Парчами Тоҷикистон ҳамчун яке аз рукнҳои давлатдорӣ ва муқаддасоти миллӣ нишони аввалини давлати мустақили Ҷумҳурии Тоҷикистон мебошад, ки 24-уми ноябри соли 1992 қабул ва расман тасдиқ карда шудааст.

Парчами давлатӣ мояи ифтихори ҳар як шаҳрванди Тоҷикистон, ифодагари иттиҳоду сарҷамъӣ, нангу номус, ватандустӣ ва ҳувияти миллии мардуми фарҳангии мо буда, мақсаду мароми созандаи Тоҷикистонро дар ҷилои рангҳои худ инъикос намудааст.

Парчамдориву парчамбардорӣ ба халқи мо аз аҷдодон мерос монда, пайдоиши парчам таърихи хеле қадимӣ дорад. Агар ба рамзҳо бо назари таҳқиқ ва таҳлил нигарем, ҳар як рамз то андозае равшангари таърих, сарнавишту саргузашти қавмҳо, халқиятҳо, миллату давлат, инъикосгари фарҳангу тамаддун, орзуву ормонҳои мардуманд.

Дар таърихи қадим рамзҳои парчам ба рамзи пирӯзӣ ва сипас ба рамзи давлатдорӣ табдил ёфта буд. Ҳар њоким ва ё подшоње, ки ба қудрат мерасид, соҳиби тахту салтанат мегашт, тоҷи шоҳӣ ба сар мениҳод ў парчамро азизу муқаддас медонист ва онро баланд меафрохт.

Ҳар як давлати соҳибистиқлол соҳиби муқаддасоти миллии худ аст. Аз ҷумла Тоҷикистони мо ҳам дорои Парчам, Нишон ва Суруди миллӣ мебошад. Дар забони тоҷикӣ мафҳумҳои «парчам» ва «дирафш» аз забонҳои бостонии ориёӣ ба вуҷуд омадаанд.

Таърих гувоҳ аст, ки аҷдодони мо аз ибтидои тамаддуни инсонӣ соҳиби рамз ва нишони миллӣ буданд. Вобаста ба парчамбардории ниёгони абарқудрати мо Асосгузори сулҳу ваҳдати миллӣ, Пешвои миллат, Президенти Ҷумҳурии Тоҷикистон, мўҳтарам Эмомалӣ Раҳмон дар яке аз суханрониҳояшон бахшида ба рӯзи Парчами давлатӣ, қайд намуда буданд, ки: «Ҳанӯз дар ливои Куруши Кабир тасвири уқоб, ки нишонаи қудрату тавоноист, нақш гардида буд, ки он парчам рамзи як давлати нерӯманди замона ба ҳисоб мерафт. Ҳамчунин, метавон аз ливои Коваи Бузург ёдовар шуд, ки нишонаи равшани меросияти муборизаву ҷоннисориҳои ниёгони мо мебошад».

Пайдоиши Парчамро дар таърих ва фарҳанги миллати тоҷик ҳамчунин Коваи Оҳангар мубориза ба муқобили зулму истибдод ва таъмини адолату зиндагии осоишта мансуб медонад. Дар «Шоҳнома»-и безаволи Фирдавсӣ бошад, намунаи барҷастаи ватандӯстию мењанпарварї, тарғибгари некию адолату мардонагист, њифзу дифои марзу кишвари худ буда, њамчун улгу аз муборизаи Коваи оҳангар мисол оварда шудааст. Коваи оҳангар пешдомани чармини худро дирафш кард ва халқи ситамдидаро ба мубориза даъват намуд. Имрӯз тасвири «Дирафши ковиён» дар Ливои Президенти Ҷумҳурии Тоҷикистон инъикос ёфтааст, ки он ифодагари рамзи пойдорӣ ва бардавомии давлатдории миллӣ мебошад.

Фирдавсии фаррухсиришт дар «Шоҳнома»-и безаволи худ њангоми ба қалам додани таърихи Коваи оҳангар - рамзи оташ, равшанӣ, раҳоӣ аз зулмат, зафар ба аҳриман, хайру некӣ ва ҷасорату меҳанпарастии ориёитабор буд, чӣ тавр аз чарми пешдомани худ ба нӯги найза дирафш оростану онро ҳамчун рамзи мубориза бар алайҳи Заҳҳоки морон - рамзи аҳриманӣ, бадӣ, хунхорӣ, зулму ситам ва торикист, барафроштанро бо сӯз ёд мекунад. Кова, ки бар зидди беадолатї бархоста буд, бо мардуми бадодомада, нерӯи ањриманиро аз тахти зулму истибдод сарнагун сохта, марзу Ватани хешро озод намуд ва њаммењанони худро аз зулму истисмор наљот дод. Шоҳ Фаридун, ки аз насли озодагон - Ҳушангу Таҳмурас буд, дар баробари ба тахт нишастану тоҷи заррин ба сар карданаш, дирафши озодагонро муқаддас донист. Фаридун дирафшро рамзи давлатдорӣ, қудрату озодӣ, ҳуввияту ваҳдат ва ягонагӣ эътироф намуда, бо зару ҷавоҳирот музайян намуд, ки ин марњиларо Фирдавсии Тусї басо зебо ва љолиб ба назм овардааст.

Шоњ Фаридун бо ифтихори ватандорї ва садоќат ба кишвари худ, ин дирафшро дирафши коваёнӣ ном дод. Аввалин тасвири Парчам дар силоҳи ориёиҳо, форсу суғдиён ва бохтариҳо дар деворнигораҳои шаҳри Помпии Рум, яъне дар асри 1-и томелод нигошта шудааст. Дар он саҳнаи муҳорибаи сипоҳи давлати Ҳахоманишиҳо таҳти сарварии Доро бо лашкари Искандари юнонӣ дар соли 333-мелодӣ акс ёфтааст. Ранги парчамҳои асрҳои 16-18 низ, асосан сурх буда, ин анъана аз давраҳои Ҳахоманишиҳо инҷониб роиҷ буд.

Мардуми ориёиасл яке аз асосгузорони тамаддуни башарӣ буда, тӯли ҳазорсолаҳо дар арсаи ҷаҳонӣ даҳҳо давлатҳои бузургу абарқудратро бунёд намудаанд, ки дорои пойгоҳҳои бошукӯҳу зебо, парчам, тахт, тоҷ, мўҳр, сиккаҳои заринаву симина ва сипоҳи оламгир буданд. Парчам аз ҷумлаи муқаддасоти ориёиҳо маҳсуб гардида, ба он ҳамчун рамзи озодиву қудрат эҳтироми хос доштанд ва онро бо дурру гавҳар меоростанд. Таърихи аввалин парчами ин мардум бо номи «дурафш» ё «дирафш» дар осори таърихии онњо таҷассум ёфтааст.

Дар даврони Шӯравӣ бошад, парчами Тоҷикистон ифодагари мазмуну моҳияти кишвар, фарќияти марзї ва территориявї, хусусиятњои табиї ва кишоварзї дар ҳайати Ҷумҳурии Шӯравии Сотсиалистӣ буд.

Пош хӯрдани давлати абарқудрати Шӯравӣ ва соҳибистиқлол гардидани ҷумҳуриҳои ҳайати он боис гардид, ки ҳар давлати мустақил парчами худро дошта бошад. Бо дарки ин воқеият, 12-уми ноябри соли 1991 Президуми Шурои Олии Ҷумҳурии Тоҷикистон бо назардошти Эъломияи истиқлолияти давлатӣ барои беҳтарин матну оҳанги Суруди миллӣ, Парчам ва Нишони давлатӣ озмун қарор қабул ва Низомномаро дар бораи Нишон ва Парчам эълон намуд. Рангҳои парчами миллии мо ифодагари роҳи таърихии халқи Тоҷикистон ва баёнгари арзишҳои фарҳанги миллӣ ва сиёсӣ мебошанд. Дар атрофи рангҳои Парчам, тоҷу ҳафт ситораи он дар ҷараёни кори Иҷлосияи 16-ум баҳсҳои тӯлонӣ ба миён омада бошанд ҳам, Парчами миллӣ дар шакли имрӯзи он, аз се ранг ва акси тоҷу ҳафт ситора қабул гардид, ки ҳар ранг ва акси тоҷу ҳафт ситора моҳияти таърихӣ ва аҳамияти сиёсии ба худ хосро доранд. Ранги сурх дар Парчам ифодагари ҷоннисориҳои халқ баҳри озодӣ ва истиқлолият, ранги сафед рамзи покиву озодагӣ ва ранги сабз бошад, нишона аз неъмати бебаҳои ин миллати куҳанбунёд – фарҳанг ва дониши ҷаҳонгири ӯст. Тоҷ ва ҳафт ситораи Парчам таърихи тӯлонӣ доранд. Хотирнишон бояд намуд, ки дар таърихи 29-уми октябри соли 2009 дар Њамоиш бахшида ба 15-умин солгарди қабули Конститутсияи Ҷумҳурии Тоҷикистон аз ҷониби Президенти кишвар, мўҳтарам Эмомалӣ Раҳмон иқдоми наҷибе пешниҳод гардид, ки 24-уми ноябр рӯзи Парчами миллӣ эълон карда шавад ва ҳамасола ҳамчун рӯзи Парчами миллӣ ҷашн гирифта шавад.

Бояд қайд намуд, ки ин иқдоми неки Сарвари давлат идомаи сиёсати созандагиву бунёдкоронаи ҳукумат ва давлати Тоҷикистон буда, насли ҷавони имрӯзаро дар рӯҳияи хештаншиносиву меҳанпарварӣ ва арҷгузорӣ ба суннатҳои волои давлату давлатдорӣ ва эҳтирому қадршиносӣ ба рамзҳои давлатӣ тарбия менамояд.

Парчам яке аз муқаддасоти миллии мост, ки дар назди он аз Сарвари давлат сар карда, то сарбози оддӣ савганди садоқату вафодорӣ ёд мекунанд. Парчам ҳамчун рамзи давлат ба ифтихори дастоварду пирӯзиҳои фарзандони фарзонаи миллат, дар майдонҳои варзишӣ баробари садо додани Суруди миллӣ барафрохта мешавад. Боиси ифтихору сарфарозист, ки имрӯз дар пешгоҳи бинои Созмони Милали Муттаҳид ва дигар созмонҳои бонуфузи ҷаҳонӣ Парчами Тоҷикистон партавафшонӣ мекунад. Арҷгузорӣ ба арзишҳои миллӣ эътироф кардани тамоми арзишҳои гузаштаву имрӯз ва фардои миллат аст. Ҷашн гирифтани Рӯзи Парчами давлатӣ барои пос доштани рўҳи онҳоест, ки барои ҳимояи нангу номус ва марзу буми ин кишвар ҷоннисорӣ намуда, забон, фарҳанг ва ҳуқуқи давлатдории ин миллати таърихиро ҳифз кардаанд.

Ин ҷашн ҳар фарди баномуси кишварро бори дигар ба ифтихору сарфарозӣ аз давлату давлатдорӣ, таҳкими истиқлолияти миллӣ, ҳифзи дастовардҳои он ва саъю талоши ҳамешагӣ барои ободию озодии кишвар ҳидоят месозад. Муҳаббат ва садоқат ба арзишҳои миллӣ ифодагари ҳақиқии эътиқод ба миллат, давлат, сарзамин, тамаддуну фарҳанг эътироф мешавад.

Маҳмадулоева Н.М. лаборанти Шуъбаи онтология, гносеология ва мантиқи Институти фалсафа, сиёсатшиносӣ ва ҳуқуқи ба номи А.Баҳоваддинови АМИТ

«Ҳамчунин метавон аз ливои Коваи Бузург ёдовар шуд, ки нишонаи равшани меросияти муборизаву ҷоннисориҳои ниёгони мо мебошад».

Эмомалӣ Раҳмон

Дар ҷомеаи имрӯза парчам ҳамчун рамзи давлатӣ қабул шудааст. Ҷумҳурии Тоҷикистон ҳамчун яке аз субъектҳои ҷомеаи ҷаҳонӣ соҳиби ин рамзи муқаддаси миллӣ мебошад.

Аз сарчашмаҳои таърихӣ бармеояд, ки ниёгони тоҷик аз қадимулаём соҳиби давлату парчам буданд. Масалан, "Шоҳнома"-и безаволи А. Фирдавсӣ ривоят мекунад, ки аввалин парчами ниёгони тоҷиконаз ҷониби Коваи оҳангар аз пораи чарм омода гардида буд. Кова ҳунарманде буд, ки ки аз оҳан ашёҳои гуногун месохт ва ҳангоми бо оташ гудохтани хокаи оҳан ӯ пешдомани чарминро ба бар мекард. Коваи оҳангар барои озод намудани халқ аз зулму ситами Заҳҳок ба муқобилаш бархост ва аз пешдомани чармини худ парчам сохт. Парчами сохтаи Кова як пораи чарме буд, ки аз он на об ба зудӣ мегузашту на оташ. Ин рамзи шикастнопазириро ифода менамуд. Парчами Кова мардумро ба мубориза даъват намуда, дар зери он муттаҳид кард. Баъдтар ин пораи чарм ба худ номи «Дирафши Ковиён»-ро гирифт. Аз он давра «Дирафши Ковиён» ҳамчун нишонаи муборизаю шуҷоати миллати куҳанбунёди тоҷик шинохта шудааст.

Ҳаким Фирдавсӣ доир ба ихтирои дирафш ё ливои нахустини мардуми ҳунарманд, озодихоҳ ва муборизи зулму ситамро дар достони «Кова ва Заҳҳок»-и Шоҳнома чунин ба қалам додааст:

Аз он чарм, к-оҳангарон пушти пой

Бипӯшанд ҳангоми захми дарой,

Ҳамон Кова он бар сари найза кард,

Ҳамон гаҳ зи бозор бархост гард.

Хурӯшон ҳамерафт найза ба даст,

Ки «Эй номдорони яздонпараст!

Касе к-ӯ ҳавои Фаридун кунад,

Сар аз банди Заҳҳок берун кунад.

Бо мурури замон бар ин пораи чармине, ки рамзи муборизаю озодихоҳӣва шикастнопазириро дар худ ифода мекард, аз ҷониби шоҳаншоҳони аҷдодони тоҷикон бо лаълу ёқут ва дигар сангҳои гаронарзиши ҳамонзамон оро дода шуда, ҳамчун ливои муттаҳидкунанда ва нишонае аз қудратмандӣ дар сохтори давлатдории онҳо ворид шуд.

Аз ин ҷо бармеояд, ки аҷдодони тоҷик аз ибтидои таърихи инсоният парчамдор ва парчамбардор буданд. Яъне ниёгони тоҷикон аз қадим то ба имрӯз муборизон ва озодихоҳони марзу буми хеш буданд.

Парчами Кова дар замони соҳибистиқлолии миллати тоҷик аз ҷониби Пешвои миллат - муҳтарам Эмомалӣ Раҳмон аз нав эҳё гардида ҳамчун Ливои Президенти Ҷумҳурии Тоҷикистон ба яке аз муҳимтарин арзишҳои меросии ниёгонамон дар умури давлатдории имрӯза истифода бурда мешавад.

Мутобиқи моддаи 4-и Қонуни Ҷумҳурии Тоҷикистон дар бораи рамзҳои Президенти Ҷумҳурии Тоҷикистон маконинигоҳдошти нусхаи асли Ливои Президенти Ҷумҳурии Тоҷикистон дафтари кории Президенти Ҷумҳурии Тоҷикистон дар қароргоҳи он пойтахти Ҷумҳурии Тоҷикистон - шаҳри Душанбе мебошад.

Сарвари давлат муҳтарам Эмомалӣ Раҳмон худ шахси хирадманду таърихогоҳ буда, дар бунёди давлати навини тоҷикон ба унсурҳои давлатдории ниёгони халқи тоҷик такя менамояд ва барои аз нав зинда намудану ба наслҳои оянда ба мерос гузоштани арзишҳои таърихию фарҳангӣ талош мекунад. Дар робита бо ин аз ҷониби Ҳукумати Ҷумҳурии Тоҷикистон доимо чорабиниҳои муҳими ҷумҳуриявӣ ва сатҳи байналмилалӣ ташкил ва гузаронида мешаванд. Дар давраи Истиқлолият рамзҳои Ҷумҳурии Тоҷикистон аз нав қабул шуданд. Парчами Ҷумҳурии Тоҷикистон24 ноябри соли 1992 аз ҷониби Шӯрои Олии Ҷумҳурии Тоҷикистон қабул гардид ва аз ҳамон давра дар кишвар ҳамчун ҷашн дар саросари кишвар таҷлил мегардад. Аз рӯзи қабул шудани Парчами миллии Ҷумҳурии Тоҷикистон 32 сол сипарӣ мешавад.

Ҳамин тавр, ҷашн гирифтани рӯзи Парчами миллӣ насли имрӯзаро дар рӯҳияи ватандӯстӣ, худшиносӣ, худогоҳӣ, созандагӣ, арҷгузорӣ ба мероси гузаштаи таърихӣ, сулҳу ваҳдат ва озодӣ раҳнамоӣ менамояд.

Сафоева Бибиаслия - корманди Институти таърих, бостоншиносӣ ва мардумшиносии ба номи А. Дониши Академияи миллии илмҳои Тоҷикистон.

“Парчами миллӣ яке аз рамзҳои муҳимми истиқлолияти миллӣ ва давлатдории муосири мо, таҷассумгари асосҳои таърихӣ ва рамзҳои давлатдории гузаштаи тоҷикон, инчунин ифодакунандаи мақсаду маром ва орзуву ормонҳои тамоми мардуми Тоҷикистон мебошад”.

Эмомалӣ Раҳмон

Парчам яке аз рамзҳои асосии ҳар як давлат ба ҳисоб рафта, муаррифкунандаи давлату миллат ба шумор меравад. Бале, ҳар як давлате, ки арзи ҳастӣ мекунад, яъне соҳибистиқлол мегардад, онро зарур аст, ки дорои Парчам, Нишон, Суруди миллӣ ва дигар рамзҳои давлатии хеш бошад, гуфтан ба маврид аст, ки Парчам намоёнии рамзҳост.

Агар ба таърихи дури дур назар афканем, аз достони таълифнамудаи паҳлавониву муборизӣ ва тарбиявии пири хирад, устоди сухан Абулқосими Фирдавсӣ бар меояд, ки нахустин маротиба парчамро Коваи Оҳангар дар натиҷаи ғолиб омаданаш бар душман, дар муҳорибаҳои тан ба тан, расидан ба орзуву омол ва пирӯзӣ, бо фарогирии ҳиссиёти шодиву нишот, пешдомани чармини худро ба найзаи ҷангияш печонида нидои ғалаба баланд намудааст.

Кашфиёти ин паҳлавони таърихӣ Коваи Оҳангар тавонист, ки ба ҳукми анъана даромада, аз ҳамон замонҳо то ба ҳол парчам дар баргузории мусобиқаву муҳорибаҳо дар баробари қомат афрухтан дар ҷойҳои муайяншуда тибқи талаботи “Низомнома” – и парчам истифода шуда, ҳангоми ғолибият дар мусобиқаву олимпиадаҳои байналмилалӣ баланд бардошта мешавад, ин як ҳувиятест, ки ба ин васила иштирокдорони ҳамоишҳо ба осонӣ дарк карда метавонанд, ки шахси ғолибомада шаҳрванди ин ё он давлат аст, арҷ гузоштан ба рамзҳои давлатӣ қарзи фарзандии ҳар як тоҷику тоҷикистонист, ки дар ин масир Президенти маҳбубамон чунин гуфтааст: "Парчами миллӣ мояи ифтихори ҳар як шаҳрванди Тоҷикистони соҳибистиқлол, ифодагари иттиҳоду сарҷамъӣ, нангу номус, ватандӯстиву ватанпарастӣ ва ҳувияти миллии мардум ва фарҳангии мо аст"

Ҳар як шахсе, ки ҳиссиёти ватандӯстиву ватандорӣ ва ватанпарварӣ дар вуҷуди хеш дорад, ба рамзҳои давлатдорӣ эҳтиром гузошта, намегузорад, ки ба рамзҳои давлатӣ, ки таҷассумгари соҳибдавлатӣ соҳибистиқлолист касе иснод оварад. Ба ҳамагон маълум аст, ки аз қадим то ба ҳол парчамро ба вожаҳои гуногун ном мебурданд: “Дирафш ”, “Ливо” ва “Байрақ” низ мегуфтанд, тибқи Низомнома парчам ном гирифтааст.

Боис ба ёдоварист, ки тоҷикон яке аз халқиятҳои қадима дар рӯи дунё шинохта шуда, дар паҳлавонӣ, тирандозӣ, шаҳрсозӣ, бунёдкориву созандагӣ ва илмпарварӣ, китобхониву шеъру шоирӣ миёни тамоми халқиятҳои дунё шинохта шудаанд. Дар баробари дигар кашфиётҳову офаридаҳояшон парчам, ки дар тамоми дунё рамзи соҳибдавлатиро нишон медиҳад, нахустин маротиба аз ҷониби тоҷикон яъне марди ҷасур далер ва паҳлавон Коваи оҳангар кашф шудааст, ки инро таърих бо хатҳои заррин сабт намудааст, ки ҳаргиз зудудаву хира нахоҳад шуд.

Дар тули таърих намуди зоҳирии парчам чандин маротиба иваз шуда, бо шаклу намудҳои гуногун солиёни дароз истифода шудааст. Намуди кунунии парчам 24 ноябри соли 1992 аз ҷониби вакилони Шурои Олии Ҷумҳурии Тоҷикистон дар Иҷлосияи 16 тасдиқ карда шудааст, ки дорои се ранг: сурх, сафед, сабз буда, ҳар як ранг ба худ хосияти хосро ифодакунанда буда, мазмуну муҳтавои муайянро доро аст: ранги сурх - муборизаю ҷоннисориҳо барои озодӣ ва Истиқлолияти давлатӣ, ранги сафед - нишони бахту саодат, орзуву умед, ранги сабз – нишони сарбаландиву сарсабзиву хуррамӣ, шукуфоӣ ва абадият мебошад. Дар рӯи рахи сафеди парчам ҳафт ахтар акс ёфта, ин аз

Давлатсозию давлатдорӣ дар замири миллати тоҷик аз ниёгон мерос мондааст. Асосгузори сулҳу ваҳдати миллӣ – Пешвои миллат, Президенти Ҷумҳурии Тоҷикистон муҳтарам Эмомалӣ Раҳмон аз рӯзҳои нахустини омадан ба сиёсат бо як шукуҳу шаҳомати хосса, давомдиҳандаи кору пайкори шоҳону гузаштагони хеш аз ҷумла Шоҳ Исмоили Сомонӣ буда, пайваста ба ободкорӣ пешравӣ муваффақият ба даст овардан кӯшидааст.

Тасдиқи гуфтаҳои воло ин аст, ки дар моҳи сентябри соли 2011 бо иштироки бевоситаи Президенти Ҷумҳурии Тоҷикистон муҳтарам Эмомалӣ Раҳмон, дар арафаи таҷлили 20 солагии Истиқлолияти давлатии Ҷумҳурии Тоҷикистон, дар пойтахти ватани азизамон шаҳри Душанбе баландтарин парчам дар ҷаҳон бо баландии пояи 165 метр дар дили Тоҷикистон , ки хонаи орзуву умеди тоҷикони тамоми дунё аст, қомат афрухтааст ва шоҳкории ин абармарди хирад Ҷаноби Эмомалӣ Раҳмон тавонист, ки дубора тоҷику тоҷикистониро дар арсаи ҷаҳонӣ муаррифӣ кунад.

Зикр кардан ба маврид аст, ки баъди ифтитоҳи парчам дар пойтахти мамлакат худи ҳамон сол яъне соли 2011 парчами Ҷумҳурии Тоҷикистон ҳамчун баландтарин байрақ дар ҷаҳон ба китоби гиннес дохил карда шуд, ки боиси ифтихору сарфарозии тамоми тоҷику тоҷикистонист, ки дар ин масир худи Пешвои муаззами миллат муҳтарам Эмомалӣ Раҳмон чунин гуфтааст: “Парчами мо рамзи ҳаёти осоишта, ваҳдати ҷовидонаи миллӣ ва умед ба фардои ободи халқи Тоҷикистон аст”

Боиси ифтихор ва сарфарозист, ки имрӯзҳо дар тамоми саросари ватани азизамон дар муассисаву корхонаҳои давлатӣ дар фазои сулҳу субот ин Рӯзи таърихиро бо як шукуҳу шаҳомати хосса таҷлил намуда истодаанд, аҳли илму донишро мебояд, шукрона аз Истиқлолияту ободии ватан намуда, ба рамзҳои давлатӣ арҷ гузошта, дар замири ҷавонон, ки ояндаи давлату миллатанд ҳисси ватандӯстӣ, хештаншиносӣ, ҳуввияти миллӣ ва парчамбардорию парчамдориро бедор намоянд, бигузор Парчами Тоҷикистони азиз абадан дар фазои сулҳу субот партавфишон бошад!

Алишер САИДОВ – корманди Институти омӯзиши масъалаҳои давлатҳои Осиё ва Аврупои АМИТ

Ҷумҳурии Тоҷикистон ҳамчун давлати соҳибихтиёру соҳибистиқлол дорои рамзҳои давлатии худ мебошад. Конститутсия, Забони давлатӣ, Нишони давлатӣ, Суруди миллӣ ва Парчами давлатӣ муқаддасоти миллии Ҷумҳурии Тоҷикистон ба шумор мераванд. Парчами давлатӣ ифодагари сулҳу истиқлол, иттиҳоду сарҷамъӣ, ватандӯстиву ватанпарастӣ буда, ифтихор аз сарбаландии миллат аст, ки симои миллии давлатро дар сатҳи ҷаҳонӣ таҷассум менамояд.

24 – ноябри соли 1992 дар Иҷлосияи ХVI тақдирсози Шӯрои Олии Ҷумҳурии Тоҷикистон дар Қасри Арбоб Қонуни Ҷумҳурии Тоҷикистон “Дар бораи тасдиқи Низомномаи Парчами давлатии Ҷумҳурии Тоҷикистон” қабул шуд ва бо ҳамин дар таърихи парчамдории тоҷикон саҳифаи нав оғоз ёфт. Маҳз дар ҳамин рӯз кишвари мо соҳиби яке аз рамзҳои асосии давлатӣ гардид. Чуноне ки Асосгузори сулҳу ваҳдати миллӣ – Пешвои миллат, Президенти мамлакат муҳтарам Эмомалӣ Раҳмон дар Паёми шодбошиашон 24 – ноябри соли 2021 ба муносибати Рӯзи Парчами давлатӣ қайд намуда буданд, “Парчами миллӣ, ки ифодагари иттиҳоду сарҷамъӣ, нангу номус, ватандӯстиву ватанпарастӣ ва ҳуввияти миллии мардуми фарҳангсолори мо мебошад, ормону орзу ва мақсаду мароми тоҷиконро дар ҷилои рангҳои худ инъикос кардааст”.

Дар ҳақиқат соҳиби парчами миллӣ будан яке аз рамзҳои асоситарини истиқлолу озодӣ ва давлатдории мустақил ба ҳисоб меравад. Эҳтиром нисбати Парчами давлатӣ қарзи ҳар як шаҳрванд аст. Зеро ин ливои миллат як рамзи махсусси истиқлолият, ватандорӣ, соҳибдавлатӣ инчунин рамзи ҳастии миллат ба шумор меравад. Халқи тоҷик аз қадимулайём дорои парчами худ буданд ва онро бо номҳои гуногун ифода менамуданд. Дар “Шоҳнома»” – и безаволи Абулқосим Фирдавсӣ тамоми рукнҳои давлатдорӣ таҷассум ёфта, мафҳуми дирафш ё дурафш ҳамчун яке аз рамзҳои давлатдорӣ ҷойгоҳи махсус дорад. “Дирафш” аз вожаи дирафшидан, дурахшидан, рӯшноӣ додан, партавафкандан ва тобидан сохта шудааст ва ба маъноҳои парчам, алам, аломату байрақ омадааст.

Муҳаммад Ғиёсуддин дар “Ғиёс-ул-луғот” вожаи мазкурро чунин маънидод кардааст: ”Дурафш порчаи қумоши сегӯша, ки ба зар мунаққаш карда бар сари алам банданд. Ва чун маънии дурафшидан ва ларзидан аст, инро дурафш аз он гӯянд, ки аз бод меларзад”. Сайид Муҳаммад Алӣ дар “Фарҳанги Низом” ин вожаро чунин маънидод кардааст: “Порчайе, ки бар сари чӯби баланд банданд ва ҳар фавҷи лашкар бо худ дорад, ки номҳои дигараш байрақ, парчам аст”. Дар “Фарҳанги забони тоҷикӣ” бошад, ба чунин маъно омадааст: “Дирафш – байрақ, алам, ливо. Дурафшидан – дурахшидан, барқ задан, тобидан”.

Парчами давлатии Ҷумҳурии Тоҷикистон чунин шакл дорад:

Парчами давлатии Ҷумҳурии Тоҷикистон матои росткунҷа буда, дар рӯи он се рахи рангаи ба таври уфуқӣ ҷойгирифта кашида шудааст, ки рахи боло ранги сурх дошта, паҳнои он ба рахи сабзи поён баробар аст, рахи сафеди мобайн якуним баробари паҳнои яке аз рахҳои ранга мебошад. Дар рӯйи рахи сафед, аз ҷойи чӯбдаста дар мобайни Парчам бо зарҳал рамзи тоҷи тасдиқ шуда ва дар болои он ҳафт ситора дар шакли нимдоира тасвир ёфтааст.

Таносуби бару дарозии умумии Парчам 1:2 аст.

Тоҷ ва ситораҳои парчам дар шакли росткунҷа ҷой дошта шудаанд, ки паҳлӯи амудиашон 0,8 паҳлӯи уфуқиашон 1,0 паҳнои рахи сафед аст. Ситораҳои панҷгӯша дар доираи қутраш 0,15 акс ёфта, дар нимдоираи радиусаш 0,5-и паҳнои рахи сафед ҷой гирифтаанд. Тоҷи баландиаш 0,55-и паҳнои рахи сафед ба асос ба таври нимдоираи радиусаш 1,2-и паҳнои рахи сафед моил мегардад. Чор унсури камоншакл, ки болои тоҷро ташкил медиҳанд, дар марказ бо қисмати доираи қутраш 0,2 – рахи сафед васл гардидаанд.

Парчами давлатӣ аз се ранг иборат аст, ки ҳар як ранг маъноҳои гуногунро ифода мекунанд.

Ранги сурх – ин рамзи мубориза ва ҷоннисориҳои халқ дар роҳи озодӣ ва истиқлол, ранги сафед – рамзи покӣ, озодагӣ, роҳи сафед ва бахту иқболи нек, ранги сабз – рамзи ҳаёт, сарсабзиву хуррамӣ, созандагиву бунёдкорӣ мебошад. Дар парчам инчунин тасвири тоҷ ва ҳафт ситора ҷой дода шудааст. Тоҷ – рамзи шукӯҳу шаҳомат, рамзи давлат, соҳибдавлатӣ ва истиқлолият аст. Ҳамин тариқ дар ҳама давру замон парчам ҳамчун муқаддасоти давлатӣ, рамзи сулҳу истиқлолият, давлату давлатдорӣ ва ифтихори мо, тоҷикон маҳсуб меëбад. Бо мақсади гиромидошти ин рамзи муқаддаси миллӣ 20 – уми ноябри соли 2009 бо фармони Асосгузори сулҳу ваҳдати миллӣ – Пешвои миллат, Президенти мамлакат муҳтарам Эмомалӣ Раҳмон 24 – ноябр Рӯзи Парчами давлатии Ҷумҳурии Тоҷикистон эълон гардид, ки ин рӯзи муборак ҳамасола бо шукӯҳ таҷлил мегардад.

Ҳамзамон қайд кардан ба маврид аст, ки дар пойтахти кишварамон шаҳри Душанбе Парчами миллӣ дар баландии 165 метр парафшонӣ менамояд, ки ин аз истиқлолияти давлатӣ ва сулҳу субот дарак медиҳад.

Субҳонов Далержон Қосимович - ходими илмии шӯъбаи “Энергетикаи гидрогенӣ”-и Институти кимиёи ба номи В.И. Никитини Академияи миллии илмҳои Тоҷикистон

Парчами давлатӣ барои мо тоҷикон нишонаи бақои миллат, давлату Ватан, ваҳдати миллӣ, ҳувияти миллӣ ва беҳтарин василаи тарбияи насли наврасу ҷавонон дар руҳияи ифтихори миллӣ ва ҳифзи арзишҳои волои таърихиву фарҳангии халқамон мебошад.

Эмомалӣ Раҳмон

Дар ҳама давру замон парчамдорӣ чун нишонаи истиқлолхоҳӣ, озодӣ ва мубориза маънидод гардидааст. Рисолати парчамдорӣ дар дарозои таърихи башар пуршараф буда, миллатҳое соҳиби парчам мешаванд, ки тавонистаанд дар ҳамаи печу тоби таърих аз ҳувият ва ягонагии худ дифоъ намуда, онро дар парчами худ ифода намоянд.

Дар ин раванд Парчами миллии мо таърихи бою ғании чандинҳазорсоларо дар худ бо рамзи шери паррони ниёгони ориёӣ ва тоҷи заррини Исмоили Сомонӣ таҷассум намуда, моро бо қавмҳои ориёӣ, ки яке аз аввалин қавмҳои олам буда ойини парчамдориро ҷорӣ кардаанд, пайванд медиҳад. Илова бар ин, Парчам моро бо аввалин давлати комили миллӣ, ки тавонист рушду нумуи фарҳангӣ, илмӣ, иҷтисодии кишварро таъмин намуда пойдевори миллати тоҷикро гузорад, тавъам месозад. Пас, Парчами давлатӣ ифодагари мақсаду маром ва орзӯю ормонҳои таърихии миллату давлат аст.

Мусаллам аст, ки 24 ноябри соли 1992 Иҷлосияи ХУ1- таърихии Шурои Олии Тоҷикистон Парчами давлатии Тоҷикистонро таъсис дода минбаъд ин санаро ҳамчун Рузи Парчами давлатии Ҷумҳурии Тоҷикистон эълон намуд.

Дар ин рӯзи пурифтихор аҳолии кишвар худро бори дигар ҳамдилу ҳамнабзи он рузҳои таърихӣ дониста садоқати худро ба ин муқаддасоти олӣ ифода менамояд.

Асосгузори сулҳу ваҳдати миллӣ-Пешвои миллат, Президенти Ҷумҳурии Тоҷикистон муҳтарам Эмомалӣ Раҳмон ҷиҳати боз ҳам бою ғанӣ гардонидани ҳисси ватандориву ифизори миллӣ 30 юи августи соли 2011 дар маркази шаҳри Душанбе –пойтахти кишвар Парчами давлатии Тоҷикистонро бо тамоми шукуҳу ҷалоли нотакрораш, бо баландии 165 метр парафшон намуданд, ки дар китоби рекордҳои Гинес шомил гардид.

Парчам инчунин рамзи дастовардҳои кишвар дар соҳаҳои гуногун, аз қабили маориф, фарҳанг, варзиш ва иқтисод мебошад. Таҷлили рӯзи парчам мардумро илҳом мебахшад, ки аз кишвари худ ифтихор кунанд ва барои шукуфоии он саъй кунанд.

Ҳамин тариқ, Рӯзи парчами Тоҷикистон на танҳо тантана, балки як лаҳзаи муҳим барои дарки ҳувият ва ваҳдати миллӣ мебошад.

Имрӯз мо, тоҷикон бо парчами миллии худ ифтихор дорем ва тамоми сайъу талоши хуро содиқонаву аҳлона ба кор мебарем, ки ин рамзи ошносози давлату миллат дар арсаи байналмилалӣ ҳамеша парафшону пурҷило бошад. Парафшонии парчам дар миқёси ҷаҳонӣ аз минбарҳои бонуфузи сиёсиву фарҳангӣ ва варзишиву сайёҳӣ боиси шаъну шараф ва сарфарозии мардуми шарифти тоҷик мебошад.

Парафшонии Парчами давлатии Ҷумҳурии Тоҷикистон дар пешгоҳи бинои Созмони Милали Муттаҳид ва биноҳои созмонҳои байналхалқии универсалию минтақавӣ ифодагари эътирофи Ҷумҳурии Тоҷикистон чун узви комилҳуқуқи онҳо мебошад.

Дар робита ба масъалаи омӯзиши парчаму парчамдорӣ ташкилоту мақоми ваколатдор ва комиссияҳои давлатии бонуфуз дар тамоми кишварҳои олам фаъолият мекунанд. Ба омӯзиши ойини парчаму парчамдорӣ илми махсус ва ёрирасони таърихшиносӣ - вексиллология машғул мебошад. Вожаи «Вексиллология» мансуб ба забони лотинӣ буда, маънои Байрақро ифода менамояд. Яке аз созмонҳои бонуфузи дорои собиқаи куҳан Маркази омӯзиши парчамҳо мебошад, ки он дар шаҳри Винчестери штати Массачусетси Иёлоти Муттаҳидаи Амрико чойгир шудааст, ки то имрӯз корҳои назаррас анҷом дода, теъдоди зиёди парчамҳои нодири давлатҳои сайёраро ҷамъоварӣ намудааст.

Дар ин раванд тайи солҳои охир нақши муассисаҳои тадқиқотӣ ба хотири муайян намудани таърихи пайдоиши ойини парчамдории кишварҳои сайёра зиёд ба назар мерасад ва дар ин самт садҳо мақолаву очеркҳои таърихӣ, рисолаҳои илмӣ, лавҳаҳои телевизионӣ, конференсияю семинарҳои дохиливу байналмилалӣ таҳия ва баргузор мегарданд. Ҳамзамон санъати тарроҳии Парчамҳо чӣ дар сатҳи касбӣ ва чӣ дар сатҳи ғайрикасбӣ рушд намудааст, ки саҳми созмони вексиллологӣ ва аъзои он дар ин самт назаррас мебошад. Байроку парчами таърихии миллати точикон низ мавриди тадкик карор гирифтааст, ки он боиси ифтихори мо мебошад.

Мавриди зикр аст, ки эҷоди заминаҳои ҳуқуқии омода ва истифодаи Парчам ва Нишони давлатӣ як навъ зуҳуроти эҳтиром гузоштан ба рамзҳои давлатӣ буда, ҳар як шаҳрвандро водор месозад, ки нисбат ба ин муқаддасоти миллӣ таваҷҷуҳи за- рурӣ зоҳир намояд. Чунин муносибатро нисбат ба парчами давлатҳои дигар низ риоя намудан аз фазилатҳои ойини парчамдорӣ ба шумор мера вад. Зеро арҷгузорӣ ба парчамҳои давлатӣ нишонаи эҳтирому дӯстии байни миллатҳои сайёра маҳсуб меёбад.

Боиси тазаккур аст, ки солҳои охир бо роҳбарии бевоситаи хирадмандонаи Асосгузори сулҳу ваҳдати миллӣ-Пешвои миллат, Президенти Ҷумҳурии Тоҷикистон, муҳтарам Эмомалӣ Раҳмон дар марказҳои ҳар як шаҳру ноҳияҳои кишварамон анъанаи бунёд ва ба истифода додани манораҳои парчами давлатӣ оғоз шудааст, ки ин аз як тараф ифодагари эҳтиром гузоштан ба муқаддасоти миллӣ бошад, аз тарафи дигар он метавонад дар руҳияи меҳанпарастӣ ва инкишофи ғурури миллӣ тарбия намудани хар як фарди точикистонӣ, махсусан чавонон ва насли наврас гашта, барои дарки баланди ҳувияти миллӣ нақши беназир дошта бошад. Аз ин рӯ, маданияти арҷ гузоштан ба муқаддасоти миллӣ, аз ҷумла парчам бояд дар зеҳну шуури ҳар як фард аз овони хурдӣ тарбия карда шавад, ки ин рисолати муҳим вазифаи оила, муассисаҳои таълимӣ, зиёиён ва аҳли ҷомеа мебошад.

Ҳамин тарик, мазмун ва муҳтавои парчами давлатии мо дарбаргирандаи хусусиятҳои хоси миллӣ, ифодагари устувории давлат, нишо- наи ҷоннисории фарзандони содиқи Ватан барои озодӣ ва намунаи заҳмати созандаву ободкорӣ ба хотири ободии кишвар мебошад. Муносибати самимона ба парчам ва дӯст доштани он таҷассумгари бедории аҳли ҷомеа мебошад. Яъне ҳар як фарди Ватанро зарур аст, ки маъно ва муҳтавои парчами миллиро амиқан дарк намуда, бо заҳмати софдилона ва саъю талоши ватандӯстона ҷиҳати ободии сарзамини аҷдодиамон, таҳкими иқтидори иқтисодии давлати соҳибихтиёрамон ва парафшонии парчами он саҳмгузорӣ намояд.

Юсуфӣ Фарзона - ходими хурди илмии шуъбаи Аврупои Институти омӯзиши масъалаҳои давлатҳои Осиё ва Аврупои Академияи миллии илмҳои Тоҷикистон

“Ҳанӯз аз давраҳои бостонӣ парчам барои мардуми куҳанбунёди тоҷик рамзи давлатдориву ватандорӣ, таҷассумгари ҳувияти миллӣ, ифтихору шараф ва нангу номус ба шумор рафта, фарзандони сарсупурдаи халқамон барои ҳифзи он ҷоннисориҳо кардаанд.”

Эмомалӣ РАҲМОН

Парчам ва парчамдорӣ аз қадимулайём ҳамчун рамзи давлату давлатдорӣ мавриди истифода қарор доштааст. Халқи тоҷик низ яке аз куҳантарин халқҳои сарзамини Осиёи Марказӣ ба шумор рафта, дар тамаддуни умумибашарӣ нақши арзандаи худро гузоштаанд. Чунки давлатсозӣ ва давлатдории халқи соҳибтамаддуни тоҷик низ таърих ва суннати куҳанбунёди худро дошта, аҷдодони онҳо аз замонҳои қадим парчамдору парчамбардор будаанд ва дар адабиёти бостонию пурғановати миллат он бо номҳои дирафш, алам ва парчам ёд мешавад. Нахустин парчами қадимаи тоҷикон «Дирафши ковиёнӣ» ном дошт.

Бояд зикр кард, ки дар ҳама давру замон Парчами миллӣ ҳамчун ифодагари рамзи давлату давлатдорӣ дар таърихи ҳукуматдории тоҷикон мавқею мақоми хосаро соҳиб буда, тибқи сарчашмаҳои таърихӣ ин суннати аҷдодӣ таърихи зиёда аз 4000 - солаи худро дорад.

Маҳз ба шарофати ба даст омадани Истиқлоли давлатии Ҷумҳурии Тоҷикистон дар санаи 9-уми сентябри соли 1991 кишвари соҳибиқболу соҳибистиқлоламон соҳиби Парчами миллӣ, яъне таҷассумгари гузаштаи шоён ва ояндаи дурахшони худ гардид, ки ин рӯйдоди таърихӣ боиси ифтихори ҳамешагии мо тоҷикон маҳсуб меёбад ва ҳамаи ин дастовардҳои назаррас таҳти сарварии хирадмандонаи Пешвои муаззами миллат, Ҷаноби Олӣ муҳтарам Эмомалӣ Раҳмон ба вуқуъ пайвастанд, ки имрӯз боиси ифтихор аст, ки Парчами миллии мо дар саросари олам парафшон мегардад ва миллати моро аз рӯйи ҳамин рамзи миллиаш мешиносанду ҳамзамон ба он арҷ мегузоранд. Ба ифодаи Шоири халқии Тоҷикистон Гулназар:

Зи дурии замонаҳо расидаем, расидаем,

Ба зери парчами ту саф кашидаем, кашидаем.

Зинда бош, эй Ватан, Тоҷикистони озоди ман!

Парчами давлатии Ҷумҳурии Тоҷикистон дар радифи дигар рамзҳои давлатӣ гувоҳ аз рамзи соҳибистиқлолӣ ва соҳибихтиёрии давлату давлатдорӣ буда, симои воқеӣ ва таърихии миллати тоҷики бонангу ор ва тоҷдорро таҷассум менамояд. Парчами ҳар як давлат дар ҳама давру замон яке аз рукнҳои асосии муқаддасоти миллии он маҳсуб меёбад.

Соли 1992 дар Иҷлосияи 16-уми Шурои Олии Ҷумҳурии Тоҷикистон, ки дар он роҳи ҳалли мушкилоти кишвар, хатми ҷанги дохилӣ, ҳифзи якпорчагиву Истиқлоли давлатӣ баррасӣ мешуд, ҳамзамон баробари андешидани тадбирҳои зарурӣ доир ба таъмини сарҷамъӣ ва ҳифзи тамомияти арзиши кишвар, инчунин масъалаи тасдиқи рамзҳои давлати соҳибистиқлоламон Парчам ва инчунин Нишону Суруди миллӣ ва Конститутсияи Ҷумҳурии Тоҷикистон мавриди муҳокимаи вакилону иштирокчиёни иҷлосия қарор гирифт.

Инсоният дар ҳамаи давраҳои таърихӣ барои ифодаи маром ва ҳадафҳои дар пеш гузоштаи хеш рамзҳои мухталифро эҷод намудааст. Зарурати таърихӣ инсонро водор кардааст, ки барои барқарор намудани хотира ё кору пайкор ҳатман рамзеро истифода намояд. Яъне, рамзҳо як навъ ифодагари орзуву омол ва рози ниҳони сарнавишти қавму қабила, нажод ва миллату давлатҳо ба ҳисоб мераванд.

Парчами давлатии Ҷумҳурии Тоҷикистон матои росткунҷаест, ки дар рӯйи он се рахи рангаи ба таври уфуқӣ ҷой гирифта кашида шудааст: рахи боло ранги сурх дошта, паҳнои он ба рахи сабзи поён баробар мебошад; рахи сафеди мобайнӣ якуним баробари паҳнои яке аз рахҳои ранга аст. Дар рӯйи рахи сафед, аз ҷойи чӯбдаста дар мобайни парчам бо зарҳал рамзи тоҷ тасдиқ шуда ва дар болои он ҳафт ситора дар шакли нимдоира тасвир ёфтаанд.

Бояд қайд кард, ки мазмуни рангҳои Парчами миллии мо тоҷикон аслан гирем аз китоби муқаддаси “Авесто” сарчашма мегирад. Ба ақидаи олими маъруфи рус В. Саприков ранги сурхи парчам рамзи офтоб, ғалаба ва музаффарият, ранги сафед рамзи покии маънавии мардум, барф ва кӯҳҳои сарбаланди кишвар аст, ки 93 фоизи сарзамини ҷумҳуриро ташкил менамоянд. Ҳамзамон ранги сабз нишонаи Наврӯзи оламафрӯзи Тоҷикистони соҳибистиқлолу соҳибиқбол мебошад.

Асосгузори сулҳу ваҳдати миллӣ, Пешвои муаззами миллат, Ҷаноби Олӣ муҳтарам Эмомалӣ Раҳмон зимни ироаи Паёми шодбошии худ рӯзи 24-уми ноябри соли 2019 гиромидошти Парчами миллиро таъкид карда, аз ҷумла чунин қайд карда буданд: “Парчам барои мардуми тоҷик рамзи ватандорӣ, сарбаландӣ ва шуҷоату мардонагӣ буда, халқи мо аз замонҳои қадим ба он ҳамчун василаи муттаҳидкунанда арҷ мегузорад”.

Лозим ба тазаккур аст, ки дар арафаи ҷашни дуюмин солгарди таҷлили Рӯзи Парчами давлатии Ҷумҳурии Тоҷикистон, яъне 24-уми ноябри соли 2010 маросими бунёди манораи бузурги Парчами миллӣ оғоз гардида, дар давоми як сол корҳои сохтмонӣ ба анҷом расиданд. Дар рафти бунёду ба истифода супоридани он бинокорони гулдасти Корхонаи воҳиди давлатии «Алюминсохтмон» ва инчунин Ширкати байналмилалии «Трайдент Саппот» заҳмати зиёд ва саҳми боризи худро гузошта, санъати баланди касбӣ нишон доданд.

Маҳз натиҷаи ҳамин гуна меҳнати пурсамар буд, ки рӯзи 30-юми августи соли 2011 дар маркази пойтахти мамлакат – шаҳри дилорои Душанбе Парчами давлатии Ҷумҳурии Тоҷикистон дар пояи 165 метр, ки баландтарин дар ҷаҳон аст, парафшон гардид. Баландии Парчами миллӣ 30 метр ва дарозии он 60 метр мебошад.

Президенти мамлакат муҳтарам Ҷаноби Олӣ Эмомалӣ Раҳмон низ дар яке аз суханрониҳои пурмуҳтавои худ бамаврид чунин иброз дошта буданд:“Эҳтиром ба Парчами давлатӣ ифодаи эҳсоси муҳаббату садоқати ҳар як фарди Ватан нисбат ба давлатдории миллӣ буда, мардуми шарифи Тоҷикистон зери ливои давлати худ дар ҳама соҳаҳо садоқатмандона заҳмат мекашанд. Халқи тоҷик аз замонҳои хеле қадим то даврони навин ба суннати парчамдорӣ арҷи хосса мегузорад ва ин амалро беҳтарин нишонаи ҳувияти миллӣ ва нангу номуси ватандорӣ мешуморад”.

Бигзор чун ҳамеша сулҳу субот ва ваҳдату ҳамдигарфаҳмии мардуми кишвари азизамон пояндаву ҷовидонӣ бошанд ва халқи тоҷик таҳти парафшонии Парчами миллӣ ва сарварии хирадмандонаи Ҷаноби Олӣ муҳтарам Эмомалӣ Раҳмон ва ҳамзамон парафшонии Парчами миллии Ҷумҳурии Тоҷикистон сарбаландона кору фаъолият намоянд.

РАҲИМЗОДА Алишер Орзу, номзади илмҳои физикаву математика, директори Институти математикаи ба номи А. Ҷӯраеви Академияи миллии илмҳои Тоҷикистон

Парчами миллӣ яке аз рамзҳои муҳимми истиқлолияти миллӣ ва давлатдории муосири мо, таҷассумгари асосҳои таърихӣ ва рамзҳои давлатдории гузаштаи тоҷикон, инчунин ифодакунандаи мақсаду маром ва орзуву ормонҳои тамоми мардуми Тоҷикистон мебошад”.

Эмомалӣ Раҳмон

Ба истиқболи Рӯзи Парчами миллӣ

Парчам яке аз рамзҳои асосии ҳар як давлат ба ҳисоб рафта, муаррифкунандаи давлату миллат ба шумор меравад. Бале, ҳар як давлате, ки арзи ҳастӣ мекунад, яъне соҳибистиқлол мегардад, онро зарур аст, ки дорои Парчам, Нишон, Суруди миллӣ ва дигар рамзҳои давлатии хеш бошад, гуфтан ба маврид аст, ки Парчам намоёнии рамзҳост.

Агар ба таърихи дури дур назар афканем, аз достони таълифнамудаи паҳлавониву муборизӣ ва тарбиявии пири хирад, устоди сухан Абулқосими Фирдавсӣ бар меояд, ки нахустин маротиба парчамро Коваи Оҳангар дар натиҷаи ғолиб омаданаш бар душман, дар муҳорибаҳои тан ба тан, расидан ба орзуву омол ва пирӯзӣ, бо фарогирии ҳиссиёти шодиву нишот, пешдомани чармини худро ба найзаи ҷангияш печонида нидои ғалаба баланд намудааст.

Кашфиёти ин паҳлавони таърихӣ Коваи Оҳангар тавонист, ки ба ҳукми анъана даромада, аз ҳамон замонҳо то ба ҳол парчам дар баргузории мусобиқаву муҳорибаҳо дар баробари қомат афрухтан дар ҷойҳои муайяншуда тибқи талаботи “Низомнома” – и парчам истифода шуда, ҳангоми ғолибият дар мусобиқаву олимпиадаҳои байналмилалӣ баланд бардошта мешавад, ин як ҳувиятест, ки ба ин васила иштирокдорони ҳамоишҳо ба осонӣ дарк карда метавонанд, ки шахси ғолибомада шаҳрванди ин ё он давлат аст, арҷ гузоштан ба рамзҳои давлатӣ қарзи фарзандии ҳар як тоҷику тоҷикистонист, ки дар ин масир Президенти маҳбубамон чунин гуфтааст:

Ҳар як шахсе, ки ҳиссиёти ватандӯстиву ватандорӣ ва ватанпарварӣ дар вуҷуди хеш дорад, ба рамзҳои давлатдорӣ эҳтиром гузошта, намегузорад, ки ба рамзҳои давлатӣ, ки таҷассумгари соҳибдавлатӣ соҳибистиқлолист касе иснод оварад. Ба ҳамагон маълум аст, ки аз қадим то ба ҳол парчамро ба вожаҳои гуногун ном мебурданд: “Дирафш ”, “Ливо” ва “Байрақ” низ мегуфтанд, тибқи Низомнома парчам ном гирифтааст.

Боис ба ёдоварист, ки тоҷикон яке аз халқиятҳои қадима дар рӯи дунё шинохта шуда, дар паҳлавонӣ, тирандозӣ, шаҳрсозӣ, бунёдкориву созандагӣ ва илмпарварӣ, китобхониву шеъру шоирӣ миёни тамоми халқиятҳои дунё шинохта шудаанд. Дар баробари дигар кашфиётҳову офаридаҳояшон парчам, ки дар тамоми дунё рамзи соҳибдавлатиро нишон медиҳад, нахустин маротиба аз ҷониби тоҷикон яъне марди ҷасур далер ва паҳлавон Коваи оҳангар кашф шудааст, ки инро таърих бо хатҳои заррин сабт намудааст, ки ҳаргиз зудудаву хира нахоҳад шуд.

Дар тули таърих намуди зоҳирии парчам чандин маротиба иваз шуда, бо шаклу намудҳои гуногун солиёни дароз истифода шудааст. Намуди кунунии парчам 24 ноябри соли 1992 аз ҷониби вакилони Шурои Олии Ҷумҳурии Тоҷикистон дар Иҷлосияи 16 тасдиқ карда шудааст, ки дорои се ранг: сурх, сафед, сабз буда, ҳар як ранг ба худ хосияти хосро ифодакунанда буда, мазмуну муҳтавои муайянро доро аст: ранги сурх - муборизаю ҷоннисориҳо барои озодӣ ва Истиқлолияти давлатӣ, ранги сафед - нишони бахту саодат, орзуву умед, ранги сабз – нишони сарбаландиву сарсабзиву хуррамӣ, шукуфоӣ ва абадият мебошад. Дар рӯи рахи сафеди парчам ҳафт ахтар акс ёфта, ин аз давлатсозию давлатдорӣ дар замири миллати тоҷик аз ниёгон мерос мондааст. Асосгузори сулҳу ваҳдати миллӣ – Пешвои миллат, Президенти Ҷумҳурии Тоҷикистон муҳтарам Эмомалӣ Раҳмон аз рӯзҳои нахустини омадан ба сиёсат бо як шукуҳу шаҳомати хосса, давомдиҳандаи кору пайкори шоҳону гузаштагони хеш аз ҷумла Шоҳ Исмоили Сомонӣ буда, пайваста ба ободкорӣ пешравӣ муваффақият ба даст овардан кӯшидааст.

Тасдиқи гуфтаҳои боло ин аст, ки дар моҳи сентябри соли 2011 бо иштироки бевоситаи Президенти Ҷумҳурии Тоҷикистон муҳтарам Эмомалӣ Раҳмон, дар арафаи таҷлили 20 солагии Истиқлолияти давлатии Ҷумҳурии Тоҷикистон, дар пойтахти ватани азизамон шаҳри Душанбе баландтарин парчам дар ҷаҳон бо баландии пояи 165 метр дар дили Тоҷикистон , ки хонаи орзуву умеди тоҷикони тамоми дунё аст, қомат афрухтааст ва шоҳкории ин абармарди хирад Ҷаноби Эмомалӣ Раҳмон тавонист, ки дубора тоҷику тоҷикистониро дар арсаи ҷаҳонӣ муаррифӣ кунад.

Зикр кардан ба маврид аст, ки баъди ифтитоҳи парчам дар пойтахти мамлакат худи ҳамон сол яъне соли 2011 парчами Ҷумҳурии Тоҷикистон ҳамчун баландтарин байрақ дар ҷаҳон ба китоби гиннес дохил карда шуд, ки боиси ифтихору сарфарозии тамоми тоҷику тоҷикистонист, ки дар ин масир худи Пешвои муаззами миллат муҳтарам Эмомалӣ Раҳмон чунин гуфтааст:

Боиси ифтихор ва сарфарозист, ки имрӯзҳо дар тамоми саросари ватани азизамон дар муассисаву корхонаҳои давлатӣ дар фазои сулҳу субот ин Рӯзи таърихиро бо як шукуҳу шаҳомати хосса таҷлил намуда истодаанд, аҳли илму донишро мебояд шукрона аз Истиқлолияту ободии ватан намуда, ба рамзҳои давлатӣ арҷ гузошта, дар замири ҷавонон, ки ояндаи давлату миллатанд, ҳисси ватандӯстӣ, хештаншиносӣ, ҳуввияти миллӣ ва парчамбардорию парчамдориро бедор намоянд. Бигзор Парчами Тоҷикистони азиз абадан дар фазои сулҳу субот партавфишон бошад!

Саидов Алишер - ходими хурди илмии шуъбаи ШМА ва Канадаи Институти омӯзиши масъалаҳои давлатҳои Осиё ва Аврупо АМИТ

“Парчами давлатӣ барои мо –тоҷикон нишонаи бақои давлат, ваҳдату ягонагӣ, ҳувияти миллӣ ва беҳтарин василаи тарбияи наврасону ҷавонон дар рӯҳияи ифтихор аз давлатдории миллӣ ва ҳифзи арзишҳои таъриху фарҳанги халқамон мебошад”.

Эмомалӣ Раҳмон

Рӯзи Парчами давлатӣ боз як нишонаи равшан ва рукни мустаҳками соҳибдавлатӣ ва мустақилият буда, арзиши маънавии он дар ҷодаи иттиҳод, ризояти аҳли ҷомеа ва сафарбарии миллӣ баҳри татбиқи ҳадафҳои бунёдкоронаву ормонҳои волоии ватандорӣ хеле бузург аст.

Ногуфта намонад, ки модда 18-и Эъломияи истиқлолияти давлатии Ҷумҳурии Тоҷикистон муқаррар гардида Нишону Парчами давлатӣ ва Суруди миллӣ рамзҳои соҳибистиқлолии Ҷумҳурии Тоҷикистон буда, онҳоро қонун ҳимоя мекунад.

Роҷеъ ба Парчам, Нишони давлатӣ ва матни Суруди миллӣ Комиссияи махсус ташкил карда шуда буд, ки собиқ президенти Академияи илмҳои Тоҷикистон академик Муҳаммад Осимӣ, собиқ Ректори Донишгоҳи миллии Тоҷикистон академик Фозил Тоҳиров, шоири мардумии Тоҷикистон узви вобастаи Академияи илмҳои Тоҷикистон Муъмин Қаноат ва чанде аз вакилони мардумӣ саҳми бузурге гузоштанд.

Асосгузори сулҳу ваҳдати миллӣ- Пешвои миллат, Президенти Ҷумҳурии Тоҷикистон муҳтарам Эмомалӣ Раҳмон бо нишони эҳтирому садоқат ба Парчами миллӣ бо қабули Қонуни Ҷумҳурии Тоҷикистон “Дар бораи Рӯзҳои ид” ниҳоят 24 ноябри соли 1992 бо тасдиқи Низомномаи “Парчами давлатии Ҷумҳурии Тоҷикистон” ба шакли имрӯзааш пазируфта шуд.

Ба ин муносибат, дар Ҷумҳурии Тоҷикистон аз 19 ноябри соли 2009, 24 ноябрро ҳамчун Рӯзи Парчами давлатии Ҷумҳурии Тоҷикистон ҷашн мегиранд.

Қобили зикр аст, ки мутобиқи моддаи 3-и Конститутсияи Ҷумҳурии Тоҷикистон Парчам, Нишон, Суруди миллии Ҷумҳурии Тоҷикистон ба сифати рамзҳо ва рукнҳои асосии давлатдории тоҷикон, инчунин таҷассумгари хештаншиносӣ ва симои Тоҷикистони соҳибистиқлол мебошад.

Парчами миллии Тоҷикистон имрӯзҳо ҳамчун таҷассумгари таъриху давлатдории тоҷикон ва орзуи ормони тоҷиконро ифода мекунад.

Парчами Ҷумҳурии Тоҷикистон 24-ноябри соли 1992 пазируфта шудааст. Ҳамакнун вазъи ҳуқуқӣ, тартиби омодасозӣ ва корбурди расмии парчамро қонуни Ҷумҳурии Тоҷикистон № 254 аз 12-май 2007 "Дар бораи рамзҳои давлатии Ҷумҳурии Тоҷикистон" муқарар мекунад. Дар шаҳри Душанбе дар ин соли 2009 аз хиёбони марказии пойтахт парчами дарозиаш 1500 метр ва бараш 7-метр гузаронида шуд.

Дар вилояту ноҳияиҳо ва муассисаҳои давлатӣ парчами Ҷумҳурии Тоҷикистон таҷлили Рӯзи парчами Тоҷикистон гузаронида шуд. 30 августи соли 2011 дар Душанбе парчами Ҷумҳурии Тоҷикистон дар пояи махсус барафрӯхта шуд. Баландии он 165 метр буд, яке аз баландтарин пояи парчами давлатӣ дар мамолики ҷаҳон мебошад. Ҳамчун рекорди Гиннес сабт шудааст. 9 сентябри соли 2011 рӯзи таҷлили 20 солагии Истиқлолияти Тоҷикистон аз майдони марказии пойтахт парчами дарозиаш 2011 метр бараш 7 метр ва вазнаш 860 кг гузаронида шуд.

Таҷлили рӯзи парчами давлатӣ ҷашни фарзандони шуҷои ватан лаҳзаи эҳсоси масъулияти ватандории ҳар як фарди бонангу номуси ҷомеа ва адои қарзи фарзандӣ дар назди давлат ва миллат мебошад.

Тоҷикистон, парчамат тоҷи сар аст,

Парчами ту аз ҳама болотор аст.

Парчами ту парчами адл асту дод,

Ки-ин дурафши Коваи аҳангар аст!

Парчами ту буда аз ҷилди паланг,

Бегазанду маҳкаму тобовар аст!

Аз миёни халқ гардида баланд,

З-ин сабаб дар парчами ту бовар аст!

Аз Фаридуни ҳазоронсола пеш,

Халқи моро ҷилваи болу пар аст!

Парчами миллии мо таърихи бою ғании чандинҳазорсоларо дар худ бо рамзи шери паррони ниёкони ориёӣ ва тоҷи заррини Исмоили Сомонӣ таҷассум намуда, моро бо қавмҳои ориёӣ, ки яке аз аввалин қавмҳои олам буда ойини парчамдориро ҷорӣ кардаанд, пайванд медиҳад. Илова бар ин, Парчам моро бо аввалин давлати комили миллӣ, ки тавонист рушду нумуи фарҳангӣ, илмӣ, иҷтисодии кишварро таъмин намуда пойдевори миллати тоҷикро гузорад, тавъам месозад. Пас, Парчами давлатӣ ифодагари мақсаду маром ва орзӯю ормонҳои таърихии миллату давлат аст.

Боиси тазаккур аст, ки Президенти мамлакат Асосгузори сулҳу ваҳдати миллӣ – Пешвои миллат, Президенти Ҷумҳурии Тоҷикистон мӯҳтарам Эмомалӣ Раҳмон бо мақсади эҳтиром ва қадршиносӣ инчунин садоқат ба яке аз рамзҳои асосии давлат – Парчами Тоҷикистон, бо фармони худ аз 19-уми ноябри соли 2009 рузи 24-уми ноябрро рӯзи Парчами давлатии Ҷумҳурии Тоҷикистон эълон доштанд ва бо истифода аз ҳуқуқи ташаббуси қонунгузории худ лоиҳаи Қонуни Ҷумҳурии Тоҷикистон «Дар бораи ворид намудани тағйиру иловаҳо ба Қонун «Дар бораи рӯзҳои ид»-ро ба парлумони ҷумҳурӣ пешниҳод намуданд.

Чуноне, ки худ Пешвои муаззами миллат таъкид доштаанд: “Парчами давлатӣ барои мо-тоҷикон нишонаи бақои миллат, давлату Ватан, ваҳдати миллӣ, ҳувияти миллӣ ва беҳтарин василаи тарбияи насли наврасу ҷавонон дар руҳияи ифтихори миллӣ ва ҳифзи арзишҳои волои таърихиву фарҳангии халқамон мебошад”.

Воқеаи таърихӣ ин аст, ки Асосгузори сулҳу ваҳдати миллӣ, Пешвои миллат, Президенти Ҷумҳурии Тоҷикистон муҳтарам Эмомалӣ Раҳмон зимни суханрониашон аз минбари баланди Созмони Милали Муттаҳид парчами Тоҷикистон парафшонӣ мекард, ки ин боиси ифтихори тамоми тоҷикони ҷаҳон мебошад.

Ҳамин тариқ, Парчам –рукни асосии меҳанпарастӣ ва давлатдории тоҷикон буда, худшиносӣ, ватандӯстӣ, таъминкунандаи бахту иқбол, амнияту осоиш, нангу номуси миллати соҳибтамаддуни тоҷикон ба шумор меравад. Илова бар ин, ҳар вақте ки шумо ба хориҷи кишвар сафар доред, ё дар мусобиқаву озмунҳо муваффақ мешавед, хоҳ дар самти варзиш, илм, фарҳанг, Олимпиадаҳои соҳавӣ, тимми футбол, намоишҳои фарҳангӣ дар сатҳи ҷаҳонӣ албатта бо ифтихор Парчами Тоҷикистонро боло мебардоранд, ки ин воқеан ифтихори ҳаммаи мо тоҷикистониён мебошад.

Парчами давлати Тоҷикистон ин чеҳраи Тоҷикистон, чеҳраи давлатдории Тоҷикистон нангу номуси миллат, муқаддасоти давлатдории миллӣ, таъриху фарҳанги мо, хушбахти ва осоиштагии миллати мо аст. То ба ин рӯз расидан чи қадар фарзандони фарзонаи миллат, барои ҳифзи парчам, нишони миллӣ, Суруди миллӣ ҷоннисориҳо карданд.

Аз фурсат истифода бурда тамоми мардуми Тоҷикистонро ба рӯзи Парчами миллӣ табрику таҳният гуфта ба мардуми Тоҷикистон зиндагии осоишта дар фазои Сулҳ хоҳонам ва арзишҳои миллиро мо ҳамчун гавҳараки чашм ҳифз кунем.

Ҳамеша Парчами Тоҷикистон парафшон бошад!

Воҳидова Санавбарбону – мудири Шуъбаи Аврупои Институти омӯзиши масъалаҳои давлатҳои Осиё ва Аврупои АМИТ, доктори илмҳои таърих, профессор

Парчами миллӣ имрӯз чун рамзи давлатдории тоҷикон дар тамоми идораҳоидавлатӣ, маъмурӣ, корхонаву муассиса, муассисаву таълимгоҳҳо, майдонҳои варзишӣ, ҳуҷраҳои корӣ ва хонаҳои шаҳрвандон мавҷуд аст. Ба ҷойовардани эҳтиром нисбати Парчами миллӣ қарзи ҳар як шаҳрванд аст, зеро Парчам рамзи хосаи истиқлолият, ватандорӣ, соҳибдавлатӣ ва рамзи ҳастии миллат аст.

Маҳкам ба шоҳбанди ҷасорат камар кунем,

То парчами ватан ҳама ҷо ҷилвагар кунем,

Моҳи ноябри соли 1992 дар Иҷлосияи XVI-уми Шурои Олии Ҷумҳурии Тоҷикистон, ки дар он тақдири ояндаи давлати миллии тоҷикон тарҳрезӣ гардида, ба сӯи ҳадафҳои умумимиллӣ сулҳу субот ва ваҳдатимиллӣ қадамҳои нахустин гузошта шуданд, баробари андешидани тадбирҳои зарурӣ доир ба таъмини сарҷамъии мардум ва ҳифзи тамомияти арзии кишвар, инчунин рамзҳои нахустини давлати соҳибистиқлоламон – Парчам ва Нишон қабул карда шуданд.

Асосгузори сулҳу ваҳдати миллӣ – Пешвои миллат, Президенти Ҷумҳурии Тоҷикистон, муҳтарам Эмомалӣ Раҳмон бо нишони эҳтирому садоқат ба парчами миллиамон бо фармони худ аз 20-уми ноябри соли 2009 рӯзи 24-уми ноябрро ҳамчун рӯзи Парчами давлатии Ҷумҳурии Тоҷикистон эълон доштанд.

Ба хотири мақому манзалати Парчам дар рукни давлатдорӣ сарвари давлат ғояи бунёди манораи бузурги Парчамро пешниҳод намуданд, ки аз ҷониби аҳолӣ ҷонибдории комил ёфт. Дар дуюмин солгарди Парчами давлатии Тоҷикистон маросими бунёди манораи бузурги Парчам оғоз гардида, дар давоми як сол ба анҷом расид. Дар бунёди он бинокорони корхонаҳои ватанӣ заҳмати зиёд кашида, санъати баланди касбӣ нишон доданд. Натиҷа ҳамин буд, ки 30-уми августи соли 2011 дар маркази шаҳри Душанбе Парчами давлатии Ҷумҳурии Тоҷикистон дар пояи 165 метр, ки баландтарин парчам дар ҷаҳон буд, парафшон гардид. Паҳноии худи Парчам 30 метр ва дарозии он 60 метр мебошад.

Парчам ҳанӯз аз замонҳои хеле қадим рамзи давлатдорӣ, шукӯҳу ифтихор ва нангу номус будааст. Бозёфтҳои бостоншиносӣ, ҳафриёт, навиштаҷот ва деворнигораҳои мухталиф, ки то имрӯз боқӣ монданд, аз он гувоҳӣ медиҳад.

Давлатсозӣ ва давлатдории тоҷикон низ таърих ва суннати қадима дорад. Аҷдодони мо ҳанӯз аз замони Каёниён соҳиби дирафше буданд, ки мавҷудияти давлатии онҳоро ифода мекард. Аввалин Парчами қадимаи тоҷикон “Дирафши Ковиён” ном дошт, ки он ҳамчун рамзи ваҳдат ва ягонагии давлатдории Ориёӣ қабул карда мешавад.

“Дирафши Ковиён” то замони суқути давлати Сосониён Дирафши миллӣ ва давлатии тоҷикон буд. Дар давраи Сосониён шакли он тағйир ёфта, дар қисми болои он таҷассуми паррандаи заррин – мурғи Ҳумо ҷой дода шуда, дар бахши мураббаи он қимматтарин сангҳо насб гардидаанд. Чунонки дар “Шоҳнома”-и Фирдавсӣ омадааст, ҳар яке аз паҳлавонони бузургу номвари сарзамини аҷдодии мо Дирафши хоси худро дошта аст. Дирафш аз замонҳои қадим нишона ва рамзи муқаддаси ҳар миллату давлат будааст ва ба хотири ҳифзи он фарзандони бузурги миллат ҷонисориҳо намудаанд.

Таърих гувоҳ аст, ки парчамдорӣ эҷоди мардуми форс буда, пеш аз ҳама ҳастии миллат ва давлатдориро муайян мекунад. Он рамзи Ватан ва номусу нанги миллат аст.

Хушбахтона, бо шарофати Истиқлолияти давлатии тоҷикон соҳиби Парчами миллӣ, яъне таҷассумгари гузаштаи шоён ва ояндаи дурахшони тоҷикон гардидаанд.

Парчами мо худ сари болои миллат гаштааст,

Қудратиозодагонро авҷи ҳиммат гаштааст.

Дар ҷаҳони муосир доштани Парчами миллӣ нишони истиқлолият, яке аз рамзҳои асосии давлатдорӣ ва ваҳдати миллӣ мебошад, яъне давлати муосир тавассути парчами он муаррифӣ мегардад.

Парчами миллӣ имрӯз ҳамчун нишони азму иродаи устувори мардум барои ободии кишвари зебоманзарамон ҳаммароми “Дирафши Ковиён”-и аҷдоди ориётаборамон бо тобиши се ранг, ранги сурх-озодиву истиқлол, ранги сафед-сулҳу оромӣ, ранги сабз-ободиву хуррамӣ ва дар байни он рамзи тоҷи заррини соҳибдавлатӣ бо ҳафт ситораи дурахшон бори дигар аз мавҷудияти тамаддуну фарҳанги бостонии тоҷикон, пайкори созандагиву асолати миллӣ, давлату давлатдории мустақил ва ормонҳои ватанхоҳиву қаҳрамониҳои родмардони сарзаминамон башорат медиҳад.

Истиқлолияти давлатӣ ба мо таҷлили пуршукӯҳи тамоми санаҳои таърихи миллиамон, аз он ҷумла гиромидошти Парчами миллӣ ва дигар рамзҳову муқаддасоти Ватанамон шароити мусоидро фароҳам овард.

Парчами давлатии Тоҷикистон ҳамқадами соҳибистиқлолии Ватанамон буда, дар баробари Конститутсия, Нишон, Суруди миллӣ ва асъори миллӣ аз ҷумлаи рамзҳо ва муқаддасоти давлатӣ маҳсуб мешавад.

Аз он рӯзе, ки миллати соҳибмаърифатамон соҳиби парчам гардид, дар ҳаёти мамлакату ҷомеаи кишвар бисёр дигаргуниҳои бунёдӣ ба амал омаданд ва барои пешрафти ҳамаи соҳаҳои иқтисодиёт, илму маориф ва маънавиёти мардум шароити мусоид фароҳам оварда шуд. Равобити дӯстиву ҳамкорӣ, аз ҷумла робитаҳои дипломатӣ ва иқтисодиву фарҳангӣ бо бисёр кишварҳои хориҷӣ густариш ёфтанд, давлати мо узви комилҳуқуқи Созмони Милали Муттаҳид ва дигар ташкилоту созмонҳои бонуфузи байналмилалӣ гардид. Имрӯз Парчами миллии мо дар қатори парчамҳои дигар кишварҳо дар фарози созмонҳои баландпояи ҷаҳонӣ парафшон аст, ки мояи ифтихору руҳбаландӣ ва эҳтироми ҳамаи ҳамватанони азизи мо мебошад.

Эй парчами умед, то парфишон туйӣ,

Дар осмони бахт рангинамон туйӣ.

Сурхии ту, яқин сурхии рӯ бувад,

Рӯ сурхии абад з-ин обрӯ бувад.

Парчами давлатӣ бар фарози биноҳои Қасри миллат, Маҷлиси Олӣ, Ҳукумати Ҷумҳурии Тоҷикистон, вазорату идораҳо, мақомоти иҷроияи ҳокимияти давлатии вилоят ва шаҳру ноҳияҳо, намояндагиҳои дипломатӣ ва консулгариҳои Ҷумҳурии Тоҷикистон дар хориҷи мамлакат, гузаргоҳҳои марзиву гумрукӣ ва дигар ҷойҳо афрохта шуда, парафшонӣ мекунад.

Имрӯз моро мебояд, ки аз Парчами миллии худ ифтихори тамом дошта бошем, эҳтироми онро ҳамчун нишонаи давлатдории миллӣ, озодӣ ва истиқлолияти Ватан, чун сарвати гаронбаҳои умумимиллӣ ба ҷо орем, қадру манзалат ва нақшу эътибори онро ба фарзандони худ ва ҷавонону наврасон талқин намоем.

Ба рамзҳои давлатӣ эҳтиромона муносибат намудан вазифаи муқаддаси ҳар як фарди ҷомеа буда, қадрдонии онҳо барои ҳар як шаҳрванди Тоҷикистон бояд сарчашмаи ифтихор ва арҷгузорӣ ба давлату давлатдорӣ бошад.

Тоҷикистон, Парчамат поянда бод,

Ҷовидон фарзандҳоят зинда бод!

Расулзода Аслам Зафар - корманди АМИТ

Парчам яке аз муқаддасоти миллӣ ва рамзи давлати ба шумор рафта, бузургтарин арзиши имрӯзу фардои миллат мебошад. Ин рамзи давлатӣ, нишон аз давлати комилҳуқуқу дунявӣ ва ягона мебошанд. Аслан рамзҳое, ки дар ин ё он мамлак мавҷуд аст, ифодагари ҳуввияти ҳамон миллату халқ мебошад. Таърихи соҳиби парчам гардидан дар сиёсати давлатдории тоҷикон ба қарнҳои дур рафта мерасад. Бахусус дар замони давлатдории Пешдодиён, Каёниён, пеш аз ҳама, рамзи давлатдори дар парчамбардории онҳо зоҳир меёфт.

Аҷдодони мо парчами худро доштанд, ки ифодагари қудрат, тавоноӣ, фарҳанг, сиёсат, иҷтимоию иқтисодиёти давлаташонро нишон медод. Дар замонҳои қадим миёни мардуми одди урфу одатҳое буд, ки тибқи он ақидаҳои худ парчамро тоҷи сар мекарданд. Ин эътиқод нерӯю тавоноиро дар замиру тинаташон нишон медод.

Парчами давлатии Ҷумҳурии Тоҷикистон ҳанӯз 24 ноябри соли 1992 аз ҷониби Шӯрои Олии Ҷумҳурии Тоҷикистон тасдиқ гардида буд. Ин сана минбаъд ҳамчун ҷашни умумимиллӣ бори аввал рӯзи 24 ноябри соли 2009 бо ифтихор аз давлату давлатдорӣ ва соҳибистиқлолию соҳибихтиёрӣ, яъне баъди қабули Қонуни Ҷумҳурии Тоҷикистон «Дар бораи ворид намудани илова ба Қонуни Ҷумҳурии Тоҷикистон «Дар бораи рӯзҳои ид» бошукӯҳ Рӯзи Парчами Ҷумҳурии Тоҷикистон – 24 ноябр ҷашн гирифта шуд. Дар саросари кишвар вобаста ба он ҷашнвораю ҷамъомад ва маъракаҳои сиёсиву иҷтимоӣ ва фарҳангию варзишӣ баргузор гардиданд.

Президенти Ҷумҳурии Тоҷикистон Эмомалӣ Раҳмон дар Паёми худ ба муносибати Рӯзи Парчам 23-юми ноябри соли 2010 рангҳои парчами миллиро «Ифодагари роҳи таърихии халқи Тоҷикистон ва баёнгари арзишҳои фарҳанги миллӣ ва сиёсӣ» дониста, гуфтаанд:

«Ранги сурх - рамзи муборизаву ҷоннисории халқ барои озодӣ ва истиқлол, ранги сафед- нишони бахту саодат, умеду орзу ва ранги сабз – нишонаи сарсабзиву шукуфоӣ, сарбаландиву хуррамӣ ва абадият мебошад. Дар байни парчам тасвири тоҷ ва ахтар ҷой гирифтааст, ки он ишора ба решаҳои таърихии давлатдории тоҷикистони соҳибистиқлол мебошад».

«Парчам» вожаи суғдӣ («parcam») аст, ки маънои «зулфу кокул» ва ҳамчунин «пӯпаки абрешимӣ, мӯй ё думи ғаҷговро мегуфтанд, ки бар сари дирафш ё найза мебистанд». Ин вожа аз забони суғдӣ ба забони форсӣ роҳ ёфта ва бо гузашти замон, бар ҳукми итлоқи ҷузъ бар кулл, бар худуди дирафш низ гуфта шуд.

«Дирафш» зери се модаи луғавӣ чунин маънидод шудааст:

ДИРАФШ I -олоти нӯгтези дастадоре, ки бештар мӯзадӯзон барои сӯрох кардани чарм ва гузаронидани сӯзан ба кор мебаранд, дарафш.

ДИРАФШ II – ки парчам, ливо, байрақ: дирафши ковиёӣ, дирафши сурх.

ДИРАФШ III– ки дурахш, дурахшидан, тобандагӣ, дурахшиш.

Моҳи сентябри соли 2011 ба муносибати 20-солагии Истиқлолияти давлатӣ баландтарин парчам дар ҷаҳон (165 метр) бунёд шуд, ки он ба китоби Рекордҳои Гиннес ворид гардид.

Имрӯзҳо парафшонии парчамонро дар минбарҳои баланди сатҳи байналмилали мебинем, ки ин боиси ифтихори ҳар як тоҷику тоҷикистонист. Варзишгарон дар бахшҳои гуногун бо дастоврдҳои хеш, аҳли фарҳанг, илму маъориф ва дигар қишҳои ҷомеа дар минбарҳои баланди сатҳи байналмилали бо парчами хеш муаррифи мегарданд. Дар ин радиф саҳми ходимони илмӣ, бахусус ходимони илмии Институти астрофизикаи АМИТ назаррас буда, дар муаррифии парчами кишвар дар арсаи байналмилали намоён аст. Саҳми олимони Институти астрофизикаи АМИТ-ро дар рушди илми астрономия ба назар гирифта, Ҷамъияти байналмилалии астрономҳо ба якчанд сайёраҳои хурд номҳои олимони тоҷику расадхонаҳои астрономии Тоҷикистон, инчунин ба номи Тоҷикистон (сайёраи хурди – 2469 Tadjikistan) гузошта шудааст. Мо аз он мефахрем, ки парчами мо на танҳо дар рӯи Замин парафшони мекунад, балки дар Кайҳон низ бо номи Тоҷикистон“парафшон” аст.

Дар замони муосир парчами ҳар давлат рамзи озодӣ, соҳибистиқлоли ва соҳибдавлатии ҳамон кишвару миллат мебошад. Қайд кардан бамаврид аст, ки дар ҳама давру замонҳо парчамро ҳамчун тоҷи давлату давлатдорӣ медонанд ва онро дар болои қасру боргоҳҳои гуногун меафрозанд. Дар замони пеш ҳамин ҷилваи парчам дар болои кохи шоҳон дида мешуд, ки аз пойдору устувор будани давлат гувоҳӣ медод. Агар дар ҳолати ҷангӣ парчами яке аз тарафҳо афтонда мешуд, ин маънои онро дошт, ки лашкари бепарчам ҳуқуқи ҷангиданро надорад ва дар ин сурат рӯҳия ҷанговарон мешикаст. Имрӯз он нишонаҳое, ки мо дар парчамамон мебинем, ифшогари қудратмандии кишвар ва давлатдории тоҷикон аст. Дар ин рӯзҳо мо зери сояи парчами миллӣ пирӯзии кишвару давлати хешро мебинам. Аз ин рӯ метавон гуфт, ки Парчам нишони сулҳу ваҳдат ва соҳибистиқлолии кишвар аст. Дар арсаи байналмилали ҳар миллату давлатро аз рӯи рамзҳояшон, хусусан парчамаш мешиносанду эътирофаш мекунанд.

Бигзор ҳамеша ва абадан Парчами давлатӣ болои сари миллату давлати тоҷикон ҷилвагару парафшон бошад. Зиндаву ҷовидона бошад, парчами мо ва давлатдории тоҷикон пойдору устувор боқӣ монад.

Хуҷаназаров Ҳабибҷон Файзалиевич - ходими илмии Институти астрофизики АМИТ:

“Парчами миллӣбарои мардуми тоҷик рамзи ватандорӣ, сарбаландӣ ва шуҷоату мардонагӣбуда, халқи мо аз замонҳои қадим ба он ҳамчун василаи муттаҳидкунанда арҷ мегузорад”.

Эмомалӣ РАҲМОН

Мусаллам аст, ки инсоният дар ҳамаи давраҳои таърихӣ вобаста ба вазъу ҳолатҳои мухталиф ва печида барои ифодаи ҳадафҳои дар пеш гузоштаи худ рамзҳои мухталифро эҷод намудааст. Парчами миллӣ низ барои ҳар як давлату миллат, яке аз муқаддасоти миллӣ маҳсуб ёфта, ҳамзамон таърихи пайдоиши худро дорад. Имрӯз ҳеҷ як давлатро бе парчами миллиаш тасаввур ва фарқ карда наметавонем. Зеро парчам ҳамчун рамзи гӯёи истиқлол ва мустақилу пойдор будани давлатро ифода менамояд.

Дар ибтидои пайдоиши худ парчам пештару бештар ҳамчун рамзи нерую қудрат ва тавоноию шуҷоат, лашкаркашию кишваркушоӣ пазируфта шудааст. Таърихи инсоният исбот кардааст, ки дар вақти ба вуқуъ пайвастани ҷангу низоъҳо ҳар як лашкар парчами афрохтаи худро доштааст. Бо мақсади дар сафи пеши майдони набард ва ҳарбу зарб қарор доштани ҷанговарон сипоҳии далеру шуҷоъ ва ё худ неруманде ба ҳайси пешвои асосӣ, парчамбардор ё худ парчамдор номида мешуд.

Аз нигоҳи дигар, зарурати таърихӣ кулли инсонҳои рӯйи оламро водор кардааст, ки барои барқарор намудани хотира ё кору пайкори мондагори худ ҳатман рамзеро истифода намояд. Яъне, рамзҳо як навъ ифодагари орзуву омол ва рози ниҳони сарнавишти қавму қабила, нажод ва миллату давлатҳо ба ҳисоб мераванд.

Бояд қайд кард, ки мазмуни рангҳои Парчами миллии мо тоҷикон аслан гирем аз китоби муқаддаси “Авесто” сарчашма мегирад. Ранги сурхи парчам рамзи офтоб, ғалаба ва музаффарият, ранги сафед рамзи покии маънавии мардум, барф ва кӯҳҳои сарбаланди кишвар аст, ки 93 фоизи сарзамини ҷумҳуриро ташкил менамояд. Ҳамзамон ранги сабз нишонаи Наврӯзи оламафрӯзи Тоҷикистони соҳибистиқлол мебошад.

Парчами давлатии Ҷумҳурии Тоҷикистон матои росткунҷаест, ки дар рӯйи он се рахи рангаи ба таври уфуқӣ ҷой гирифта кашида шудааст: рахи боло ранги сурх дошта, паҳнои он ба рахи сабзи поён баробар мебошад, рахи сафеди мобайнӣ якуним баробари паҳнои яке аз рахҳои ранга аст. Дар рӯйи рахи сафед, аз ҷойи чӯбдаста дар мобайни парчам бо зарҳал рамзи тоҷ тасдиқ шуда ва дар болои он ҳафт ситора дар шакли нимдоира тасвир ёфтаанд.

Президенти мамлакат Ҷаноби Олӣ муҳтарам Эмомалӣ Раҳмон ба нишони эҳтирому садоқат ба Парчами миллиамон бо Фармони худ аз санаи 20-уми ноябри соли 2009 рўзи 24-уми ноябрро ҳамчун «Рӯзи Парчами давлатии Ҷумҳурии Тоҷикистон» эълон намуда буданд, ки аз он вақт инҷониб ҳамасола ин рӯз ҳамчун рамзи давлату давлатдорӣ дар сатҳи баланди ташкилӣ ва ифтихору сарбаландӣ аз доштани чунин Парчами миллӣ ботантана таҷлил мегардад.

Хулоса, дар бораи пайдоиши парчаму парчамдорӣ суханҳои зиёде мавҷуданд. Муҳиммаш он аст, ки меҳру муҳаббат ва арҷ гузоштан ба Парчами миллӣ бояд дар қалби ҳар як фарди бонангу номус ҳамеша ва ҷовидона маъво дошта бошад ва ҳамзамон ӯро бо ифтихор аз давлату давлатдорӣ, таҳкими истиқлолияти миллӣ ва инчунин ҳифзи дастовардҳои он ҳидоят намояд. Яъне, эҳтиром ба ин муқаддасоти миллӣ бояд ҳамчун рисолати таърихӣ, қарзи фарзандии ҳар як фарди ҷомеа бошад.

Шоири халқии Тоҷикистон Озар Салим гуфтааст:

Дирафши Коваи оҳангарӣ, эй Парчами миллӣ,

Намои эътиқоду боварӣ, эй Парчами миллӣ!

Файзали ҲАКИМОВ, - ходими калони илмии Институти зоология ва паразитологияи АМИТ

Понздаҳ сол муқаддам, яъне соли 2009 бо ибтикори Асосгузори сулҳу ваҳдати миллӣ – Пешвои миллат, Президенти муҳтарами Ҷумҳурии Тоҷикистон Эмомалӣ Раҳмон ба Қонуни Ҷумҳурии Тоҷикистон «Дар бораи рӯзҳои ид» тағйирот ворид карда шуд, ки мувофиқи он 24 ноябр Рӯзи Парчами давлатии Ҷумҳурии Тоҷикистон эълон гардид ва минбаъд ҳар сол дар кишвари мо ин сана ҳамчун рӯзи ид бо шукӯҳу шаҳомати хос таҷлил мегардад.

Бешубҳа Парчам, Нишон ва Суруди миллӣ рамзҳои асосии ҳар давлат буда, нишонаи соҳибихтиёрӣ ва соҳибистиқлолии давлату миллат ба ҳисоб мераванд.

Воқеан, парчам дар фаъолияти давлатдорӣ, аз ҷумла дар гузаронидани маъракаҳои расмию ғайрирасмии давлатӣ, фарҳангӣ, варзишӣ, ҳамчунин дар муносибатҳои байналмилалӣ ва гузашта аз ин, дар ҳаёти ҳамарӯзаи ҷомеа мавқеъ ва нақши муҳим дорад. Дар Парчами давлатии мо, ки рангҳои сурху сабзу сафедаш аз покии дили ниёгон, сурхии хуни шаҳидон ва сабзии хатти дафтару девони пешиниён маншаъ мегиранд, таҷассуми мубориза барои озодӣ ва истиқлол, бахту иқболи сафед, ояндаи дурахшон, сулҳу сабот, саъю кӯшиши ҳамвора баҳри сарсабзию хуррамии кишвар ва бақову пойдории он, тоҷ ва ҳафт ситора бошад, соҳибдавлатӣ ва соҳибихтиёрии миллат талаққӣ мегардад. Аз ин ҷост, ки Парчами давлатӣ ба сифати рамзи музаффарият ва ифтихор аз дирӯзу имрӯзи миллат моро баҳри ҳаёти осоиштаю сулҳу сабот, мубориза баҳри зиндагии арзанда ва пешрафти озодона, соҳибихтиёрӣ ва соҳибдавлатӣ ба сӯйи фардои дурахшон раҳнамоӣ мекунад.

Шоиста аст, ки Парчами давлатии Тоҷикистон ҳамчун муқаддасот ва рамзи давлату давлатдории миллӣ мавриди эҳтиром ва қадршиносии ҳар як фарди мамлакат қарор бигирад.

Калимаи «парчам», ки имрӯз вирди забонҳост, аслан дар забони модарии мо вожаи бегона нест. Андешаи баъзе муҳаққиқон дар хусуси асли туркӣ доштани ин вожа бунёди воқеӣ надорад.

Ба андешаи ғолиб парчам аз ду вожа «пар» ба маънии бар, боло ва «чам» ба маънии хам, хамида, яъне «болои хамида», «аз боло хамида» иборат аст ва реша дар забони суғдӣдорад.. Дар «Фарҳанги решашинохтии забони форсӣ» низ асли суғдӣ доштани вожаи парчам таъйид шудааст (Муҳаммади Ҳасандӯст. Фарҳанги решашинохтии забони форсӣ. Теҳрон, 1393//2014. ҷ.2. саҳ.651).

Қобили зикр аст, ки ҳамин забони суғдӣ дар асрҳои аввали мелодӣ тадриҷан ба сифати забони байналмилалии Осиёи Марказӣ расмият пайдо кард ва то Туркистони Чину Муғулистон нуфузу эътибор дошт. Ногуфта намонад, ки забони суғдӣ бар асари турктози айём аз байн рафт ва танҳо лаҳҷае аз ин забон дар дараи Яғноби кишвари маҳбуби мо то имрӯз бар ҷой мондааст.

Эҳтимол меравад, ки калимаи «парчам» ба таври мустақим аз забони суғдӣ ё ғайримустақим, тавассути забонҳои туркию муғулӣ, ки дар муҳити таъсиру нуфузи забони суғдӣ қарор доштанд, ба забони модарии мо ворид шудааст. Зеро, дар оғоз агар суғдиён ресмони пӯпакдори абрешимии ба сари найза басташударо «парчам» мегуфтанд, пас саҳронишинон, ки аз коркарди абрешим бебаҳра буданд, ба сари найза мӯй, думи гов ё думи ғажгов (қутос) мебастанд ва ҳамонро «парчам» мегуфтанд. Дар байти зерини Абдурраҳмони Ҷомӣ вожаи парчам ба маънии пӯпаки абрешимӣ корбаст шудааст:

Ҷаъди ломаш чу зулфи хубон хам,

Бар ливои зафар бувад парчам.

Чунонки аз мисраи дувуми ин байт ҳам ба мушоҳида мерасад, парчам аслан ба маънии пӯпаки абрешимии найза ё чӯбдасти парчам аст, ки баъдан худи мафҳуми парчам, яъне пӯст ё матои ба найза ё чӯбдаст басташударо ифода мекард.

Метавон гуфт, ки парчам ба сифати рамзи давлату миллат аз рӯзгорони қадим мавҷуд буд ва аз ҳастии давлату миллат гувоҳӣ медод.

Парчамро аз замонҳои қадим парчамдорон дар ҷангу муҳорибаҳо пешопеши лашкар мебурданд ва ба дасти душман афтидани парчам нишони шикасту мағлубияти давлат ба ҳисоб мерафт. Ин калима ба ин маънӣ дар адабиёти гузаштаи мо корбурди зиёд дорад. Аз ҷумла, мегӯянд, ки чун овозаи ҳамлаи лашкари муғул ба Хоразм расид, хоразмиён ба пеши орифи маъруф Шайх Наҷмиддини Кубро, ки дар он айём муқими Хоразм буд, омаданд ва гуфтанд, ки Шайх дуо кун ва ин балоро аз сари мо рафъ соз.

Шайх гуфт, ки ин балои азим аст ва рафъи он ба дуо наметавон кард.

Пас гуфтанд, сари худ гиру бо муридон аз Хоразм берун шав, ки лашкариёни муғул чун ба Хоразм пирӯз шаванд,турову муридони туро амон нахоҳанд дод.

Шайх Наҷмиддини Кубро гуфт, ки ман дар рӯзи шодию нишот ҳамроҳи мардуми Хоразм будам, дареғам ояд, ки дар рӯзи сахти мардум аз ин мулк берун равам.

Гуфтаанд, ки чун лашкари муғул ба Хоразм ҳамла кард, Шайх Наҷмиддини Кубро аз нахустин касоне буд, ки домани худро аз санг пур кард ва ба ҷанги муғул баромад. Вақте ки сангҳои доманаш ба охир расид, аз дасти парчамдори муғул парчами муғулро кашида гирифт. Лашкари анбӯҳи муғул ба сари Шайх рехта, ӯро куштанд ва ҳафт сарбози муғул ба душворӣ панҷаи Шайхи шаҳидро боз карда, парчами худро берун оварданд. Аз он, ки Мавлоно Ҷалолиддини Балхии Румӣ мегӯяд: «Дар дасти дигар парчами кофар дорем», ишора ба ҳамин парчами муғули дасти Шайх Наҷмиддини Куброст.

Бояд таъкид намуд, ки вожаи парчамдар забони модарии мо муродифҳои дигари форсиасл (дирафш ё дурафш), арабиасл (роят, алам, ливо) ва туркиасл (байрақ ё байроқ) дорад, вале ниёгони мо ба маънии имрӯзии парчам бештар аз калимаи дирафш ё Дирафши ковиёнӣ истифода кардаанд.

Дирафши ковиёнӣ парчами давлатии шоҳони қадими эронинажод, аз рӯзгори подшоҳии Пешдодиён то Сосониён буд.

Бештари муаррихон нахустин парчами миллии мо, яъне Дирафши ковиёниро марбут ба парчами чармии Коваи оҳангар донистаанд, ки бо он Кова бар зидди беадолатиҳои Заҳҳоки морон бархост.

Мегӯянд, ки чун фарзанди охирини Коваро барои хӯрди морони дӯши Заҳҳок оварданд, Кова барои додхоҳӣ ба пеши Заҳҳок рафт. Заҳҳок, ки то ин дам ҳабдаҳписари Коваро қурбони морони худ карда буд, писари ҳаждаҳуми ӯро раҳо кард ва фармуд, ки Кова маҳзари бегуноҳии Заҳҳокро гувоҳбошад. Коваи ситамдида он маҳзарро пора кард ва аз пеши Заҳҳок берун омада, пешдомани чармии оҳангарии худро ба найзае овехт ва онро парчами муборизаи дод бар бедод қарор дод. Фирдавсӣ дар «Шоҳнома»-и безавол ин ҳодисаро чунин ба қалам додааст:

Чу Кова бурун омад аз пеши шоҳ,

Ба ӯ анҷуман гашт бозоргоҳ.

Ҳаме бархурӯшиду фарёд хонд,

Ҷаҳонро саросар сӯйи дод хонд.

Аз он чарм к-оҳангарон пушти пой,

Бипӯшанд ҳангоми захми дирой.

Ҳамон Кова он бар сари найза кард,

Ҳамон гаҳ зи бозор бархост гард.

Хурӯшон ҳамерафт найза ба даст,

Ки «Эй номдорони яздонпараст.

Касе к-ӯ ҳавои Фаридун кунад,

Сар аз банди Заҳҳок берун кунад.

Яко-як ба назди Фаридун шавем,

Бад-он сояи фарри ӯ биғнавем.

Бипӯед, к-ин меҳтар Оҳарман аст,

Ҷаҳонофаринро ба дил душман аст».

Вақте ки Коваи оҳангар дар иҳотаи издиҳом парчам рӯйи каф ба назди Фаридуни Отбин расид, Фаридун парчами ӯро фоли нек варамзи пирӯзӣбарЗаҳҳоки морон дониста,амр кард парчами чармии Коваро бо дебои зарду сурху бунафш ва зару дурру гавҳар оростанд ва онро Дирафши ковиёнӣ ном ниҳод. Ба қавли Фирдавсии Тӯсӣ:

Биёмад ба даргоҳи солори нав,

Бидидандаш аз дур бархост ғав.

Чу он пӯст бар найза бардид кай,

Ба некӣ яке ахтар афканд пай.

Биёрост онро ба дебои Рум,

Зи гавҳар бар ӯ пайкару зар-ш бум.

Фурӯ ҳишт з-ӯсурху зарду бунафш,

Ҳаме хонадаш «Коваёнӣдирафш».

Ба гуфтаи Фирдавсӣшоҳоне, ки пас аз Фаридун бар тахти Эронзамин нишастанд, ҳар кадом ба Дирафши ковиёнӣ дурру гавҳарҳои нав ба нав афзуданд.

Аз он пас ҳар он кас, ки бигрифт гоҳ,

Ба шоҳӣ ба сар барниҳодӣ кулоҳ.

Бар он бебаҳо чарми оҳангарон,

Баровехтӣ нав ба нав гавҳарон.

Зи дебои пурмояи парниён,

Бар он гуна гашт ахтари ковиён.

Ба пиндори бархе муҳаққиқон сифати ковиёнӣ ба номи Коваи оҳангар мансуб набуда, балки ба калимаи ковӣ, яъне шоҳ алоқамандӣ дорад. Дар ин сурат Дирафши ковиёнӣ парчами шоҳӣ маҳсуб аст, ки ба ливои (штандарти) имрӯзаи президентӣ қаробат дорад.

Бояд гуфт дар аҳди шоҳаншоҳии Ҳахоманишиён, ки аз нахустин тоҷдорони рӯйи замин ва мунодигари баробарию бародарии ҳамаи инсонҳо дар ҷаҳон буданд, низ Дирафши ковиёнӣ парафшон буд.

Ба навиштаи муаррихи маъруф Муҳаммад ибни Ҷарири Табарӣ дар «Таърих-ул-умам ва-л-мулук» («Таърихи Табарӣ») Дирафши ковиёнии аҳди Сосониён аз пӯсти паланг таҳия шуда, дарозияш 12 араш (оринҷ), яъне тақрибан 6-7 метр буд. Ҳамин Дирафши ковиёнӣ то давраи охирин ҳукмрони Сосониён Яздгирди III мавҷуд буд ва пас аз ҷанги эрониён бо арабҳо ба қавле дар атрофи шаҳри Наҳованд ва ба қавли дигар дар Қодисия ба дасти лашкариёни араб ғанимат афтод ва сипаҳдори лашкари араб Саъди Ваққос ин ғаниматро ба халифа Умар ибни Хаттоб ҳадя фиристод. Умар ин ҳадяро напазируфт ва ба гуфтаи маъхазҳо бо амри ӯ ин парчамро пора карданд ва зару гавҳари онро миёни сарбозон тақсим намуданд.

Мутаассифона, дар муддати беш аз сад соли хомӯшии баъди ҳамлаи араб то зуҳури Абумуслими Хуросонӣ ниёгони мо парчам надоштанд ё дар бобати парчами онҳо маълумот мавҷуд нест ва танҳо соли 747 Абумуслими Хуросонӣ парчами истиқлолталабӣ боло кард, ки аз матои якранги сиёҳ иборат буд. Баъдан Бобаки Хуррамдин дар соли 815 дар Озарбойҷон, ки ҷузъе аз қаламрави Эронзамин буд, бар зидди хилофати Аббосиён парчами сурх афрошт ва ҷонибдорони ин ду ватанхоҳи диловар дар таърих бо номҳои сиёҳҷомагон ва сурхҷомагон маъруфанд.

Эҳтимолан парчами давлатҳои маҳаллии эрониасли тоҳирию саффорию сомонӣ ҳамин парчами сиёҳи Абумуслими Хуросонӣ буд.

Султон Маҳмуди Ғазнавӣ пас аз суқути Сомониён (соли 999), ки шаҳри Ғазнаро пойтахти худ қарор дода буд ва худро тарбиятёфта ва меросбари Сомониён медонист, фармуд ба ҳамин парчами сиёҳи аҳди сомонӣ тасвири моҳро зардӯзӣ карданд.

Писари ӯ Султон Масъуди Ғазнавӣ, ки бо ҳидояти Абурайҳони Берунӣ ва дигар бузургони дарбораш ба гузаштаи Эронзамин арҷ мегузошт ва ҳамчунин ба шикор муҳаббати фаровон дошт, тақрибан дар соли 1030 амр кард дар парчами давлат сурати шер тасвир гардад.

Баъдан эҳтимолан дар аҳди Хоразмшоҳон, ки то ҳамлаи муғул қисмати бештари Эронзаминро зери итоати худ нигоҳ медоштанд, ба тасвири шер расми офтобро афзуданд, ки аз паси шер тулуъ мекард. Шояд парчами аҳди Темуриён низ ҳамин тасвири шеру офтоб аст, зеро ин тасвир дар пештоқи мадрасаи Шердори Самарқанд, ки дар он аҳд бино ёфта буд, то имрӯз барҷост.

Дар хусуси парчами давлатдориҳои минбаъда маълумоти дақиқ дастрас нест. Парчами Аморати Бухоро аз ду ранг – сабзу сурх, моҳу ситора ва як навиштаҷоти заррин иборат буд ва дар канори чапи он рӯйи хатти сабз «Султон сояи Аллоҳ дар рӯйи замин аст» ҳаккокӣ шуда буд.

Соли 1921 парчами Ҷумҳурии Халқии Шӯравии Бухоро қабул шуд, ки ҳамранги ҳамон парчами амирӣ буд. Танҳо ба ҷойи навиштаҷоти «Султон сояи Аллоҳ дар рӯйи замин аст» чор ҳарфи русии «Б.Н.С.Р.» дар рӯйи он нақш гардид, ки ихтисораи «Бухарская Народная Советская Республика» аст. Пас аз се сол ранги парчам сурх шуд. Дар солҳои 1924-1929 парчами Тоҷикистон саросар сурх буд. Фақат дар канори чапи он акси доси тоҷикиву болға, ситора, пахта ва навиштаҷоти нав ба хатти арабиасоси тоҷикӣ- «Пролетариатҳои ҳамаи ҷаҳон, ба ҳам оед!» ҷой гирифт.

Соли 1953 Парчами Ҷумҳурии Шуравии Сотсиалистии Тоҷикистон боз тағйир ёфт. Ин парчам аз боло ва поён ранги сурх ва дар миён ду хатти нисбатан борики сафеду сабз дошт. Дар гӯшаи чап аз боло досу болға ва ситорача ҷойи худро нигоҳ доштанд. Ин парчам то соли 1992 арзи ҳастӣ кард.

Парчами нави давлатии Тоҷикистони соҳибистиқлол 24 уми моҳи ноябри соли 1992 дар иҷлосияи 16-уми Шӯрои Олии Ҷумҳурии Тоҷикистон қабул гардид. Ин парчам бо таваҷҷуҳ ва дар заминаи парчамҳои қадими миллӣ, аз ҷумла Дирафши ковиёнӣ омода шуда, матои росткунҷаест, ки аз се рахи рангаи уфуқӣ иборат аст.

Рахи болои парчами давлатӣ ранги сурх дошта, паҳнои он ба рахи поёни рангаш сабз баробар мебошад, рахи сафеди мобайнӣ якуним баробари паҳнои ҳар яке аз ин рахҳои сурху сабз аст.

Дар рӯйи рахи сафед дар мобайни пачам бо зарҳал расми тоҷ ва болои он ҳафт ситора дар шакли нимдоира тасвир ёфтааст, ки намояи нахустин хусравони соҳибтоҷбудани тоҷикон аст ва Фирдавсии бузург дар «Шоҳнома» ин ҳақиқатро сареҳан таъкид кардааст:

Ниёгони мо тоҷдорони даҳр,

Ки аз додашон офарин буд баҳр.

Имрӯз Парчами давлатии Ҷумҳурии Тоҷикистон чун рамзи ин кишвари соҳибистиқлол дар Тоҷикистон ва дигар ақсои олам парафшонӣ мекунад ва ба оламиён аз мавҷудияти давлати ҷавону тозаистиқлоле дар дили Осиё бо номи Ҷумҳурии Тоҷикистон мужда мерасонад.

Орзумандем, ки Суруди миллии мо ҳамеша танинандоз ва Парчами давлатиямон доимо парафшон бошад.

Тоҷикистон, Парчамат бодо парафшон!

Парчамат бодо парафшон, Тоҷикистон!

Ҳасани СУЛТОН, узви вобастаи АМИТ