсаи байналмилалӣ ҳамчун шахси сулҳофару сулҳпарвар, сарҷамъкунандаи миллату мардумсолор, амалисозандаи заҳматҳои ояндабинона баҳри рушду нумӯъ ва ободии Ватан фароҳам овардани шароити арзанда барои мардуми кишвар, ташаббускори ҳалли масъалаҳои глобалӣ шинохта шудани Пешвои миллат, Президенти Ҷумҳурии Тоҷикистонро на танҳо сокинони кишвар, инчунин ҷаҳониён эътироф намудаанд. Имрӯзҳо таҷрибаи сулҳи тоҷикон дар бобати ҳалли мусолиматомези низоъ ҳам аз лиҳози назариявӣ ва ҳам аз нигоҳи амалӣ ба сарвати илми сиёсатшиносии ҷаҳонӣ мубаддал шудааст.

Маҳз сиёсати дарҳои боз ва бисёрсамтаи Сардори давлат аст, ки имрӯз Тоҷикистон соли 2023 бо 184 давлати ҷаҳон муносибаҳои дипломатӣ барқарор намуда, бо 110 кишвари ҷаҳон робитаҳои иқтисодӣ дорад. Ба шарофати ин сиёсат Тоҷикистон мавқеи худро дар сиёсати байналмилалӣ мустаҳкам намуда, манфиатҳои миллии худро дар муносибатҳои мутақобилан судманд таъмин кард. Сиёсати “дарҳои боз” меҳвари сиёсати хориҷии Тоҷикистон мебошад. Маҳз сиёсати дохилию хориҷии Пешвои миллат, Президенти Ҷмуҳурии Тоҷикистонмуҳтарам Эмомалӣ Раҳмон мебошад, ки Тоҷикистон ва миллати тоҷик дар ҷаҳон ҷойгоҳи худро пайдо намуд.

Аз ин рӯ, мардуми кишварро зарур аст, ки барои ободии кишвар, сулҳу ваҳдат, таҳкими арзишҳои динию маънавӣ ва фарҳангӣ дар атрофи Пешвои миллат муттаҳид гардида, баҳри татбиқи нақшаҳои нек – ҳифзи истиқлолият, дину оин, номуси ватандорӣ ва таъмини шароити хуб барои ояндаи миллат саҳмгузор бошем.

Соҳиби Баҳруло, ходими илмии шуъбаи Осиёи Ҷанубӣ ва Шарқии Институти омӯзиши масъалаҳои давлатҳои Осиё ва Аврупои АМИТ

Онҳо, ки зи бахт подшоянд,

Ақли кулли сояи Худоянд.

Яке аз дастовардҳои замони истиқлолияти давлатию сиёсии Тоҷикистон, ба арсаи сиёсӣ омадани инсони ватандӯсти асил, фарҳанггарою таҳаммулгаро, созандаю бунёдкор, некандешу хайрандеш, инсони басо, дурбину дилогоҳи миллат, Президенти кишвари азизамон, Асосгузори сулҳу ваҳдати миллӣ, Пешвои миллат муҳтарам Эмомалӣ Раҳмон ба шумор мераванд.

Ба бахти тоҷикон Худованди меҳрубон ӯро ҳамчун ватандӯст, башардӯст, инсонгаро ва арбоби сиёсӣ ба арсаи сиёсат овард ва нақши ин шахсияти беназири тавоною бузург дар хушбахту хушҳол гардидани мардуми дар ҷанги шаҳрвандӣ азияткашидаи тоҷик ва дар рушди ҳамаҷонибаи ҳаёти иқтисодиву иҷтимоӣ ва фарҳангии Тоҷикистон ниҳоят бузургу беҳамтост.

Мавлоно Абураҳмони Ҷомӣ сипосандешагиро ҷавҳари асосии инсони асилу комил пиндошта дар замири инсонҳо вуҷуд доштани онро таманно намудааст:

Замирамро сипосандеша гардон,

Забонамро ситоишпеша гардон.

Сипосандешагии Сарвари давлатамон дар ҳақи Ватан, ватандӯстони асил фидоёни Ватан, фарзандони барӯманду содиқи Ватани азизамон ва бо унвони қаҳрамонӣ сарфароз гардонидани устод Садриддин Айнӣ, академик Бобоҷон Ғафуров, Мирзо Турсунзода, Шириншоҳ Шоҳтемур, Нусратулло Махсум барои тамоми мардум ва ҷавонони кишвари мо намунаи ибрат ва шоистаи таҳсин аст.

Фаъолияти хирадмандонаю шуҷоатмандона ва фидокоронаю содиқонаи Пешвои миллат муҳтарам Эмомалӣ Раҳмон дар роҳи наҷот додани давлати тоҷикон аз парокандашавӣ, барқарору пойдор намудани сулҳу ваҳдат, созандагию бунёдкорӣ, аз нав ободу зебо кардани кишвари харобгаштаи азизамон ва гузоришу суханрониҳо, дастуру тавсияҳои вобаста ба тарбияи насли наврас дар руҳи ватандӯстӣ - худшиносию худогоҳии миллӣ корнамоиҳои ибратбахш буда, сазовори ҳазорон таҳсину сипосгузории мардуми ҷумҳурии мо мебошад.

Рисолаи таърихии Президенти кишвар, Пешвои миллат Эмомалӣ Раҳмон “Тоҷикон дар оинаи таърих” ва асарҳои зиёди дигари эшон аз ҷумла, “Чеҳраҳои мондагор” баёнгари самимияту садоқати бепоёни эшон ба ватани азизамон буда, фурӯзонгари худшиносию худогоҳии миллии мост.

Президенти азизу гиромиқадр ва қадршиноси кишварамон Эмомалӣ Раҳмон дар ҷанги шаҳрвандӣ бо дастёбӣ ба сулҳ, субот ва ваҳдати миллии комил дар ҷомеаи тоҷик, дар барқарорсозии тартиботи ҷамъиятӣ ва амният, таъмини бозгашти гурезагон аз хориҷа ба Ватан, қабули Конститутсияи нав ва татбиқи истилоҳоти сиёсию иқтисодӣ саҳми тақдирсоз ва таърихӣ гузоштааст.

Корномаи ҷасурона ва қаҳрамононаи Пешвои миллат дар он давраи душвор, бешубҳа, сазовори сипосгузорию ситоиш буда, шоистаи боварии эътимодноки тамоми ҷомеаи ҷаҳон аст. Сарвари хирадманди миллати тоҷик Эмомалӣ Раҳмон калиди роҳнамои ваҳдати миллиро дар фарҳанги миллӣ ёфт, аз ҷумла сухан-забонро яке аз рукнҳои ваҳдати миллӣ пиндошта, ба рушду такомули он ғамхориҳои ҳамешагии Сарвари давлат ба назар мерасад. Далели он дастуру супоришҳои доимии Пешвои миллат дар бобати рушди забони тоҷикӣ ва асари илмии бунёдии эшон “Забони миллат - ҳастии миллат” мебошад.

Пешвои миллат, Сарвари азизу ғамхори мардуми кишвари мо маҳз ба туфайли хизматҳои бузургу хайрхоҳонааш ва амалҳои хирадмандонаю бунёдкоронааш маҳбуби ҳамагон гаштааст.

Бинобар ин, Рӯзи Президенти Ҷумҳурии Тоҷикистон бароямон рӯзи ифтихормандӣ, фараҳмандӣ, шарафмандӣ ва рӯзи ёдкарди хизматҳои басо бузургу шоистаи Пешвои миллати мо мебошад.

Зиҳӣ, эй шоҳу эй Пешвои миллат,

Наҷотбахши Ватан аз чоҳи зиллат,

Бувад умрат чу умри Хизр ҷовид,

Ба умри худ набинӣ дарду иллат.

Сурурӣ

Солеҳҷон Собирҷонов, номзади илми филология, ходими пешбари илмии Институти забон ва адабиёти ба номи Рӯдакии АМИТ

Баъди аз байн рафтани давлати Шуравӣ, 9 сентябри соли 1991 Қарори Шӯрои Олии Ҷумҳурии Тоҷикистон «Дар бораи эълон шудани истиқлолияти давлатии Ҷумҳурии Тоҷикистон» қабул гардид, ки дар таърихи миллати тоҷик оғози дигаргунсозиҳои нав дар самти бунёди давлати мустақили миллӣ заминаи сиёсиро фароҳам овард.

Давраи ба даст овардани истиқлолияти давлатӣ дар Тоҷикистон аз муқовиматҳои сиёсие, ки баъдтар ба ҷанги шаҳрвандӣ оварда расониданд, рост омад. Баъзе аз қувваҳо ва гурӯҳҳо аз ин вазъият истифода намуда, барои амалӣ намудани нақшаҳои ғасб кардани ҳокимияти давлатӣ дар мамлакат шурӯъ намуданд. Вазъияти сиёсӣ ҳамчунон тезутунд гашта буд, ки ҳатто ба ном "ҳукумати мусолиҳаи миллӣ" имконияти таъмин намудани роҳбарии давлат ва ҷомеаро надошт. Давлате, ки нав истиқлолияти худро ба даст оварда буд, ба ҷанги шаҳрвандӣ ҷалб карда шуда, дар натиҷа дар ҷомеа бетартибиҳо, беқонуниятӣ ва сиёсати бесарусомонӣ ҳукумфармо буд.

Дар тӯли таърих басо марҳилаҳое шудаанд, ки барои наҷоти халқе, қавме ва ё миллате зарурати пешво ва сарвари дурандешу соҳибтадбир пеш омадааст. Чунин зарурат ва озмоишро таърих аввали солҳои 90-уми асри гузашта барои миллати куҳанбунёди мо ҳам раво дид. Марҳилае буд, ки миллати мо дар вартаи нобудӣ, пошхӯрӣ ва Тоҷикистони азизи мо дар ҳолати тақсимшавӣ, давлати навбунёди мо дар вазъияти барҳамхӯрӣ қарор дошт. Дар чунин марҳилаи тақдирсоз таърих барои миллати мо шахси тавонову ҷасур ва дурбину дурандеш муҳтарам Эмомалӣ Раҳмонро эҳдо намуд, ки тақозои сарнавишти наҷотхоҳи миллати мо буд.

Иҷлосияи 16-уми таърихии Шӯрои Олии Ҷумҳурии Тоҷикистон, ки моҳи ноябри соли 1992 дар вазъияти таҳдиди хатари парокандашавии давлат ва миллат баргузор гардид, дар сарнавишти давлатдории миллии тоҷикон нақши воқеан таърихӣ бозид. Зеро он Раиси Шӯрои Олии Ҷумҳурии Тоҷикстон-сарвари нави давлати соҳибистиқлоли Тоҷикистон, шахсияти бузурги давлатсоз, адолатпарвар, сулҳовару сулҳофар, Пешвои муаззами миллат муҳтарам Эмомалӣ Раҳмонро интихоб намуд. Ҳокимияти давлатӣ дар симои Шӯрои Олии Ҷумҳурии Тоҷикистон таҳти роҳбарии Ҷаноби Олӣ муҳтарам Эмомалӣ Раҳмон эҳё гардид ва ба барқарор намудани институтҳои давлатдорӣ ва ҷомеаи шаҳрвандӣ ва амалӣ кардани ҳуқуқу озодӣ ва манфиатҳои қонунии инсон замина гузошт.

Сардори давлати навтаъсиси тоҷикон муҳтарам Эмомалӣ Раҳмон савганди садоқат ба миллату давлат ёд карда, қотеона ба ҷомеаи ҷаҳонӣ башорат доданд, ки Ватани аҷдодиамонро обод, давлати ҳуқуқбунёд ва демократӣ барпо намуда, ҳуқуқу озодӣ ва манфиатҳои қонунии шаҳрвандон ва давлату ҷомеаро зери ҳимояи қонун қарор медиҳанд.

Барои ба таври воқеӣ ҳимоя намудани ҳуқуқу озодиҳои инсон, манфиатҳои қонунии давлат ва ҷомеаи навини Тоҷикистони соҳибихтиёр шакли нави давлатдорие, заруриятро талаб мекард, ки бархурди чунин манфиатҳо бошад. Барои эҷоди он заминаи боэътимоди ҳуқуқӣ лозим буд, ки шакли давлатдории моро муайян намояд ва он ҳам бошад, қабл аз ҳама, қабули Конститутсияи нави давлати соҳибистиқлоли демократӣ ва дунявӣ буда метавонист.

Аз ҳамон рӯзи аввали ба вазифаи олии давлатӣ-Раиси Шӯрои Олӣ интихоб шудан муҳтарам Эмомалӣ Раҳмон барномаи стратегии худро эълон дошт. Пеш аз ҳама ба халқ сулҳ овардан, яъне ҷанги шаҳрвандиро хомӯш карда, ҳаёти осоиштаи халқро таъмин намудан буд. Дигар ин ки тарафдории худро ба низоми давлати демократӣ, ҳуқуқбунёд ва дунявӣ эълон намуданд.

Ии чунин маънӣ дошт, ки барои Тоҷикистон танҳо роҳи демократию дунявӣ, ки бештар хоси ҷомеаҳои пешрафта ва мутамаддин мебошад, мувофиқ аст.

Бинобар ин ҳайати комиссияи конститутсионӣ таҳти роҳбарии Раиси Шӯрои Олии Ҷумҳурии Тоҷикистон, муҳтарам Эмомалӣ Раҳмон таъсис дода шуда буд. Дар натиҷаи баҳсу мунозираҳо дар гурӯҳи корӣ оид ба таҳияи Конститутсия ду лоиҳа яке бо номи «Конститутсияи ҷумҳурии президентӣ» ва дигаре «Конститутсияи ҷумҳурии парламентӣ» таҳия гардид. Дар натиҷаи муҳокимаҳо бо пешниҳоди бевоситаи Пешвои муаззами миллат муҳтарам Эмомалӣ Раҳмон лоиҳаи «Конститутсияи ҷумҳурии президентӣ» ба муҳокимаи умумихалқӣ пешниҳод гардид.

Бо назардошти тағйироту илова, фикру ақида ва дархосту пешниҳодҳои мардум 6 ноябри соли 1994 тавассути овоздиҳии умумихалқӣ Конститутсияи Ҷумҳурии Тоҷикистон қабул шуд.

Дар Конститутсияи аз ҷониби халқи Тоҷикистон бо пешниҳоди Ҷаноби олӣ ба таври райпурсӣ қабулшуда мансаби Президенти таъсис дода шуда, Ҷумҳурии Тоҷикистон шакли идоракунии президентиро муқаррар намуд ва муҳтарам Эмомали Раҳмон дар ҳамин рӯзи қабули Конститутсия аз тарафи халқи Тоҷикистон якдилона Президенти Ҷумҳурии Тоҷикистон интихоб шуданд.

Дар давлатҳои ҷаҳон шаклҳои гуногуни идораи давлатӣ мавҷуданд, аз қабили намуди парлумонӣ, парлумонӣ-президентӣ ё нимпрезидентӣ-омехта, ҳокимияти монархӣ, ниҳоди президентӣ ва ғайр. Бояд қайд намуд, ки идораи давлатӣ дар намуди ниҳоди президентӣ, ба рушди давлати ҳуқуқбунёду демократи ва дунявӣ равона карда шуда, ба фаъолияти мунтазами рукнҳои ҳокимияти давлатӣ ва робитаи он ба ҷомеаи муосири мутамаддин мусоидат менамояд.

Таъсиси институти президентӣ дар Тоҷикистон марҳилаи нави рушди давлатдории миллӣ ва далели шинохти институтҳои давлатию-сиёсии кишварҳои демократӣ мебошад. Ин пурзӯр намудани ҳокимияти иҷроия, баланд бардоштани самаранокии он, қабули фаврии қарорҳои идоракунӣ, такмили ва таҳкими механизми иҷрои қонунҳо, таҳкими низоми давлатӣ, қонуният ва тартиботи ҳуқуқӣ мебошанд. Маҳз ҷорӣ кардани институти президентӣ дар Тоҷикистон боис ба рушди устувор ва пешрафти бемайлон ва бесобиқаи идораи давлатӣ-идораи сиёсат, иқтисод ва дигар соҳаҳо гардид.

Идораи президентӣ имконият медиҳад, ки сарвари давлат ба ҳама сохторҳои давлатӣ таъсири якхела расонад ва дар пайдо намудани мавқеи худ дар низоми ҳокимияти давлатӣ нақши асосӣ гузорад.

Таҷрибаи ҷаҳонӣ гувоҳ аст, ки дар низоми давлатдории аксари давлатҳо Президент нақши ҳалкунанда дошта, таърихи беш аз дусадсола дорад ва имрӯз дар зиёда аз 130 давлати ҷаҳон савари давлат ҳамчун Президент номгузорӣ мешавад.

Дар арсаи давлатдории ҷаҳонӣ бори аввал мансаби президентӣ чун мансаби давлатӣ дар Штатҳои Мутаҳидаи Амрико соли 1787 ҳангоми қабули Конститутсияи ин кишвар таъсис дода шуд ва аввалин Президент ходими давлатии амрикоӣ падар-асосгузори Штатҳои Мутаҳидаи Амрико Ҷорҷ Вашингтон мебошад ва асосгузори ниҳоди амрикоии президентӣ дар солҳои 1789-1797 ба ҳисоб меравад.

Дар таҷрибаи давлатдории Франсия ва Федератсияи Россия низ ниҳоди президентӣ комёбӣ ба ҳисоб рафта, дар самти идоракунии ҳокимияти давлатӣ нақши муҳимро иҷро менамояд.

Ҳамин тариқ, дар ҷаҳони муосир идораи давлатӣ дар намуди ниҳоди президентӣ унсури ҷудонашавандаи таҷрибаи сиёсии ҷаҳонӣ оид ба давлатдорӣ ба шумор меравад.

Чуноне дар боло қайд гардид, Тоҷикистон ҳамчун узви ҷудонашавандаи ҷомеаи ҷаҳонӣ бо роҳбарии хирадмандонаи Асосгузори сулҳу Ваҳдати миллӣ, Президенти Ҷумҳурии Тоҷикистон муҳтарам Эмомалӣ Раҳмон шакли президентии идоракунии ҳокимияти давлатиро интихоб намуд, ки дар конститутсия асосҳои сохтори давлатӣ муайян карда шуда, Тоҷикистон ҳамчун давлати соҳибихтиёр, демократӣ, ҳуқуқбунёд, дунявӣ ва ягона эълон гардид.

Мутобиқи талаботи моддаи 64 Конститутсияи Ҷумҳурии Тоҷикистон Президенти Ҷумҳурии Тоҷикистон ҳомии Конститутсия ва қонунҳо, ҳуқуқ ва озодиҳои инсон ва шаҳрванд, кафили истиқлолияти миллӣ, ягонагӣ ва тамомияти арзӣ, пойдориву бардавомии давлат, муратабии фаъолияти мақомоти давлатӣ ва ҳамкории онҳо, риояи қарордодҳои байналмилалии Тоҷикистон мебошад.

Ба салоҳияти Президенти кишвар муайян намудани самтҳои асосии сиёсати дохилӣ ва хориҷии ҷумҳурӣ, дар дохили кишвар ва муносибатҳои байналмилалӣ Тоҷикистонро намояндагӣ кардан, таъсис ва барҳам додани вазорату кумитаҳо, муайян намудани низоми пулӣ, таъсис намудани Шӯрои амният таъин ва аз вазифа озод намудани судяҳои суди ҳарбӣ, суди Вилояти Мухтори Кӯҳистони Бадахшон, судҳои вилоят, шаҳри Душанбе, шаҳру ноҳия, Суди иқтисодии Вилояти Мухтори Кӯҳистони Бадахшон, судяҳои иқтисодии вилоятҳо, шаҳри Душанбе ва ваколатҳои дигареро, ки Конститутсия ва қонунҳо муайян кардаанд, дохил мешавад.

Президенти Ҷумҳурии Тоҷикистон Ҷаноби Олӣ, муҳтарам Эмомалӣ Раҳмон ба нақши мақомоти судӣ ҷиҳати мустаҳкам кардани қонуният, тартиботи ҳуқуқӣ, муҳофизати ҳуқуқу манфиатҳои шаҳрвандон, давлат ва ташкилоту муассиса таваҷҷӯҳи хоса зоҳир менамоянд.

Пешвои муаззами миллат, Президенти Ҷумҳурии Тоҷикистон муҳтарам Эмомалӣ Раҳмон аз рӯзҳои аввали сарвари давлати тоҷикон инхоб шуданашон, ки давраи барои халқи Тоҷикистон аз ҳама ҷиҳат ниҳоят мушкил буд, ҷанги шаҳрвандӣ нооромиҳо дар ҷомеа қарор дошт ва мардум гурезаю саргардон буда, муҳтоҷи як пора нон буданд, хиради пайғамбарона намуда, гуфта буданд, ки «Ман ба Шумо сулҳ меоварам». Тамоми хираду қуввваи худро барои ба даст омадани сулҳи бебозгашт Пешвои муаззами миллат сарф карданд ва оқибат 27 июни соли 1997 Созишномаи сулҳ байни Ҳукумат ва Мухолифин ба имзо расид, ки ба ҷанги дохилӣ хотима бахшид, ки ин сулҳест, ки дар ҷаҳон ҳамто надорад. Пешвои миллат барои нигаҳ доштани сулҳу оромии на танҳо кишвари хеш, балки минтақа ва ҷаҳон пешсаф мебошанд.

Халқи Тоҷикистон бо роҳбарии оқилонаи роҳбари хирадманди худ Президенти Ҷумҳурии Тоҷикистон муҳтарам Эмомалӣ Раҳмон соҳиби саноат, роҳҳои нақлиётӣ, Неругоҳҳо, Осорхонаи миллӣ, Кохи Наврӯз ва даҳҳо боғчаю варзишгоҳҳо, осишгоҳу санаторияҳ шуда, ҳазорҳо гектар боғҳо бунёд, миллионҳо метри мурабаа манзил соха шудаанд ва дигар корҳо ба анҷом расонида шудаанд. Артиши миллӣ, мақомотҳои қудратӣ ва дигар бахшҳои ҳифзи ҳуқуқ таъсис дода шуданд. Пешравиҳои зикршуда дар соҳаҳои, хоҷагии халқ ва саноат ва дигар соҳаҳо барои зиндагии хубу ором ва амнияти мардуми азизи Тоҷикистон равона карда шудааст, ки ин ҳама инқилоб ба ҳисоб меравад.

Ин ҳама амалҳои созандаю эҳёгари миллат ва давлатсоз будани Қаҳрамони Тоҷикистон, Пешвои миллат муҳтарам Эмомалӣ Раҳмон мебошад.

Асосгузори сулҳу ваҳдати миллӣ Пешвои миллат муҳтарам Эмомалӣ Раҳмон роҳбарии давлати Тоҷикистонро то ба имрӯз сарбаландона ва бомувафаққият ба иҷро расонида, барои ободию амнияти мардуми азизи Тоҷикистон пайваста хизмат менамоянд ва барои хизматҳои шоён ва пурмасъул ба мукофоти олии давлатӣ, Қаҳрамони Тоҷикистон сарфароз гардида, аз 25 декабри соли 2015 ба унвони олии «Асосгузори сулҳу ваҳдати миллӣ ва Пешвои миллат» мушарраф шуданд.

Оқилият, бузургӣ, дурандешӣ, хислатҳои пағамбаронаи Пешвои муаззами миллат, дар давоми давлатдории мо собит сохтанд, ки шакли интихобнамудаи Ҷаноби Олӣ муҳтарам Эмомалӣ Раҳмон оид ба иидоракунии давлатӣ дар шакли ниҳоди президентӣ беҳтарин шакли идораи давлатӣ ба ҳисоб рафта, бо сарварии Асосгузори Ваҳдати миллӣ Президенти Ҷумҳурии Тоҷикистон муҳтарам Эмомалӣ Раҳмон ба эҳёи давлати ҳуқуқбунёд асос гузошта, фаъолияти мунтазами рукнҳои ҳокимияти давлатиро таъмин намуда, ба марҳилаи нави рушди давлатдории миллӣ, таҳкими низоми давлатӣ, қонуният ва тартиботи ҳуқуқӣ, аз ҷониби давлатҳои ҷаҳони эътироф гардидани Тоҷикистон, дар ташкилотҳои байнамилалӣ соҳиби обрую эътибор гирифтани давлати мо, дар хориҷи кишвар ҳимоя кардани манфиатҳои давлат ва шаҳрвандони мамлакат мусоидат намуд ва ҷорӣ гардидани ниҳоди президентӣ дар Тоҷикистон ба рушди устувор ва пешрафти бемайлон ва бесобиқаи идораи давлатӣ ва дигар соҳаҳо гардид.

Аз ин рӯ, рӯзи 16 ноябр ҳамчун Рӯзи Президент ҷашн гирифта мешавад. Зеро аз ҳамин рӯз, ки Пешвои муаззами миллат муҳтарам Эмомалӣ Раҳмон сарвари давлати Тоҷикистон интихоб гардиданд ва бо пешниҳоди Асосгузори Ваҳдати миллӣ ниҳоди президентӣ дар Ҷумҳурии Тоҷикистон амалӣ шуд, сулҳу салоҳ, амният дар саросари Тоҷикистон таъмин гардида, ободкорию созандагӣ, давлатсозӣ ва пешравӣ дар ҳамаи ҷабҳаҳои давлатдории тоҷикон таъмин гардид.

Мо хизматҳои бепоёни Асосгузори сулҳу ваҳдати миллӣ, Пешвои миллат, Президенти Ҷумҳурии Тоҷикистон, Қаҳрамони Тоҷикистон муҳтарам Эмомалӣ Раҳмонро қадр менамоем ва ҳамеша бо Пешвои муаззам, Президенти Ҷумҳурии Тоҷикистон муҳтарам Эмомалӣ Раҳмон муттаҳид ҳастем.

Рӯзи Иди Президентро барои ҳамаи халқи Тоҷикистон муборакбод менамоем.

Бобоҷонзода Исрофил Ҳусейн - Мудири шуъбаи масоили назариявии давлат ва ҳуқуқи муосири Институти фалсафа, сиёсатшиносӣ ва ҳуқуқи ба номи А.Баҳоваддинови Академияи миллии илмҳои Тоҷикистон, доктори илмҳои ҳуқуқшиносӣ, профессор.

Қодирзода Тоҳир Қамар ходими пешбарӣ илмии шуъбаи масоили назариявии давлат ва ҳуқуқи муосири Институти фалсафа,сиёсатшиносӣ ва ҳуқуқи ба номи А. Баҳоваддинови Академияи миллии илмҳои Тоҷикистон, судяи дараҷаи олии тахассусӣ, номзади илмҳои ҳуқуқшиносӣ

Давлат дар арсаи байналмилалӣ ҳамчун субъекти мустақил баромад намуда, тавассути василаҳои гуногун шинохту муаррифии он роҳандозӣ карда мешавад. Шахсиятҳои шинохтаи таърихӣ, дастовардҳои бузурги фарҳангию дорои моҳияти умумибашарӣ, зарфиятҳои табиию иқлимӣ, захираҳои бойи табиӣ ва ғ. метавонанд дар шинохту муаррифии давлат нақши босазо дошта бошанд. Дар ин радиф нақш ва мақоми шахсиятҳои сиёсӣ махсусан муҳим аст. Тавассути нуфузу обрў ва мавқеи устувори сиёсию ташаббускории онҳо миллатҳо ва давлатҳо муаррифӣ мешаванд. Ин масъала дар замони муосир аҳаммияти хос пайдо намудааст. Ҳамин аст, ки муҳтарам, Эмомалӣ Раҳмон аз рӯзҳои аввали ба сифати Раиси Шӯрои Олии Ҷумҳурии Тоҷикистон ва баъдан Президенти Ҷумҳурии Тоҷикистон интихоб шуданашон дар баробари дигар масъалаҳо ба масъалаи ташаккули обру ва эътибори байналмилалии Ҷумҳурии Тоҷикистон диққати аввалиндараҷа медиҳанд. Дар симои Президенти кишвар муҳтарам Эмомалӣ Раҳмон имрўз ҷаҳониён Тоҷикистонро мешиносанд.

Обруву эътибори байналмилалии давлат яке аз омилҳои калидӣ ва таъсиргузор дар ташаккули хисси худшиносию худогоҳӣ, махсусан ҳувияти миллӣ мебошад. Имрўзҳо Ҷумҳурии Тоҷикистон ҳамчун субъекти мустақили муносибатҳои байналмилалӣ зери роҳбарии муҳтарам Эмомалӣ Раҳмон дар ҳалли мушкилоти ҷаҳонӣ, аз ҷумла дар масоили мубориза бар зидди таҳдиду хатарҳои ҷаҳони муосир, аз қабили ифротгароӣ, терроризм, гардиши ғайриқонунии маводи мухаддир, ҷиноятҳои трансмиллӣ, масъалаҳои марбут ба оби ошомиданӣ, таҳкими сулҳ ва ғ. саҳми назаррас доранд.

Ташабусҳои Пешвои миллат аз ҷониби СММ дар саросари ҷаҳон пазируфта шудаанд. Тибқи ин ташабусҳо соли 2003 «Соли байналмилалии оби тоза», солҳои 2005-2015 Даҳсолаи байналмилалии «Об барои ҳаёт», соли 2013 «Соли байналмилалии ҳамкорӣ дар соҳаи об», солҳои 2018-2028 «Даҳсолаи об барои рушди устувор» ва соли 2025 соли байналмилалии ҳифзи пиряхҳо ва санаи 21 - март Рӯзи байналмилалии пиряхҳо эълон гардида, дар заминаи он хазинаи боэътимоди махсус барои ҳифзи пиряхҳо таъсис дода мешавад.

Асосгузори сулҳу ваҳдати миллӣ, Пешвои миллат Президенти Ҷумҳурии Тоҷикистон, муҳтарам Эмомалӣ Раҳмон афзоиши бошиддати низоъҳои мусалаҳонаро дар минтақаҳои гуногуни ҷаҳон ба назар гирифта, санаи 23 сентябри соли 2024 дар шаҳри Ню-Йорк, зимни суханронии хеш дар Ҳамоиши байналмилалии «Саммити Оянда» пешниҳод намуданд, ки тавассути қатъномаи махсуси СММ “Даҳсолаи таҳкими сулҳ ба хотири наслҳои оянда” қабул карда шавад.

Ин пешниҳоди муҳтарам Эмомалӣ Раҳмон бори дигар собит месозад, ки Ҷумҳурии Тоҷикистон ҷонибдори ҳарчи зудтар хотима додани низоъҳои гуногун дар тамоми минтақаҳои ҷаҳон буда, хоҳони аз байн бурдани пайомадҳои нангини онҳо мебошад. Пешниҳоди навбатии роҳбари давлат муҳтарам Эмомалӣ Раҳмон дар баланд бардоштани обруву эътибори байналмилалии Ҷумҳурии Тоҷикистон таъсири мусбат расонида, бори дигар собит месозад, ки Тоҷикистон кишвари сулҳдўст ва миллати тоҷик миллати сулҳпарвар аст. Боварии комил дорем, ки пешниҳоди навбатии Пешвои миллат, муҳтарам Эмомалӣ Раҳмон аз ҷониби давлатҳои аъзои СММ бо як иттифиқи орро пазируфта мешавад.

Хулоса Асосгузори сулҳу ваҳдати миллӣ, Пешвои миллат Президенти Ҷумҳурии Тоҷикистон, муҳтарам Эмомалӣ Раҳмон дар ташаккули обруву эътибори байналмилалии Ҷумҳурии Тоҷикистон таваҷуҳи махсуси хешро равона намудаанд. Ташаккули обруву эътибори байналмилалии Ҷумҳурии Тоҷикистон яке аз самтҳои афзалиятноки сиёсати хирадмандонаи пешвои миллат дар замони соҳибистиқлолӣ мебошад.

Муродов С.А. – номзади илмҳои сиёсӣ, мудири Шуъбаи сиёсатшиносии ИФСҲ АМИТ

Бунёди давлати соҳибистиқлол барои халқи бузурги тоҷик аз ҷумлаи дастовардҳои беназир дар тӯли таърих мебошад, ки натиҷаи талош, ҷонисориҳо, иттиҳод ва фидокориҳои ин халқ аст. Расидан ба истиқлолияти комили сиёсӣ, имкониятҳои фарохро барои Ҷумҳурии Тоҷикистон дар самти бунёдкориҳо, рушд ва созандагӣ ба миён овард. Истиқлолияти давлатӣ барои ба вуқӯъ омадани дигаргуниҳои куллӣ дар ҳаёти сиёсӣ, иқтисодӣ, иҷтимоӣ ва фарҳангии мардуми Тоҷикистон заминаҳои устувор фароҳам овард. Соҳибихтиёрии давлатӣ ба мардуми тоҷик дар масири таърих бори дигар имкон дод, ки баъд аз қарнҳо ба эҳёи дубораи давлатдории миллӣ шурӯъ намояд. Вале мутаасифона солҳои аввали Истиқлолияти давлатӣ мо натавонистем, ки ин неъмати бебаҳоро ба таври дахлдор ҳифз намоем.

Ҳодиса ва воқеаҳое, ки бо назардошти омилҳои гуногун ибтидои солҳои 90-уми қарни гузашта дар рӯзгори ҷомеаи Тоҷикистон ба миён омадаанд, кишварро ба гирдоби ҷанги тахмилии шаҳрвандӣ кашиданд. Вазъияти мазкур боиси ба бӯҳронҳои шадиди сиёсӣ, иқтисодӣ, иҷтимоӣ ва маънавӣ гирифтор шудани тамоми самтҳои фаъолияти ҳаёти ҷамъиятӣ гардид. Авзои онрӯзаи Тоҷикистон то ба ҳадде пешгӯинашаванда ва мурраккаб буд, ки хатари парокандашавии миллат, заволи давлат ва ба қисматҳо ҷудо гардидани ҳудуди Тоҷикистон пеш омада буд. Дар чунин лаҳзаҳои ҳассоси таърихӣ зарурати андешидани тадбирҳои қатъӣ бобати хомӯш намудани ҷанги шаҳрвандӣ, ба ҳам овардани миллати тоҷик, баргардонидани гурезагони иҷборӣ ва рӯ ба сӯйи корҳои созандагӣ ҳидоят намудани шаҳрвандони мамлакат ба миён омадаанд.

Дар ҳамин росто баргузории Иҷлосияи тақдирсоз XVI-уми Шӯрои Олӣ заминаҳои мусоиди интихоби роҳбарияти олии сиёсии кишвар ва қабулу қонуну санадҳои меърии тақдирсозро асос гузошт. Муҳимтарин дастоварди бузурги ин иҷлосияи таърихӣ интихоби Эмомалӣ Раҳмон ҳамчун фарзанди бонангу номус ва вафодори миллат, далеру шуҷоъ, покзамиру нексиришт ва ҳуввияти баланди миллидошта ба ҳайси Раиси Шӯрои Олии Ҷумҳурии Тоҷикистон ба шумор меравад. Ӯ дар ҳоле ҳокимиятро ба даст гирифт, ки халқи тоҷик дар ҳолати яъсу ноумеди қарор дошта, умед ба сӯи фардои ҳаёт норавшан буд. Вазифа ва ҳадафҳое, ки пешорӯ меистоданд, пойдории давлати соҳибистистиқлоли Тоҷикистон, таҳмини ҳар чи зудтари сулҳу субот, нигоҳ доштани якпорчагӣ ва давлати мустақили тоҷикон маҳсуб мешуданд. Эмомалӣ Раҳмон дарк менамуд, ки аз иҷроиши қарорҳои Иҷлосияи XVI Шӯрои Олии Ҷумҳурии Тоҷикистон минбаъдаи давлати соҳибистиқлоли Тоҷикистон, таъмини воқеии волоияти қонун, пойдории қонуният ва тартиботи ҳуқуқӣ, фаъолити босамари мақомоти давлат, анҷом додани ислоҳоти иқтисодӣ, иҷтимоӣ, сиёсӣ ва рушди минбаъдаи ҷомеа гардид.

Аз рӯзҳои аввали кори Иҷлосияи XVI Шӯрои Олии Ҷумҳурии Тоҷикистон дарки маъсулияти баланди шаҳрвандӣ барои тақдири минбаъдаи давлати Тоҷикистон эҳсос мешуд. Дар Иҷлосия санадҳои меъёрии ҳуқуқӣ, аз ҷумла қонунҳо дар бораи авфи умуми гурезагон, имтиёзҳо барои маъюбони ҷанги шаҳрвандӣ ва оилаҳое, ки саробони худро аз даст додаанд, инчунин беш аз 70 қонуну қарорҳои дахлдор қабул шудаанд, ки минбаъд барои мустаҳкам намудани асосҳои сохтори конститутсионии ҷумҳурӣ, волоияти қонун,фаъолияти мунтазами мақомоти давлат, аз он ҷумла, мақомоти ҳифзи ҳуқуқ, заминаи боэътимод гузоштаанд. Санадҳои меъёрии ҳуқуқии қабулкардаи Иҷлосияи XVI Шӯрои Олии Ҷумҳурии Тоҷикистон ва иқдомоти пайдарпайи роҳбарияти сиёсии дар Иҷлосияи интихобгардида, барои хотима гузоштан ба ҷанги шаҳрвандӣ, таъмини сулҳу суботи ҷомеа, таҳкими ҳокимияти давлатӣ,тақвияти Истиқлолияти давлатӣ ва бунёдкориву созандагӣ заминаи боэътимоди ҳуқуқӣ гузоштанд.

Ҳанӯз дар рафти Иҷлосия, алалхусус дар боромадҳои Сарвари нави давлат Эмомалӣ Раҳмон ҳадафҳои асосӣ ва стратегии давлати Тоҷикистон, аз ҷумла арзишҳои пазируфташудаи фарҳанги ҳукуқӣ муайян шуданд. Эъмори давлати ҳуқуқбунёди демократӣ ва дунявӣ ташкили ҳокимияти нави давлатӣ, ҳимояи ҳуқуқу озодиҳои шаҳрванд, амнияти ҷомеа ва давлат,зиндагии арзандаи ҳар як сокини ҷумҳурӣ, ривоҷи соҳибкорӣ ва шаклҳои дигари фаъолияти озоди иқтисодӣ, гуногунандешии сиёсӣ ва мафкуравӣ, гузаштан ба низоми нави сиёсӣ, фаъолияти озоди иттиҳодияҳои ҷамъиятӣ ва ҳизбҳои сиёсӣ, волоияти қонун, риояи меъёрҳои ҳуқуқи байналмиллалӣ, сиёсати хориҷӣ дар асоси эҳтироми принсипҳои аввалиндараҷаи ҳуқуқи байналмиллалӣ, пеш аз ҳама,дахолат накардан ба кори ҳамдигар ва эҳтироми манфиатҳои тарафайн дар маҷмӯъ аз ҷумлаи он арзишҳои ҳуқуқӣ буданд, ки ҳанӯз дар рафти фаъолияти Иҷлосияи XVI Шурои Олии мамлакат эълон шуда будаанд.

Ҳамин тариқ қабл аз қабули Конститутсияи нави Ҷумҳурии Тоҷикистон ҳанӯз дар Иҷлосияи таърихии XVI Шурои Олӣ бо ташаббуси бевоситаи Раиси он Эмомалӣ Раҳмон бунёди давлати ҳуқуқбунёди демократӣ чун самти стратегии инкишофи минбаъдаи кишвар муайян мешавад.Ин ғоя дар матни КонститутсияиҶумҳурии Тоҷикистон соли 1994 сабт гардид.

Аввалин маротиба дар масири таърих шаҳрвандони Чумҳурии Тоҷикистон имкон пайдо намудаанд, ки аз тариқи раъйпурсии умумиҳалқӣ Конститутсияи Тоҷикистони соҳибистиқлолро қабул намоянд. Кабули Конститутсияи Ҷумҳурии Тоҷикистон 6 уми ноябри соли 1994 яке аз арзишмадтарин ва нодиртарин дастоварди Ҷумҳурии Тоҷикистон дар солҳои аввали соҳибихтиёрии давлатӣ ба шумор мервад. Конститутсияи Тоҷикистон вазъи ҳуқуқии Президенти Ҷумҳурии Тоҷикистонро муайян кардааст. Мувофиқи он Президенти Ҷумҳурии Тоҷикистон сарвари давлат ва ҳокимияти иҷрои (Ҳукумат) аст. Президент ҳомии Конститутсия ва қонунҳо, ҳуқуқу озодиҳои инсон ва шаҳрванд, кафили истиқлоияти миллӣ, ягонагӣ ва тамомияти арзӣ, пойдориву бардавомии давлат, мурраттабии фаъолияти мақомоти давлатӣ ва ҳамкории онҳо, риояи қарордодҳои байнамиллалии Тоҷикистон мебошад.

Бори нахуст рӯзи 16 -уми ноябри соли 1994 дар вазъияти идона дар хусуси шурӯъ ба иҷрои вазифа Президенти Ҷумҳурии Тоҷикистон ба халқи Тоҷикистон савганд ёд намуд, ки тамоми ҳастиву фаъолияти хешро барои рушду пешрафти давлати Тоҷикистон, таъмини шароити зиндагонии арзандаи ҳар фард, ҳифзи сарзамин, истиқлолияти сиёсиву иқтисодӣ ва фарҳангии кишвар мебахшад.Гузашти солҳо собит намуд, ки дарвоқеъ Асосгузори сулҳу вахдати миллӣ- Пешвои миллат Президенти Ҷумҳурии Тоҷикистон мӯҳтарам Эмомалӣ Раҳмон дар натиҷаи амалӣ сохтани сиёсати бобарор, хирадмандонаву дурандешонаи хеш бо дарназардошти манфиатхои миллӣ барои рушду пешрафти тамоми соҳаҳои ҳаёти ҷамъиятӣ хизматҳои беназирро анҷом дод. Ин ҳама сулҳ, ваҳдат, ободӣ, рушд, амният, ҷовидонагии давлати миллии мо натиҷаи заҳмату талошҳои Пешвои миллат Эмомалӣ Раҳмон ва марҳилаи муҳими тақдирсози таърихи навини халқи тоҷик мебошад.

Ба хотири арҷгузорӣ ва эҳтиром ба мансаби олии давлатӣ – Президенти Ҷумҳурии Тоҷикистон ҳамчун рамзи садоқат ба Ватан, Президент ва миллат, Ҳукумати Ҷумҳурии Тоҷикистон бо назардошти таҷрибаи байналмиллалии ва воқеияти ҳаёти ҳуқуқии Тоҷикистон лоиҳаи Конуни Ҷумҳурии Тоҷикистон оид ба ворид намудани илова ба Қонуни Ҷумҳурии Тоҷикистон «Дар бораи рӯзҳои ид-ро ба баррасии Маҷлиси намояндагони Маҷлиси Олии Чумҳурии Тоҷикистон пешниҳод намуд. Дар лоиҳаи пешниҳодшуда, масъалаи ба рӯзҳои ид илова намудани таҷлили Рӯзи Президенти Ҷумҳурии Тоҷикистон санаи 16 ноябр пешбини шуд. Ҳамин тариқ лоиҳаи мазкур 14 марти соли 2016 аз ҷониби маҷлиси намояндагони Маҷлиси Олии Ҷумҳурии Тоҷикистон қабул гардида, Маҷлиси Миллии Маҷлиси Олии Ҷумҳурии Тоҷикистон онро 15 апрели соли 2016 ҷонибдорӣ намуд. Ба ин хотир ҳар сол мардуми шарафманди тоҷик 16 уми ноябрро ҳамчун ҷашни фархунда, чун рамзи садоқат ба Президент – садоқат ба Ватан таҷлил менамоянд.

Воқеан хизматҳои шахсияти беназири Пешвои Миллат Эмомалӣ Раҳмон дар бунёди давлати миллии тоҷикон, барқарории ҳокимияти сиёсии давлатӣ ва истиқлолият, пешгирии хатари нобудшавии миллат, хомӯш намудани оташи ҷанги дохилӣ ва барқарроркунандаи сохтори фалаҷгардидаи ҳокимият хеле бузург аст.

Мо бояд дар роҳи таҳкими ниҳоди президентӣ гомҳои фаротар гузошта, аз гузаштаи худ ифтихор ва дар роҳи эҳёи он, рушду инкишофи Ватани азизамон кӯшишу талошҳо намоем. Бо назардошти иқдому ташаббусҳои созандаи бевоситаи Президенти Ҷумҳурии Тоҷикистон мӯҳтарам Эмомалӣ Раҳмон дар таҳмини сулҳу ваҳдати сартосарӣ, оромиву субот, сарҷамии миллат, расидан ба ҳадафҳои стратегии мамлакат, қабули қонунҳои миллӣ, бо азму иродаи қавӣ ва устуворона иброз менамоем, ки ӯ Асосгузори сулҳу ваҳдати миллӣ – Пешвои миллат ва поягузори низоми навини давлатдорӣ ва ҳуқуқии миллии Тоҷикистон мебошад.

Алиназаров Кифоят Ғуломназаровна ходими илмии Институти фалсафа, сиёсатшиноси ва ҳуқуқи ба номи А.Баҳоваддинови АМИТ

16 ноябри соли 1992 дар иҷлосияи 16-уми тақдирсози Шӯрои Олии Ҷумҳурии Тоҷикистон, вакилони мардумӣ дар шароити барои ҷумҳуриамон ниҳоят мураккаб, тақдири минбаъдаи миллатро ба сиёсатмадорӣ ҷавон ва огоҳ аз вазъи ҷамъиятиву сиёсии ҷумҳурӣ Эмомалӣ Раҳмон бовар намуданд. Маҳз дар ҳамин ҷаласа шакли идораи президентӣ мувақатан боз дошта шуда, аз ҷониби вакилон шакли идораи ҷумҳурии парламентӣ дастгирӣ гардид. Муҳтарам Эмомалӣ Раҳмон, аз лаҳзаи аввали ба ҳайси Раиси Шӯрои Олии Ҷумҳурии Тоҷикистон интихоб гардидан, самти минбаъдаи фаъолияти парлумонро ҳамчун мақомоти созандаву ваҳдатофар ва манбаи қабули қонунҳои дар ҳақиқат ифодакунандаи иродаи халқ мушаххас намуданд. Маҳз дар ҳамин иҷлосия Аз ҷониби муҳтарам Эмомалӣ Раҳмон роҳи минбаъдаи фаъоляти давлат – давлати демокративу ҳуқуқбунёд мушаххас гардида, ба шароити истиқлолияти давлатӣ таҳия ва қабул намудани Конститутсияи нави Ҷумҳурии Тоҷикистон масъалагузорӣ карда шуд.

6 ноябри соли 1994 халқи Тоҷикистон, Конститутсияи Ҷумҳурии Тоҷикистонро ба таври райъпурсӣ қабул намуд. Тибқи Конститутсияи мамлакат Маҷлиси Олии Ҷумҳурии Тоҷикистон мақоми олии қонунгузори мамлакат муқаррар гардида, иҷлосияҳои он ба таври даъватӣ баргузор мегардиданд. Интихоботи вакилон ба даъвати якуми Маҷлиси Олии Ҷумҳурии Тоҷикистон 25-уми феврали соли 1995 баргузор гардид.

Бояд зикр намуд, ки дар ин марҳила бо ташаббуси Президенти Ҷумҳурии Тоҷикистон, муҳтарам Эмомалӣ Раҳмонов ва дастгирии сохторҳои байналмилалӣ ба таври мусолиҳаомез ҳал намудани низоъи мусаллаҳонаи дохилӣ пеша гардида, аввалин музаффариятҳо дар ин роҳ ба даст омада буданд.

Дар ин давра собит гашт, ки парламенти даъватӣ дигар ба талаботи замон ҷавобгӯ набуда, барои дар сатҳу сифати баланд қабул намудани қонунҳо зарурати ташкили парламенти касбӣ ба миён омад.

Бо дастуру роҳнамоии Президенти Ҷумҳурии Тоҷикистон 26 сентябри соли 1999 дар мамлакатамон райъпурсии умумихалқӣ баргузор гардида, ба Конститутсияи Ҷумҳурии Тоҷикистон тағйиру иловаҳо ворид гардид. Тибқи ин тағйиру иловаҳо Маҷлиси Олӣ ҳамчун мақоми олии намояндагӣ ва қонунгузории Ҷумҳурии Тоҷикистон аз ду маҷлис – Маҷлиси миллӣ ва Маҷлиси намояндагон пазируфта шуда, барои ба сатҳу сифати баланд ва мутобиқ ба меъёрҳои байналмилалӣ қабул гардидани қонунҳо шароит фароҳам оварда шуд. Маҷлиси Олӣ ба мақомоти доимоамалкунанда табдил ёфта, он ҳамчунин мақомоти олии намояндагӣ ва қонунгузори Ҷумҳурии Тоҷикистон дониста шуда, хислати касбӣ доштани фаъолияти он муайян карда шуд.

27 феврали соли 2000 интихоботи вакилони Маҷлиси намояндагони Маҷлиси Олии Ҷумҳурии Тоҷикистон баргузор гардид ва вакилони парлумони касбӣ интихоб гардиданд.

Баъдан, аз чор се ҳиссаи аъзои Маҷлиси миллии Маҷлиси Олии Ҷумҳурии Тоҷикистон ба таври ғайримустақим дар маҷлисҳои якҷояи вакилони халқи ВМБК ва шаҳру ноҳияҳои он, вилоятҳо ва шаҳру ноҳияҳои он, шаҳри Душанбе ва ноҳияҳои он, шаҳру ноҳияҳои тобеи ҷумҳурӣ бо овоздиҳии пинҳонӣ интихоб гардида, аз чор як ҳиссаи аъзои онро Президенти Ҷумҳурии Тоҷикистон таъин намуд.

27 марти соли 2000 аввалин ҷаласаи Иҷлосияи якуми Маҷлиси намояндагон ва 17 уми апрели ҳамон сол Иҷлосияи якуми Маҷлиси миллӣ баргузор гардида парлумони касбӣ дар мамлакат расман ба фаъолият шурӯъ намуд.

Яке аз хусусиятҳои хоси Маҷлиси миллӣ аз он иборат мебошад, ки аъзои он аксаран аз намояндагони воҳидҳои марзиву маъмурӣ иборат мебошанд. Аз ин рӯ, Маҷлиси миллӣ зимни фаъолияти худ манфиати намояндагони воҳидҳои марзиву маъмуриро ба назар гирифта, назару андешаи онҳоро ҳангоми ҷонибдорӣ намудани қонунҳо ба эътибор мегирад.

Хусусияти хоси парлумони доимоамалкунандаи касбӣ аз он иборат мебошад, ки ҳизбҳои сиёсӣ дар маъракаи интихоботӣ ба таври озод иштирок намуда, вобаста аз овозҳои бадастомада дар парлумон курсиҳоро ба даст меоранд. Ҳизбҳои сиёсӣ дар пешрафти кори парлумони касбии Тоҷикистон нақши бузург доранд, зеро маҳз онҳо иродаву манфиатҳои табақаи гуногуни ҷомеаро зимни қабули қонунҳо ҳифз менамоянд.

Аз соли 2000-ум инҷониб Президенти Ҷумҳурии Тоҷикистон дар ҷаласаҳои нахустини ҳайати нави Маҷлиси миллӣ ва Маҷлиси намояндагон иштирок намуда, ҷиҳати баланд бароштани сатҳу сифати қонунҳо ва ба талаботи замон ҷавобгу будани онҳо ба вакилони тозаинтихоб дастуру ҳидоятҳои судманро ироа менамоянд.

Зикр кардан бомаврид аст, ки дар таъсиси парлумони касбӣ ва дар сатҳи Конститутсионӣ муқаррар намудани мақому мартабаи он Президенти Ҷумҳурии Тоҷикистон нақши баѓоят калон доранд. Чунончи:

Тибқи моддаи 67 Конститутсияи Ҷумҳурии Тоҷикистон, Президенти Ҷумҳурии Тоҷикистон пеш аз шурӯи вазифа дар ҷаласаи якҷояи Маҷлиси миллӣ ва Маҷлиси намояндагон савганд ёд мекунад. Фармони Президенти Ҷумҳурии Тоҷикистон дар хусуси ба вазифа таъин ва ё озод намудани Сарвазири ҷумҳурӣ ва дигар аъзои Ҳукумат барои тасдиқ ба ҷаласаи якҷояи Маҷлиси миллӣ ва Маҷлиси намояндагон пешниҳод мегардад.

Барои иҷрои уҳдадориҳои байналмилалии Тоҷикистон Қувваҳои Мусаллаҳи Ҷумҳурии Тоҷикистонро берун аз ҳудуди он бо ризояти Маҷлиси миллӣ ва Маҷлиси намояндагон истифода мебарад, номзадии раис, муовинон ва судяҳои Суди конститутсионӣ, Суди Олӣ, Суди олии иқтисодиро барои интихоб ва бозхонд ба Маҷлиси миллӣ пешниҳод менамояд, бо ризоияти Маҷлиси миллӣ Прокурори генералӣ ва муовинони ӯро таъин ва озод менамояд. Раиси Бонки миллӣ ва муовинони ӯро таъин ва озод намуда, фармонро барои тасдиқ ба Маҷлиси намояндагон ирсол менамояд.

Бояд қайд намуд, ки тибқи Конститутсия халқ соҳибихтиёрии худро бевосита ва ё ба воситаи вакилони худ амалӣ мегардонад. Вакилони Маҷлиси намояндагон ва аъзои Маҷлиси миллӣ ифодакунандаи соҳибихтиёрии халқ мебошанд. Бинобар ҳамин эълон шудааст, ки аз номи тамоми халқи Тоҷикистон фақат Президент, Маҷлиси миллӣ ва Маҷлиси намояндагони Маҷлиси Олӣ дар ҷаласаҳои якҷояи худ ҳуқуқи сухан гуфтан доранд (моддаи 6). Маҷлиси Олӣ ягона мақомоти дастаҷамъиест, ки аз номи халқи Тоҷикистон ҳуқуқи сухан гуфтанро дорад.

Ҳаминро илова кардан зарур аст, ки Президент дар бораи вазъи кишвар дар ҷаласаи якҷояи Маҷлиси миллӣ ва Маҷлиси намояндагон маълумот медиҳад, масъалаҳое, ки заруру муҳим мешуморад, ба муҳокимаи ҷаласаи якҷояи Маҷлиси миллӣ ва Маҷлиси намояндагон пешниҳод менамояд (моддаи 70). Ҷиҳати амалисозии ин меъёри Конститутсия, Президенти Ҷумҳурии Тоҷикистон ҳар сол бо Паёми худ дар ҷаласаи якҷояи Маҷлиси миллӣ ва Маҷлиси намояндагон “Дар бораи самтҳои асосии сиёсати дохилӣ ва хориҷии ҷумҳурӣ“ баромад менамояд, ки ин аз арҷгузорӣ ва мавқеи хоссаи конститутсионии парлумони касбӣ аз ҷониби Президенти Ҷумҳурии Тоҷикистон гувоҳӣ медиҳад.

Ҳамаи мисолҳои овардашуда, аз мавқеи баланди конститусионии парламенти касбӣ дар сатҳи конститутсия гувоҳӣ медиҳад.

Президенти Ҷумҳурии Тоҷикистон дар иҷлосияи якуми Маҷлиси миллии Маҷлиси Олии Ҷумҳурии Тоҷикистон даъвати шашум таъкид намуданд, ки « ... аъзои Маҷлиси миллиро зарур аст, ки ҳангоми қабули қарорҳо ва таҳияву ҷонибдорӣ кардани қонунҳо заминаҳои иқтисодӣ, иҷтимоиву фарҳангӣ ва самаранокии онҳоро дар рушди шаҳру ноҳияҳо, шаҳраку деҳот ва беҳдошти зиндагии мардум ҳаматарафа омӯзанд ва дар ин раванд, зарурат, аҳаммият ва сатҳу сифати амалишавии онҳоро низ аз мадди назар дур насозанд».

Президенти Ҷумҳурии Тоҷикистон дар паёми худ ба Маҷлиси Олӣ аз 26 январи соли 2021 дар назди вакилони мардумӣ вазифа гузошт, ки «фаъолияти онҳо набояд бо қабули қонуну қарорҳо маҳдуд гардад. Яъне вакилон вазифадоранд, ки дар ҳамкорӣ бо мақомоти татбиқкунандаи қонунҳо ҷиҳати ба талаботи рӯз мутобиқ намудани онҳо саҳм гузоранд ва бо истифода аз ҳуқуқи ташаббуси қонунгузорӣ лоиҳаи қонунҳои ба талаботи рушду пешрафти ҷомеа мувофиқро омода ва пешниҳод намоянд».

Президенти Ҷумҳурии Тоҷикистон, муҳтарам Эмомалӣ Раҳмон бо парламенти касбӣ ҳамкории зич дорад, зеро ӯ ҳуқуқи ташаббуси қонунгузориро доро буда, ба ғайр аз ин ба воситаи намояндаи ваколатдори худ дар Маҷлиси Олӣ дар ҳамаи ҷараёнҳои қонунгузорӣ ширкат меварзад. Ҳамчунин дилхоҳ қонун пас аз имзои Президенти Ҷумҳурии Тоҷикистон қувваи қонунӣ пайдо мекунад. Бевосита бо ташаббус ва дастгирии Президенти мамлакат дар фаъолияти парламенти касбии доимоамалкунанда таҷрибаи таҳияи ҳуқуқи миллӣ роҳандозӣ гардид, ки самараи онҳо барои таъмини шароити арзандаи зиндагии сокинони кишварамон беназир аст.

Бо роҳнамоиҳои Президенти Ҷумҳурии Тоҷикистон имрӯз Маҷлиси Олии Ҷумҳурии Тоҷикистон аъзои фаъоли Ассамблеяи Байнипарлумонии ИДМ, ҳамчунин аъзои созмонҳои бонуфузи байналхалқии Ассамблеяи САҲА, Иттиҳоди Байнипарламентии ҷаҳон, Иттиҳоди парламентҳои Осиё барои сулҳ, Иттиҳоди парламентии давлатҳои аъзои Созмони Ҳамкории Исломӣ, Ассамблеяи парламентҳои Осиё ва Парламентҳои Аврупо, Ассамблеяи Парламентии Созмони Ҳамкориҳои Иқтисодӣ ва Ассамблеяи парлумонии Осиё гардид.

Маврид ба зикр хос аст, бо ташаббуси Президенти Ҷумҳурии Тоҷикистон дар соли ҷорӣ бинои нави Парламенти мамлакат ба истифода дода шуд, ки бо тамоми шароити муосири кории байналмилалӣ ҷавобгу мебошад. Дар бинои мазкур дар баробари иҷрои вазифаҳои хизматӣ аз ҷониби вакилони Маҷлиси намояндагон ва аъзои Маҷлиси миллӣ, муҳиммтарин чорабиниҳои сатҳӣ байналмилалӣ гузаронида мешавад. Дар санаи 10-11 октябри соли 2024 баргузор гардидани Конференсияи байналмилалии парламентӣ таҳти унвони «30 солагии Клнститутсияи Ҷумҳурии Тоҷикистон» ва иштироки раисони парламенти 7 давлати ҷаҳон, далели бевоситаи маҳбубияти парлумони мамлакат мебошад.

Бояяд қайд намуд, ки зимни сафарҳои давлативу расмӣ ба дилхоҳ кишвари ҷаҳон, Президенти Ҷумҳурии Тоҷикистон масъалаи густариш додани робитаҳои байнипарлумониро ба роҳ монда, дар дустии халқҳои ҷаҳон бо халқи тоҷик тавассути намояндагони халқ нақши муҳимеро бозида истодааст. Ҳамзамон, ин иқдоми Президенти Ҷумҳурии Тоҷикистон боиси ташаккул ёфтани дипломатияи байнипарлумонӣ гашта истодааст, ки дар таҷрибаи муосири ҷаҳон ба таври васеъ истифода мешавад.

Бояд қайд намуд, ки бо мақсади баланд бардоштани нақши Парламент дар мамлакат бо дастгирии Президенти Ҷумҳурии Тоҷикистон, ба Қонуни Ҷумҳурии Тоҷикистон «Дар бораи рӯзҳои ид» илова ворид карда шуда, ҳар сол дар мамлакат 26 сентябр – Рӯзи Маҷлиси Олӣ – парламенти Ҷумҳурии Тоҷикистон қайд карда мешавад.

Ҳамин тариқ, Президенти Ҷумҳурии Тоҷикистон асосгузори парламенти касбӣ дар мамлакат буда, дар ташаккули ин мақоми олии қонунгузор ва дипломатияи парламентарии кишварамон нақши асосиро бозид, ки ин ба баланд гардидани сатҳу сифати қабули қонунҳо ва густариши ҳамкориҳои байналмилалии он мусоидат намуда истодааст.

Ходими калони илмии Шӯъбаи ҳуқуқи байналмилалии Институти фалсафа, сиёсатшиносӣ ва ҳуқуқи АМИТ номзади илмҳои ҳуқуқшиносӣ Идизода Ф.Ф.

Истиқлолият бузургтарин дастоварди таърихии миллати тоҷик мебошад, ки орзуву ормони ҳазорсолаи ниёгони мо ба ҳисоб меравад. Посдоштани ин неъмат барои насли имрӯзи миллат қарзи шаҳрвандӣ ба шумор меравад. Ҳар яки моро зарур аст, ки шукронаи ин неъматро ба ҷо овардан ва онро ҳамчун гавҳараки чашм ҳифз намоем.

Пас аз ба даст омадани Истиқлолияти давлатӣ Тоҷикистони азизи моро ҷомеаи ҷаҳони эътироф намуд ва аз тарафи бузургтарин созмонҳои бонуфузи ҷаҳони ҳамчун миллати дорои давлати мустақил буда эътироф намуданд.

Нақши Асосгузори сулҳу ваҳдати миллӣ, Пешвои миллат, Президенти Ҷумҳурии Тоҷикистон муҳтарам Эмомалӣ Раҳмон дар ҳифзи амнияти сиёсии кишвар, истиқлоли давлатӣ ва бунёди давлатдории навини тоҷикон бузург аст. Маҳз заҳмату талошҳои шабонарӯзии Пешвои муаззами миллат буд, ки Тоҷикистони тоза истиқлоли ба хоку хун кашида аз вартаи парокандашавӣ наҷот ёфт.

Таърих гувоҳ аст, ки солҳои 90-уми асри гузашта миллати тоҷик дар натиҷаи кашмакашиҳои дохилӣ ба парокандашавии миллӣ рубару шуд. Мардуми осоишта аз тарси ҷони худ ба кишварҳои ҳамсоя паноҳ бурданд. Дар он солҳо Тоҷикистон ҳамчун кишвари ноамн дар сархати воситаҳои ахбори омма қарор гирифта буд. Зиёда аз150 ҳазор нафар шаҳрвандони кишвар ҳалок гардиданд, бисёр занҳо бе сарпаноҳу кудакон ятим монаданд.

Мо ҳеҷгоҳфаромӯш намекунем, ки дар солҳои 1992-1994 бо вуҷуди монеаҳои зиёд аз ҷониби баъзе аз кишварҳои хориҷӣ Пешвои муаззами миллат тавонист, ки пеши роҳи хунрезиҳо гирифта шавад. Маҳз ҳамин хиради азалии Пешвои сулҳофари мо буд, ки 16- уми ноябри соли 1992 зимоми Роҳбари кишваро ба душ гирифта ва тавонист, ки мардуми фирори аз кишварро баргардонад, амният ва зиндагии осудаи онҳоро таъмин намояд.

Аввалин иқдомҳои таърихии Асосгузори сулҳу ваҳдати миллӣ, Пешвои миллат, Президенти Ҷумҳурии Тоҷикистон муҳтарам Эмомалӣ Раҳмон дар таърихи навини тоҷикон ин ташкил ва қабули Конститутсияи Тоҷкистони соҳибистиқлол ва дар асоси он амал намуда соли 1997 ба Тоҷикистони азизамон сулҳу субот ва оромию ваҳдати миллӣ пойдор гардид.

Андешаи фалсафӣ ва илмии Асосгузори сулҳу ваҳдати миллӣ, Пешвои миллат, Президенти Ҷумҳурии Тоҷикистон муҳтарам Эмомалӣ Раҳмон доир ба истиқрори сулҳ чунин аст: «Истиқрори сулҳ ва таъмини ваҳдати миллӣ, бе муболиға яке аз бузургтарин дастовардҳои мо дар охири саддаи ХХ мебошад, ки ин аз сиришти сулҳпарварона ва ақлу заковати халқи тоҷик шаҳодат медиҳад. Рисолати сулҳпарварии миллати тоҷик дар пурихтилофтарин давраҳои таърих ва бархӯрди тамаддунҳои гуногун низ ҳамеша бар суботу оромии кишвар равона гардида буд».

Собиқ Президенти Ҷумҳурии Федералии Олмон Йоханнес Рау, дар бораи хизматҳои Пешвои миллат андешаронӣ намуда, иброз медорад, ки “ Тоҷикистон ба сафи иттиҳоди зиддитеррористӣ бетаъхир ворид гардид, мо барои ин сипосгузорем. Тамоми кӯшишҳои ҳамарӯзаи Эмомалӣ Раҳмон барои суботи вазъи сиёсӣ ва ризоияти миллӣ дар дохили мамлакат намунаи ибрати давлатҳои дигар мебошад.”

Оре, дар кутоҳтарин муддат бунёди як давлате, ки дар ҷаҳон ҳамчун кишвар дар ҳоли рушд ва суботи сиёсии комил қарор дорад кори саҳлу осоне нест. Ҷуръат, ҷасорат масъулият, донишу хирад ва инсондӯстии Асосгузори сулҳу ваҳдати миллӣ, Пешвои миллат, Президенти Ҷумҳурии Тоҷикистон муҳтарам Эмомалӣ Раҳмон имкон дод, ки ӯ мардумро дар атрофи сиёсати созандаи худ муттаҳид созад ва дар муқобили душманон ва бадхоҳони миллат манфиатҳои миллиро ҳифз намояд.

Истиқбол аз Рӯзи Президенти Ҷумҳурии Тоҷикистон дар таърихи давлатдории навини тоҷикон падидаи тозае мебошад, ки воқеан барои гиромидошти арзишҳои миллии мо аҳамияти ҳаматарафа дорад. Таҷлили ин рӯз на танҳо маънои эҳтиром ба шахсияти барҷастаест, ки тамоми ҳастии худро барои ободии кишвар ва беҳдошти зиндагии мардум сарф менамояд, балки нишонаи шинохт ва гиромидошти арзишҳои миллӣ ва нишонае аз қадрдонии миллати мо нисбат ба Пешвои муаззами миллат ва омили дигари ваҳдату якпорчагӣ ва рамзи муттаҳидии тамоми мардум, қадам гузоштан дар роҳи амалисозии нақшаву барномаҳои ояндасози ин марди шариф аст.

Хулоса:. Президент баёнгари ягонагии давлат буда, ҷумҳуриро дар муносибатҳои байналмилалӣ намояндагӣ мекунад, ҳуқуқи аз номи тамоми халқи Тоҷикистон сухан гуфтанро дорад. Президенти Ҷумҳурии Тоҷикистон ҳамчун Сарфармондеҳи Олии Қувваҳои Мусаллаҳи Тоҷикистон ва Раиси Шӯроиамнияти Ҷумҳурии Тоҷикистон масъулияти таъмини қобилияти мудофиавии Тоҷикистон ва омодагии доимии Қувваҳои Мусаллаҳи Ҷумҳурии Тоҷикистонро ба душ дорад.

Аз ҷониби мардум пазируфтани Асосгузори сулҳу ваҳдати миллӣ, Пешвои миллат ва таҷлил аз Рӯзи Президенти Ҷумҳурии Тоҷикистон рамзи садоқат ва вафодорӣ ба Ватан, Президент ва миллат буда, дар сатҳи баланд пешвозгирии ин санаи муқаддас нишонаи шукргузорӣ аз озодиву соҳибихтиёрӣ ва эҳтиром гузоштан ба арзишҳои давлатдориву соҳибистиқлолӣ арзёбӣ мегардад. Зеро мардуми мо Истиқлолияти давлатиро ба осонӣ ба даст наовардааст. Аз ин рӯ, бояд ба қадри сулҳу субот ва ободии Ватан бирасем ва ба Ватан хизмати софдилонаву содиқона хидмат намуда ҳама дастуру супоришҳои Асосгузори сулҳу ваҳдати миллӣ, Пешвои миллат, Президенти Ҷумҳурии Тоҷикистон муҳтарам Эмомалӣ Раҳмонро сармашқи зиндагии худ қарор диҳем.

Раҳимзода Алишер Орзу н.и.ф-м Директори Интистути математикаи ба номи А. Ҷӯраеви АМИТ

Ба вуҷуд омадани шахсиятҳои бузург дар таърихи инсоният комёбии бузург буда, дар рушду инкишофи ҷомеа нақши хоса доранд. Бузургии ин гуна ашхос аз он иборат аст, ки онҳо манфиатҳои ҷамъиятиро аз манфиатҳои шахсию гурӯҳӣ боло гузошта, баҳри рушду нумуъи ҷомеа хизмат менамоянд. Дар масири инкишофи таъриху маданият бисёр шахсиятҳое буданд, ки бо истеъдодҳои махсуси суханварии худ тавонистанд мардумро дар атрофи худ муттаҳид намуда, онҳоро ба ҷасоратмандӣ, мардонагӣ, қаҳрамонӣ ҳидоят намоянд.

Тавре, ки Марк Тулий Ситсерон навиштааст: «Дар олам ду навъи санъат: санъати лашкаркаши хуб ва санъати суханварии хуб мавҷуд аст, ки инсонро метавонад ба зинаи баландтарини шараф ва ифтихор расонад». Таъсири нутқ ва иқтидори суханварии шахсиятҳои бузург мардумро аз фалокат ва дигар дасисаҳои сиёсӣ наҷот дода, ба роҳи дуруст ҳидоят намудааст. Ба зумраи чунин ашхос пеш аз ҳама сарварони сиёсӣ ва роҳбаладони маънавӣ дохил шуда метавонанд.

Аз ин рӯ, дар шароити тағйирпазирии ҷомеа ва вусъат бахшидани муносибатҳои байналмилалӣ масъалаи баланд бардоштани тарбияи касбии кадрҳои эҷодкор ва суханвар муҳиммияти хосса пайдо мекунад. Бояд гуфт, ки намунаи илмию амалӣ дар тарбияи кадрҳои баландихтисоси соҳаи риторикаи сиёсӣ баромадҳои Асосгузори сулҳу ваҳдати миллӣ - Пешвои миллат, Президенти Ҷумҳурии Тоҷикистон муҳтарам Эмомалӣ Раҳмон аз минбарҳои баланди байналмилалӣ ва дигар вохӯриҳояшон бо қишрҳои гуногуни ҷомеа шуда метавонанд.

Баромадҳои Президенти кишвар аз минбарҳои сатҳи ҷаҳонӣ натиҷаи заҳматҳои зиёди шабонарӯзӣ ва эҳсосу дарки ҷавобгарии шахсиро баён менамояд. Сарвари давлат ҳамеша таваҷҷуҳи хосса ба нутқ, фасоҳати забон ва тарзи баёни нишонрас дорад. Ӯ ҳамчун сиёсатмадори сатҳи ҷаҳонӣ ва суханвари касбӣ бо забони ноби тоҷикӣ нутқи хеле ҷаззоб, оммафаҳм ва пурмӯҳтаво дорад, ки дар он аз ғановати фарҳанги ниёгон ва суханронии мардумони оддӣ истифода намуда, нутқи худро зебою таъсиррасон менамояд. Дар баробари ин, риторикаи сиёсии ӯ баёнгари ҷаҳонбинии васеъ ва таҷрибаи бойи суханварӣ мебошад.

Эмомалӣ Раҳмон ҳамчун суханвари сатҳи ҷаҳонӣ дар ҷаззобияту лутфи пурмуҳтавои сухани воло, дили гарму дидаи кушод ва эҳтироми хоссаи хушсуханӣ дорад, ки ин ҳама эътирофу эҳтироми ӯро дар байни омма афзун гардонидааст. Чуноне ки доктори илмҳои сиёсӣ Ятимов С.С. қайд менамоянд: “Пешвои миллат аз камтарин роҳбарони озмудашудаи сиёсии олам аст, ки дар доираи матни гузориш ва гуфтугӯи озод, бо такя ба далелу рақам ва мисолҳои баҳснопазир, бо қудрати маънавӣ ва фарҳанги волои суханварӣ сомеонро тасхир мекунад. Ва моҳияти давлатдории хешро ба дилу дидаи омма мерасонад. Иқрор бояд гашт, ки ин кори чандон саҳл нест”.

Тавре маълум аст, Пешвои миллат дар давроне ба ҳайси сарвари сиёсӣ фаъолиятро оғоз намуд, ки Тоҷикистон баъди ба даст овардани истиқлолияти давлатӣ ба нооромиҳои сиёсӣ рӯбарӯгардида буд. Аз вазъи дохилии кишвар қувваҳои манфиатдори хориҷӣ истифода намуда, дар кишварамон оташи ҷанги таҳмилиро фурӯзон намуданд. Нахустин комёбии Сарвари давлат муҳтарам Эмомалӣ Раҳмон ин буд, ки тавонист дар Иҷлосияи XVI - уми Шӯрои Олии Ҷумҳурии Тоҷикистон ҳамчун чеҳраи сиёсӣ бо як шуҷоату мардумсолорӣ худро муаррифӣнамуда, аввалин нутқи сиёсии худро бо ҳисси баланди миллӣ ва боварӣ ба оянда пешниҳод намояд. Далели ин садҳо барқияҳое мебошанд, ки ба иҷлосия ва садову симо меомаданду қариб як хел шурӯъ мешуданд: «Аз суханронии аввалини Шумо дар дили мо шӯълаи умед фурӯзон гашт...».

Албатта, дар нутқи Раиси тозаинтихоби Шӯрои Олӣ ифтихори ватандорӣ, дурандешӣ, ҳисси баланди масъулият ва қотеияту матонат дида мешуд ва чунин хусусиятҳояш ба сарвари давлати тоҷикон Эмомалӣ Раҳмон имкон дод, ки дар сухани худашон содиқ монда, барои хотима бахшидан ба низоъ ва хусумати дохилӣ, таҳкими сулҳу салоҳ ва ваҳдати миллӣ миёни мардуми кишвар комёб гарданд.

Баҳсу муколамаҳои байни тоҷикон, гуфтугӯ ва ба Ватан баргардонидани гурезаҳо, пойдор намудани ваҳдати миллӣ - ин ҳама ба дастовардҳои Президенти кишвар ва мардуми шарафманди Тоҷикистон вобастагӣ дорад. Роҳбари давлат бо баёни содаю самимӣ, маҳорати хоси суханварӣ, лаҳни маслиҳатомез ба ҳамватаноне, ки дар айёми нооромии кишвар хоки Тоҷикистонро тарк намуда буданд, суханронӣ менамуд. Маҳз суханронии Сарвари давлат дар мавриди бозгашти фирориён самимӣ садо дода, ба қалби ҳазорон нафаре, ки бо амри тақдир берун аз хоки Тоҷикистон зиндагӣдоштанд, шуълаи умеду боварӣбахшида, сабаби ба Ватан баргаштани ҳамватанон гардид. Воқеан ҳам, то имрӯз дар нутқи Президенти кишвар ҳамеша таъкиди сулҳу ваҳдат ва ягонагии миллӣ ҷойгоҳи худро дорад.

Таҳлилҳо нишон медиҳанд, ки суханварӣ ва суханронии Пешвои миллат бо забони давлатӣ дар тамоми нишастҳои сатҳи ҷаҳонӣ, алалхусус дар минбари баланди СММ аз назари муқоисавӣ ба дигар баҳсҳои сиёсӣ хеле пурмуҳтаво буда, касбияти баланди мантиқи забондонӣ ва доштани ҳисси баланди худшиносии миллии сарвари сиёсиро нишон медиҳад. Нутқи Президенти кишвар дар Созмони Милали Муттаҳид ҳамеша такони ҷиддии иҷтимоию сиёсиро дар арсаи байналмилалӣ ба вуҷуд меоранд. Албатта, таъсир ва арзиши риторикаи сиёсии Пешвои миллат на танҳо барои дурнамо ва рушди иқтисодию иҷтимоӣ, сиёсӣ ва маънавии миллатамон, балки барои ҳимояи арзишҳои умумиинсонӣ аз аҳамият холӣ нест. Нутқ ва баромадҳои Пешвои миллат ҳамеша пурарзиш, боварибахш ва маънии ҳимояи манфиатҳои миллиро дошта, барои мардум таъсири хосса дорад.

Бояд гуфт, ки яке аз самтҳои амалишавии риторикаи сиёсии Президенти Ҷумҳурии Тоҷикистон дар Паёмҳои ироа намудаи он кас ба Маҷлиси Олӣ инъикос меёбанд. Суханрониҳое, ки сарвари давлат дар Паёмҳои ҳарсолаи худ ба Маҷлиси Олии Ҷумҳурии Тоҷикистон ироа менамоянд, ба самтҳои афзалиятноки сиёсати дохиливу хориҷӣ, мақсадҳо ва вазифаҳои муҳиму стратегии кишвар, дарки падидаву ҳодисаҳои гуногуни ҷаҳон, ҳалли мушкилоти мухталифи минтақавӣ ва байналмилалӣ бахшида шудаанд. Таҳлилҳо нишон медиҳанд, ки Паёмҳои Президенти кишвар ҳамеша таҳаввулоти бузурги иқтисодию иҷтимоӣ ва сиёсию фарҳангиро дар ҷомеа ба вуҷуд меоранд. Зеро, сабки хоси суханрониҳои Пешвои миллат дар ҳамаи самтҳои ҳаёт тавони бузурги инъикоси воқеиятро доранд.

Хулоса, риторикаи сиёсии Пешвои миллат дар ҳифзи манфиатҳои ҳаётан муҳими миллӣ, мустаҳкам намудани ваҳдат ва баланд бардоштани мақоми шахс, ҷомеа ва давлат муҳиммияти хосса дорад. Президенти кишвар муҳтарам Эмомалӣ Раҳмон поягузори мактаби суханвариест, ки дар маҷмуъ, барои таъмини амният, ҳимояи манфиатҳои миллӣ ва дурнамои давлатдорӣ мақому манзалати махсус дорад. Шунидани суҳбату баромадҳои Пешвои миллат, ки муҳтавои онҳо ба меъёрҳои илмию амалӣ мутобиқанд, барои мактаби суханварии тоҷик дарси таҳлилу омӯзиш мебошад.

Фазилат Саидова - номзади илмҳои сиёсӣ, ходими калони илмии Институти фалсафа, сиёсатшиносӣ ва ҳуқуқи ба номи А. Баҳоваддинови АМИТ

Ба истиқболи 16-ноябр Рӯзи Президенти Ҷумҳурии Тоҷикистон

Мувофиқи Қонуни Ҷумҳурии Тоҷикистон «Дар бораи рӯзҳои ид» рӯзи 16-ноябр ҳамчун Рӯзи Президенти Ҷумҳурии Тоҷикистон қабул карда шудааст. 15-апрели соли 2016 вакилони Маҷлиси намояндагони Маҷлиси Олии Ҷумҳурии Тоҷикистон бо пешниҳоди Ҳукумати Ҷумҳурии Тоҷикистон ба қонуни мазкур рӯзи президентро ворид гардонданд, ки дар асоси он ҳар сол дар кишвари азизу маҳбуби халқи тоҷик таҷлили он ҷашни муҳим ва бузургдошт ба роҳ монда шудааст.

Маҳз дар ҳамин санаи мубораки таърихӣ саргузашти миллати тоҷик аз чанд ҷониб тақдирсоз ва фаромӯшнашаванда гардидааст. 16-ноябри соли 1992 дар Қасри Арбоби шаҳри Хуҷанд Иҷлосияи шонздаҳуми Шӯрои Олии Ҷумҳурии Тоҷикистон баргузор гардид, ки дар он мӯҳтарам Эмомалӣ Раҳмон ба сифати Раиси Шӯрои Олӣ интихоб гардиданд. Пас аз ду сол 6-ноябри соли 1994 дар баробари қабул гардидани Конститутсияи Ҷумҳурии Тоҷикистон мӯҳтарам Эмомалӣ Раҳмон бо ҷонибдории халқи кишвар Президенти мамлакат интихоб гардиданд. Тибқи Конститутсияи Ҷумҳурии Тоҷикистон идоракунии президентӣ оғоз гардид ва дар Конститутсияи Ҷумҳурии Тоҷикистон тартибу шартҳои ба мансаби олии ҳокимияти давлатӣ интихоб шудан ва лаҳзаи ба фаъолият шурӯъ намудани Президент муқаррар гардидааст.

Асосгузори сулҳу Ваҳдати миллӣ - Пешвои миллат мӯҳтарам Эмомалӣ Раҳмон аввалин бор ҳамчун Президенти Ҷумҳурии Тоҷикистон даст дар болои Конститутсия бинобар садоқату вафодорӣ ба таъмин намудани ҳуқуқу озодиҳои шаҳрвандон, кафолати шаъну шарафи ҳар як сокини кишвар, ҳифзи сарзамини биҳиштосои Тоҷикистон, истиқлолияти сиёсиву иқтисодӣ ва фарҳангии мамлакат ва хизмати софдилона ба халқу Ватани хеш савганд ёд намуданд.

Замоне ки фарзанди барӯманди тоҷик ва номбардори халқ мӯҳтарам Эмомалӣ Раҳмон ба роҳбарӣ қадам гузоштанд, вазъияти кишвар дар он лаҳзаҳо хеле муташанниҷ ва даҳшатангез буд. Ҳамин тавр, мӯҳтарам Эмомалӣ Раҳмон шахсе шуданд, ки дар марҳилаи мураккабтарини миллату давлат масъулияти сарварии кишварро ба дӯши худ гирифтанд, ва ҷони худро дареғ надошта, бо заҳмату талошҳои зиёд, бо тадбирҳои хирадмандона ва дурандешона, матонату заковат, ҷасорату мардонагӣ ва қавииродагии беҳамтои худ тавонистанд ба ҷанги шаҳрвандӣ хотима бахшида, давлатро аз несту нобудшавӣ раҳо намоянд.

Ҳамин тавр, бо азму талоши зиёд, чусту чолокӣ ва иродаи қавии бевоситаи сарвари давлат мардуми парешон сарҷамъ гардида, садҳо ҳазор ғарибон ва гурезагон ба ватан баргардонда шуданд. Дар як муддати кӯтоҳ Пешвои муаззами миллат кишвари харобгаштаро обод гардонда, иншоотҳои назаррасро ба вуҷуд оварданд.

Чуноне ки Пешвои муаззами миллат мӯҳтарам Эмомалӣ Раҳмон қайд намуданд: «Тамоми ҳаётамро, орзую андешаҳоямро фикру зикрамро фидои имрӯзу фардои неки халқи азизам ва Тоҷикистони маҳбубам месозам».

Имрӯзҳо пойтахти диёри нозанинамон Душанбе сарсабзу хуррам ва гул- гул шукуфон гардидааст. Инчунин, ҳар як гӯшаву канори Тоҷикистони биҳиштосои мо низ ободу зебо гардидааст. Як қатор биноҳои замонавӣ, биноҳои таълимиву тандурустӣ, корхонаву мақомотҳо низ сохта шуда ба истифода дода шудаанд. Ба ҳамаи ин дастовардҳо маҳз бо сиёсати хирадмандона, дурандешона ва саъю кӯшишҳои Пешвои муаззами миллат мӯҳтарам Эмомалӣ Раҳмон сазовор гаштаем.

Ҳамзамон, бо шарофати сарвари давлат Ҷумҳурии Тоҷикистон чун давлати соҳибистиқлол ва мутамаддин дар арсаи байналмилаллӣ низ эътироф гардидааст. Ҳамкориҳои самарабахш бо дигар давлатҳо аз сари нав барқарор шуданд, ки он боиси рушду тараққиёти иқтисодиёти кишвар гардид.

Дар айни замон, мардуми шарифи Тоҷикистон Пешвои муаззами миллатро ҳамчун наҷотбахши давлату миллат, кафили сулҳу ваҳдат, эҳёгари фарҳанги миллӣ, ватандӯсту ватанхоҳ, бунёдгузори мактабдории муосири миллӣ эътироф намуда, ба ҷойгоҳи Пешвои миллат расиданашонро аз самими қалб бо ҷону дил пазируфтаанд.

Симои Пешвои муаззами миллат чун шахси сулҳофару сулҳпарвар, тамаддунофар, пойдоркунандаи давлат, ба ҳам пайвасткунандаи миллат, нексиришту нексират, ғамхору адолатпеша дар қалби ҳар як фарди тоҷик таҷассум гардидааст.

Асосгузори сулҳу Ваҳдати миллӣ - Пешвои миллат, Президенти Ҷумҳурии Тоҷикистон мӯҳтарам Эмомалӣ Раҳмон 11-декабри соли 1999 барои мустаҳкам намудани давлатдории соҳибистиқлол ва пойдор намудани сулҳу осоиш дар Ҷумҳурии Тоҷикистон бо унвони олии Қаҳрамони Тоҷикистон мукофотонида шудаанд.

Ба сарвари давлати Тоҷикистон шаъну шарафи ҳам зоҳирӣ ҳам ботинӣ, маҳорати хуби идоракунӣ, фикрронии оқилонаву хирадмандона, дарки вазъиятҳои гуногуни кишвар муносиб мебошанд, ки хизмату фаъолияти хешро сидқан нисбат ба халқи худ иҷро менамоянд.

Дар давоми 33 сол сипарӣ гардидани ба даст овардани истиқлолияти давлатӣ, шахсияти Асосгузори сулҳу Ваҳдати миллӣ - Пешвои миллат, Президенти Ҷумҳурии Тоҷикистон мӯҳтарам Эмомалӣ Раҳмон бо хизматҳои барҷаста, дастовардҳои назаррас ва муқаддасоти миллӣ дар дохили кишвар ва берун аз он машҳуру маъруф гардидаанд.

Мо мардуми шарифи Тоҷикистон бо чунин роҳбари раҳнамо, оқилу доно ва одилу хайрхоҳ ифтихор мекунем, ва умедворем, ки рушду нумӯи давлат, ояндаи дурахшон, сарсабзии кишвар доимо насиби диёри номдорамон мегардад.

Муҳиммияти таҷлили Рӯзи Президенти Ҷумҳурии Тоҷикистон дар он аст, ки кулли хурду бузурги кишвар фаъолияти пурсамар ва ибратбахши Пешвои миллат мӯҳтарам Эмомалӣ Раҳмонро бояд қадр намоянд. Ҷашни Рӯзи Президенти Ҷумҳурии Тоҷикистон тантанаи соҳибистиқлолӣ, тинҷиву амонӣ, сулҳу субот, ваҳдати миллӣ, волояти қонун, озодии шаҳрвандон, фароҳам овардани шароити зиндагии арзанда, пойдориву устувории давлат, таъмини рушди иқтисодиву иҷтимоӣ, якдилии кулли мардуми кишвар сарсабзиву хуррамии диёри нозанинамон мебошад.

Аюбӣ Фируза – номзади илмҳои иқтисодӣ, ходими пешбари шӯъбаи таҳқиқоти институтсионалии Институти иқтисодиёт ва демографияи Академияи миллии илмҳои Тоҷикистон

Давлат ҳимоякунандаи манфатҳои миллӣ, идоракунандаи соҳаҳои ҳаёти ҷамъиятӣ, таъмингари амнияту субот дар ҳар як кишвар аст. Пас, агар давлат ҳамаи ҳуқуқ ва имкониятҳои худро барои баланд бардоштани сатҳу сифати зиндагии аҳолӣ, рушди сармояи инсонӣ, таъмини ҳаёти арзанда равона кунад, риояи ҳуқуқ ва озодиҳои шаҳрвандон харкатери иҷтимоӣ касб мекунад. Аз мазмуни мафҳуми «иҷтимоӣ» ибораҳои «сиёсати иҷтимоӣ», «алоқаҳои иҷтимоӣ», «давлати иҷтимоӣ» ва ғайра ташаккул меёбанд. Бинобар ин, аз фаҳмиши илмӣ давлати иҷтимоӣ - тартиби ташкили ҳамкориҳои иҷтимоии ниҳодҳои давлатӣ ва ҷомеаи шаҳрвандӣ буда, баробарии тарафҳоро тавсиф менамояд.

Умуман, имрӯз дар илмҳои иҷтимоӣ се модели тавсифи давлати иҷтимоӣ маъмул гаштааст. Якум, молели либералӣ, ки асоси онро принсипи индивидуалӣ ташкил медиҳад, ки ҳар як аъзои ҷомеа барои тақдири худ ва оилааш ҷавобгар мебошад. Дуюм, модели корпоративӣ, ки муассиса ва ё ташкилот оид ба вазъи моддӣ ва сарнавишти коргарони худ ҷавобгариро ба уҳда дорад. Сеюм, модели бештар эътирофшуда ин ба уҳдаи давлат вогузор гаштани таъмини ҳаматарафаи аъзои ҷомеа мебошад.

Дар шароити кунунӣ дар низоми идоракунии мактаби таҳаммулгароии Пешвои миллат модели сеюми тавзеҳдода мавриди татбиқ қарор дорад. Далели ин гуфтаро моддаи якуми Конститутсияи Ҷумҳурии Тоҷикистон - Тоҷикистон давлати соҳибихтиёр, демократӣ, ҳуқуқбунёд, дунявӣ, ягона ва иҷтимоӣ буда, барои ҳар як инсон шароити зиндагии арзанда, инкишофи озодонаро, ки бевосита аз принсипҳои асосии давлати иҷтимоӣ мебошанд, таъмин мекунад, исбот менамояд.

Табиист, ки дар ҳар як ҷомеае, ки тибқи риояи принсипҳои демократия бунёд мегардад тарзи ягонаи ҳаллу баррасии масъалаҳои марбут ба низоми идоракунии ҳаёти иҷтимоӣ, сиёсӣ ва иқтисодӣ вуҷуд надорад. Аз ин рӯ, сиёсати низоми идоракунии ҷомеа бояд дар асоси ба эътибор гирифтани манфиати тамоми қишрҳои аҳолӣ, гурӯҳҳои иҷтимоӣ ташаккул ёбад. Дар ин сурат зарурати ҷалби фаъолонаи шаҳрвандон ҷиҳати рушди ҳаёти сиёсии ҷомеа пеш меояд. Чунки донишҳои соҳавӣ, маҳорату малакаи корбарии онҳо барои таҳия ва мукаммал гардидани қонунҳо, таҳия намудани барномаҳои амалии ниҳодҳои давлатӣ, ташкилоту созмонҳои ҷамъиятӣ, ки дар рушди низоми идоракунӣ нақши муҳим мебозанд, аз аҳамият холӣ намебошанд.

Дар баробари ин, барои устувории Истиқлолияти давлатӣ, баланд бардоштани сатҳу сифати зиндагии аҳолӣ, паст кардани сатҳи камбизоатӣ, эҳё, густариш ва муаррифии арзишҳои миллӣ, баланд бардоштани мақоми зан дар ҷомеа, ба сифати роҳбар таъйин намудани занони фаъол ва сарвар дар мақомоти гуногуни идоракунии ҷомеа нақши хосса гузошт. Инчунин, дастгирӣ ва ҷалб кардани ҷавонон барои таҳсил дар муассисаҳои таълимӣ ва илмии хориҷи кишвар, омӯзиши забонҳои хориҷӣ, азбар кардани воситаҳои навини технологӣ аз ҳадафҳои дигар маҳсуб меёбанд. Дар ин замина ғамхориҳои зиёд ба табақаҳои камбизоати аҳолӣ - ятимон, пирону барҷомондагон карда, дар бунёди мактабҳо, шифохонаҳо, бунёди неругоҳҳо, роҳҳо ва таъмири онҳо саҳм гузошт, ки бешак, ба рушди низоми иҷтимоии ҷомеа муҳим мебошанд.

Аз оғози фаъолияти мактаби идоракунии Эмомалӣ Раҳмон дар ҳаёти иҷтимоӣ, сиёсӣ ва фарҳангии ҷомеаи Тоҷикистон ба ҷуз аз ҳизбҳои сиёсӣ мақоми хосаро ташкилотҳои ҷамъиятӣ ва ҳаракатҳои оммавию сиёсӣ бозиданд. Аммо дар тафовут аз ҳизбҳои сиёсӣ кӯшиши ҳаракатҳои оммавию сиёсӣ соҳиб шудан ба ҳокимиятро надоштанд. Мақсади асосии онҳо муаррифии фарҳанги миллӣ, таҳкими худшиносӣ, арҷ гузоштан ба муқаддасоти давлатӣ, рушди устувори соҳаҳои ҳаётбахши ҷомеа ва расидан ба зиндагии шоиста ба ҳисоб мерафт.

Масъалаҳои асосии барномаҳои ҳаракатҳои оммавию сиёсиро масоили марбут ба фарҳанг ва забон ташкил медоданд. Барои расидан ба ҳадафҳои худ пайравони онҳо кушиш мекарданд, ки ба кишварҳои ҳамзабони худ ҳамбастагӣ пайдо карда, забони миллиро мақоми давлатӣ диҳанд. Ниҳоят, 22 июли соли 1989 онҳо ба мақсади худ расида, ба забони тоҷикӣ мақоми забони давлатии Ҷумҳурии Тоҷикистон дода шуд. Воқеан, ин рӯйдод ҳамчун санаи таърихӣ, ки рӯшанӣ аз забони расмию давлатдорӣ гаштани забони тоҷикӣ медиҳад, нақши меҳварии худро дар рушди фарҳанг ва ҳаёти сиёсии ҷомеаи Тоҷикистони муосир гузошт. Аммо як нуктаро набояд фаромӯш кард, ки барои дар амал татбиқ кардан ва ба забони расмию давлатдорӣ табдил додани забони тоҷикӣ корнамоиҳо ва ҷонфидоиҳои ҳамарӯзаи Асосгузори сулҳу ваҳдати миллӣ, Пешвои миллат, Президенти Ҷумҳурии Тоҷикистон Эмомалӣ Раҳмон беназир аст. Зеро бо ибтикор ва ташаббуси мондагорашон баъдан 5 октябри соли 2009 Қонуни Ҷумҳурии Тоҷикистон «Дар бораи забони давлатӣ» ба имзо расонида шуд, ки ин рӯйдоди таърихӣ дар кишвар ҳамасола ҳамчун «Рӯзи забон» таҷлил карда мешавад.

Ба назари мо, дастоварди арзишманду мондагоре, ки Эмомалӣ Раҳмон ҷиҳати бунёди мактаби давлатдавлатдории миллӣ ба он муваффақ гашта, Тоҷикистонро аз нобудӣ наҷот бахшид - тарҳрезӣ кардани модели сулҳофарӣ, ба сулҳ даъват кардани мухолифин, тавассути музокира ҳал кардани низоъҳои миллӣ ва дар маҷмӯъ худро ҳамчун кафили сулҳу амнияти кишвар эълон намудан, мебошад. Маҳз, дар натиҷаи ҷаҳду талош ва ҷонбозиҳои Эмомалӣ Раҳмон Созишмномаи истиқрори сулҳ ва ризоияти миллӣ ба имзо расида, модели сулҳофарии ӯ ҳамчун мактаби омӯзанда дар тамоми ҷаҳон дастгирии худро пайдо кард.

Фарҳанги давлатдории Эмомалӣ Раҳмон «дар миёни мардум ва дар паҳнои ҷаҳон ба масобаи низоми матину қавианосирӣ ва комилиёри сиёсӣ шинохта шуд, ки боризтарин далели он ба сулҳу салоҳ расидани тоҷикон, ба ҳам омадани ҷамъи парешон ва обҳои порагашта буд, ки дар авроқи таърихи ҷаҳони муосир ба ҳукми падидаи нодири сиёсӣ арзёбӣ гардид. Ва ин издиҳоми ҷамъияти тоҷикон, ки акнун хатари нобудиро паси сар гузошта ва амнияти хешро дар иқтидор ва дар сидқу сафои Сарвари худ дарёфта буданд, бар пояи ҳадафи олии Президент ва барномаи амали эшон устувор буд. Дар шуури ҷомеа бар мабнои ҳадаф ва марому мақсади Президент мафкураи ваҳдатсиришти миллӣ ба вуҷуд омад ва ормонҳои миллии мардум дар шахсият ва сиёсати Эмомалӣ Раҳмон мисдоқи воқеии худро пайдо намуд». (Салимӣ Н. Ганҷҳои ихлосу муҳаббат (Андар фазилат ва корномаҳои Эмомалӣ Раҳмон - пешвои ормонии миллати тоҷик). Эмомалӣ Раҳмон «Дин ва ҷомеа», маҷмуи суханрониҳо, очерку мақолаҳо, табрикномаҳо. – Душанбе: «Шарқи озод», 2013.- С.395.)

Ниҳоят, дар таърихи давлатдории миллӣ Эмомалӣ Раҳмон чеҳраи баргузидаи сиёсӣ, эҳёкунандаи миллати тоҷик, бунёдгузори давлати муосири тоҷикон, наҷотбахши тамомияти арзӣ, таъминкунандаи амнияту суботи ҷомеа, муаррификунандаи забон, арзиш, муқаддасот, мардонагӣ, футуват ва фазилати шоистаи мардуми тоҷик дар арсаи байналмилалӣ аст. Инчунин, дар рушд ва инкишофи давлати миллии тоҷикон баъд аз ҳазорсолаҳо талошу хизматҳои Асосгузори сулҳу вахдати миллӣ, Пешвои миллат, Президенти Ҷумҳурии Тоҷикистон Эмомалӣ Раҳмон мондагор мебошад ва ин марҳилаи таърихии давлатдориро месазад давраи «Маданияти давлатдории Эмомалӣ Раҳмон» ё худ «Мактаби сиёсии Эмомалӣ Раҳмон» унвон дод.

Агар ба таври мушаххас арзёбӣ намоем хусусиятҳои муҳими сиёсати созандаю бунёдкоронаи Асосгузори сулҳу ваҳдати миллӣ, Пешвои миллат, Президенти Ҷумҳурии Тоҷикистон Эмомалӣ Раҳмонро дар ҷомеаи муосири Тоҷикистон ибтикороти зерин ташкил медиҳанд:

- фароҳам овардани фазои амну солим барои рушди фаъолияти созанда;

- ҷонибдорӣ аз принсипҳои демократии идоракунии давлат бо назардошти фарҳанг ва психологияи миллӣ;

- муҳайё кардани фазои гуногунандешагӣ, озодии виҷдон ва матбуот;

- тақвияти таҳаммулпазирӣ, эътирофи ҳуқуқи халқҳои сокини Тоҷикистон ва расму русуми онҳо;

- муҳайё кардани шароит барои фаъолияти бисёрҳизбӣ ва манъи ҳизбҳои хусусияти ифротгароӣ ва тундагароидошта;

- нигаҳдории принсипи дунявияти давлат;

- ба роҳ мондани равобити гуногунвекторӣ бо кишварҳои хориҷӣ, сиёсати дарҳои боз;

- пойдории ваҳдати миллӣ, якпорчагӣ ва дӯстии халқҳо дар қаламрави ҷумҳурӣ;

- рушди босуботи иқтисоди миллӣ, ҳимояи бозори дохилӣ, асъори миллӣ;

- давра ба давра кам намудани сатҳи камбизоатӣ дар кишвар;

- ҳимояи қишрҳои камбизоати ҷомеа ва ғамхорӣ дар ҳаққи онҳо;

- танзими оила ва ҳимояи иҷтимоии он;

- танзими расму оин, кам намудани хароҷотҳои зиёдатӣ ва бо ин роҳ ғанӣ гардонидани буҷаи оилавӣ;

- самти афзалиятнок эълон намудани рушди маориф ва наздикшавӣ ба ҷомеаи технологӣ;

- ҳимояи манфиатҳои геополитикии Тоҷикистон ва амнияти дохилӣ ва берунии он;

- танзими равандҳои муҳоҷират, ба бозори меҳнати дохилӣ ҷалб намудани шаҳрвандон.

- ҳимояи ҳаёт, тандурустӣ, ташкили фароғати мусоиди шаҳрвандон бо нигоҳдории хусусиятҳои миллӣ - этникӣ (табдили Тоҷикистон ба яке аз кишварҳои демократии тараққикардаи озод, соҳибихтиёр ва ҷолиби сайёҳӣ) ва ғайра.

Назаров С. Котиби илмии Институти фалсафа, сиёсатшиносӣ ва ҳуқуқи ба номи А.Баҳоваддинови АМИТ