
АСОСӢ
-
МАСОҲАТИ ПИРЯХИ ФЕДЧЕНКО БО ТАМОМИ ШОХАҲОЯШ 681,7 КМ2 ВА ДАРОЗИИ ОН 77 КМ МЕБОШАД.
ҚУЛЛАИ БОЛОИИ ШОХОБИ ПИРЯХ БА БАЛАНДИИ 6280 М МЕРАСАД ВА ҚИСМИ ЗАБОНАИ ПИРЯХ ДАР
БАЛАНДИИ 2910 М АЗ САТҲИ БАҲР ҚАРОР ДОРАД. ҒАФСИИ ПИРЯХ ДАР БАЪЗЕ ҶОЙҲО АЗ 800 ТО 1000
МЕТРРО ТАШКИЛ ДОДА ВА ҲАҶМИ ОН ТАҚРИБАН 130 КМ2 – РО ТАШКИЛ МЕДИҲАД. -
Соли 1933. Моҳи январи соли 1933 Пойгоҳи Академияи илмҳои
Иттиҳоди Шӯравӣ дар Тоҷикистон таъсис ёфт ва директори нахустини он
академик С.Ф.Олденбург (1868-1935) таъйин шуд. Пойгоҳ бахшҳои геология, ботаника,
зоологияву паразитология, хокшиносӣ, илмҳои гуманитариро дар бар мегирифт. -
МИНЁТУРИ НУСХАИ “ШОҲНОМА”-И АБУЛҚОСИМ ФИРДАВСӢ
ДАР МАРКАЗИ МЕРОСИ ХАТТИИ НАЗДИ РАЁСАТИ АМИТ, №5955
“САҲНАИ ГИРИФТОР ШУДАНИ ХОҚОН БА ДАСТИ РУСТАМ” -
ТЕЛЕСКОПИ ТСЕЙС-1000-И РАСАДХОНАИ
АСТРОНОМИИ БАЙНАЛМИЛАЛЛИИ
САНГЛОХИ ИНСТИТУТИ АСТРОФИЗИКАИ АМИТ -
БАБРИ БАРФӢ (PANTHERA UNCIA (SCHREBER, 1775)) БА ҚАТОРИ
ДАРАНДАГОН (CARNIVORA), ОИЛАИ ГУРБАШАКЛОН (FELIDAE)
МАНСУБ БУДА, ЗЕРИ ТАҲДИДИ МАҲВШАВӢ ҚАРОР ДОРАД. ДАР
ҲУДУДИ 20 ҚАТОРКӮҲ – ТУРКИСТОН, ЗАРАФШОН, ҲИСОР,
ҚАРОТЕГИН, ҲАЗРАТИ ШОҲ, ВАХШ, ДАРВОЗ, АКАДЕМИЯИ МИЛЛИИ
ИЛМҲО, ПЁТРИ I, ВАНҶ, ЯЗГУЛОМ, РӮШОН, ШОҲДАРА, ПШАРТ,
МУЗКӮЛ, САРИКӮЛ, АЛИЧУРИ ҶАНУБӢ, АЛИЧУРИ ШИМОЛӢ, ВАХОН,
ПАСИ ОЛОЙ ПАҲН ШУДААСТ. МАСОҲАТИ УМУМИИ ПАҲНШАВИИ
НАМУД ДАР ТОҶИКИСТОН ТАҚРИБАН 85,700 КМ2 (ТАҚРИБАН 2.8%
ҲУДУДИ ПАҲНШАВИИ НАМУДРО ДАР МИҚЁСИ ОЛАМ) ТАШКИЛ МЕДИҲАД. -
САРАЗМ ЯКЕ АЗ НОДИРТАРИН ЁДГОРИҲОИ БОСТОНШИНОСИСТ, КИ ХАРОБАҲОИ ОН ДАР
15-КИЛОМЕТРИИ ҒАРБИ ПАНҶАКЕНТ ВА 45-КИЛОМЕТРИИ ШАРҚИ САМАРҚАНД КАШФ
ШУДААСТ. ИН МАВЗЕЪРО ТИРАМОҲИ СОЛИ 1976 БОСТОНШИНОС АБДУЛЛОҶОН ИСҲОҚОВ
КАШФ КАРДА БУД ВА СОЛҲОИ ЗИЁД ТАҲТИ РОҲБАРИИ Ӯ МАВРИДИ ОМӮЗИШ ҚАРОР ГИРИФТААСТ. -
РАВАНДИ КОРИ АВВАЛИН ЛАБОРАТОРИЯИ POLLYXT “ЛИДАР” ДАР ОСИЁИ МИЁНА,
ДАР ОЗМОИШГОҲИ ИНСТИТУТИ ФИЗИКАЮ ТЕХНИКАИ БА НОМИ С. У. УМАРОВИ
АКАДЕМИЯИ МИЛЛИИ ИЛМҲОИ ТОҶИКИСТОН
ҚАҲРАМОНОНИ ТОҶИКИСТОН

Адиб, олим ва асосгузори адабиёти муосири тоҷик. Аввалин Президенти Академияи илмҳои Ҷумҳурии Тоҷикистон. Муаллифи асарҳои «Таърихи амирони манғитияи Бухоро», «Таърихи инқилоби фикрӣ дар Бухоро», «Намунаи адабиёти тоҷик», «Дохунда»,...Муфассал

Олим, академики Академияи Илмҳои ИҶШС, арбоби ҳизбӣ ва давлатӣ, муаллифи китоби оламшумули «Тоҷикон» ва зиёда аз 300 асару мақолаҳо. Солҳои 1944-1946 котиби дуюм, с.1946-1956 котиби якуми КМ Ҳизби комунистии Тоҷикистон, 1956 – 1977 сарвари...Муфассал

Шоири халқӣ, раиси Иттифоқи нависандагони Тоҷикистон, Қаҳрамони меҳнати сотсиалистӣ, Раиси Кумитаи якдилии халқҳои Осиё ва Африқо. Барои достонҳои «Қиссаи Ҳиндустон»(1948), «Ҳасани аробакаш», «Чароғи абадӣ», «Садои Осиё»,(1960) «Ҷони ширин»...Муфассал

Президенти Ҷумҳурии Тоҷикистон. 19 ноябри соли 1992 дар иҷлосияи XVI Шўрои Олии Ҷумҳурии Тоҷикистон раиси Шўрои Олии Ҷумҳурии Тоҷикистон, 6 ноябри соли 1994 бори аввал, солҳои 1999, 2006 ва 2013 Президенти Ҷумҳурии Тоҷикистон интихоб гардидаст...Муфассал

Нусратулло Махсум (Лутфуллоев) ходими давлатӣ ва ҳизбӣ. Солҳои 1924-1926 раиси Кумитаи инқилобии ҶМШС Тоҷикистон, солҳои 1926-1933 раиси Кумитаи Иҷроияи Марказии ҶШС Тоҷикистон. Бо фармони Президенти Ҷумҳурии Тоҷикистон аз 27 июни соли 2006....Муфассал

Ходими давлатӣ ва ҳизбӣ. Солҳои 1929-1931 котиби Ҳизби коммунистии ҶШС Тоҷикистон, солҳои 1933-1937 Раиси Кумитаи Иҷроияи Марказии ҶШС Тоҷикистон. Бо фармони Президенти Ҷумҳурии Тоҷикистон аз 27 июни соли 2006 ба фарзанди барӯманди халқи тоҷик....Муфассал
Президенти Ҷумҳурии Тоҷикистон





АКАДЕМИЯИ ИЛМҲОИ ҶУМҲУРӢ ИН ОИНАЕСТ, КИ СИМОИ АҚЛОНӢ, САТҲИ МАЪРИФАТУ ДОНИШ ВА ТАМАДДУНИ ҶОМЕАИ МОРО ИНЪИКОС МЕНАМОЯД. ҲАР ҚАДАР ИН ОИНА ПОКИЗАВУ БЕҒУБОР БОШАД, БА ҲАМОН АНДОЗА СИМОИ МАЪНАВИИ МИЛЛАТУ ДАВЛАТИ МО РӮШАНТАРУ БАРҶАСТАТАР БА ҶАҲОНИЁН ҶИЛВАГАР МЕШАВАД.
ЭМОМАЛӢ РАҲМОН

ШОҲАСАРИ «ТОҶИКОН»-И БОБОҶОН ҒАФУРОВ ВА ШУҲРАТИ ОН
“Тоҷикон” асарест, ки таърихи миллати тоҷикро аз замонҳои қадимтарин то ибтидои асри XX-ум дар бар мегирад ва дар заминаи маводи зиёди бостоншиносӣ, осори фаровони хаттии таърихиву адабӣ ва таҳқиқоти олимони маъруфи Шарқу Ғарб ба таври хеле муфассал таълиф шудааст. Дар ин асари безавол ҷараёни ташаккулёбии миллати тоҷик, рушди фарҳанги миллӣ ва ҳамзамон бо ин, лаҳзаҳои фоҷиабори ҳаёти мардуми мо ва қаҳрамониҳои таърихии фарзандони ҷоннисори он возеҳу равшан ва бо истифода аз сарчашмаҳои муътамади таърихӣ баён гардидаанд.
Эмомалӣ Раҳмон.

Ба муносибати 1045 – солагии олими бузурги тоҷик Абӯали ибни Сино.
Аз қаъри гили сияҳ то авҷи Зуҳал,
Кардам ҳама мушкилоти гетиро ҳал.
Берун ҷастам зи қайди ҳар макру ҳиял,
Ҳар банд кушода шуд, магар банди аҷал.
(Ибн Сино)
Китобҳои тозанашр
Мақолаҳои илмӣ-оммавӣ
Ваҳдат ин на танҳо як мавзӯи сиёсӣ ё иҷтимоӣ, балки масъалаи ҳаётан муҳими давлату давлатдорӣ ва арзишмандтарин дастоварди ҳар як миллат, бахусус миллати шарафманди тоҷик мебошад. Зеро бе ваҳдат — сулҳ нест, бе сулҳ — тараққӣ нест, бе тараққӣ — на фардои обод ҳаст ва на ояндаи умедбахш.
Ҷумҳурии Тоҷикистон, пас аз солҳои вазнини ҷанги шаҳрвандӣ тавонист бо роҳбарии хирадмандонаи Пешвои миллат муҳтарам Эмомалӣ Раҳмон роҳи сулҳро пеш гирад ва миллатро сарҷамъ намояд. Ваҳдати миллӣ маҳсули заҳмат, меҳрубонӣ ва фидокориҳои Пешвои муаззами миллат ва садҳо ҳазор қаҳрамонони миллат мебошад.
Ҷавонон дар ҳама давру замонҳо нерӯи пешбарандаи ҷомеа буданд. Аз таърих аён, ки маҳз ҷавонон дар лаҳзаҳои душвор ва сарнавиштсоз дар баробари дигар қишрҳои ҷомеа дар паҳлуи Пешвои муаззами миллат бо қавииродагии хеш истодагарӣ намуда, барои ояндаи дурахшони сарзамини аҷдодии худ, арзишҳои миллӣ ва ҳифзи миллат аз парешонӣ мубориза бурданд. Қайд намудан ба маврид аст, ки Пешвои муаззами миллат ҳам дар сини мубораки ҷавониашон қавли «Ман ба шумо сулҳ меорам»-ро ба кулли мардуми шарифи Тоҷикистон ваъда дод ва дар як муддати кутоҳ онро амалӣ намуд.
Дар замонҳои давлатдории давлатҳои пешини тоҷикон, замоне ки тоҷикон давлати мустақили хешро доштанд, маҳз ҷавонон бо илм, фарҳанг ва эътиқод номи тоҷиконро ба оламиён муаррифӣ намуданд. Имрӯз низ насли ҷавон бояд чунин рисолати бузург ва муқаддасро бар дӯш гирад ва бо хирад, бо дониш ва бо эътиқод онро ба насли ҷавони оянда мерос гузоранд.
Ҷавонон бояд аз таърихи чӣ гуна ба даст омадани Ваҳдат воқиф бошанд, зеро ин арзиши муқаддас хело гарон — бар ивази ҷони ҳазорон нафар ҷовонони шуҷоъу ҷонсупурдаи Ватан ба даст омадааст. Пас, бо дарки баланд эҳсоси масъулият дар қалби ҳар ҷавони дурандеш ва соҳибмаърифат бояд реша давонад.
Имрӯз душманони миллат мекӯшанд, ки тавассути шабакаҳои иҷтимоӣ, ғояҳои ифротӣ ва дур кардани ҷавонон аз маърифат ва фарҳанг ваҳдати моро аз байн бибаранд. Аз ҳамин лиҳоз мо ҷавонон бояд ҳушёр бошем ва бар муқобили чунин хатарҳои ҳамарӯзаи ҷаҳони имрӯз бо дониш ва ҳушёрии сиёсӣ мубориза барем.
Ҷавони асил бояд донишомӯз, созанда, муҳофизи фарҳанг ва арзишҳои миллӣ бошад. Ҳар як иқдоми нек, ҳар як амали ватандӯстона хиштест барои таҳкими Ваҳдат.
Мо имрӯз ҳама зери осмони софи ваҳдат зиндагӣ дорем. Сулҳу субот, амният, ободии шаҳрҳо ва деҳот, имкониятҳои таҳсилу кор — ҳамаи ин аз баракати ваҳдат аст. Аммо набояд фаромуш кард, ки ваҳдат як бор ба даст меояд ва агар мо онро пос надорем ҳар лаҳза метавонад
аз даст биравад. Бинобар ин, ҳар як ҷавон хоҳ донишҷӯ бошад, хоҳ хонанда, хоҳ муҳоҷир бояд инро дарк кунад: Ваҳдат – неъмати муқаддас аст! Онро бояд дӯст дошт, ҳифз кард ва ба дигарон фаҳмонд.
Ваҳдатро ҳифз мекунем — фардои обод месозем!
Абдуллозода А.Ф. ходими илмии Институти
математикаи ба номи А.Ҷӯраеви
АМИТ
(бахшида ба 28 – солагии ҷашни Ваҳдати миллӣ)
Дар марҳалаи муосир иқтисоди рақамӣ як низоми муносибатҳои иқтисодӣ, иҷтимоӣ ва фарҳангӣ мебошад, ки ба эҷод, тақсим ва татбиқи технологияҳои рақамӣ , ҳисоббарорӣ ва маҳсулоти бо онҳо алоқаманд асос ёфтааст. Иқтисоди рақамӣ пойбанди иттилооту маълумот аст ва қариб нест соҳае, ки технологияҳои иттилоотӣ ба он ворид нагаштаву таъсир нагузошта бошанд. Инчунин, иқтисоди рақамӣ ҷараёни ногузиру мусбат аст ва имконоти навро барои рушди иқтисод ба вуҷуд меоварад. Аммо дар ин раванд хавфу хатарҳо барои бозори меҳнат ва корфармоён истисно намебошад. Дар ҷаҳони муосир иқтисоди рақамӣ ба як омили калидии рушд табдил ёфтааст.
Бояд қайд намуд, ки Ҷумҳурии Тоҷикистон дар марҳалаи муосири иқтисоди рақамӣ қарор дошта, тадбирҳои муассирро барои гузариш ба рақамикунонии иқтисодиёт дар соҳаҳои гуногуни кишвар ба роҳ монда, солҳои охир ба як қатор дастовардҳо ноил гаштааст, ки рақамикунонии соҳаҳои иҷтимоӣ, аз ҷумла меҳнат, муҳоҷират, шуғли аҳолӣ ва таҳсилоти ибтидоии касбӣ барои беҳтар намудани хизматрасониҳои давлатӣ ба аҳолӣ ва соддагардонию шаффофияти фаъолияти сохторҳои давлатӣ мусоидат менамояд.
Яке аз дастовардҳои бузурги халқи тоҷик дар арсаи таърих ин аз байн бурдани кашмакашу низоъҳои дохилӣ ба хотири имрӯзу ояндаи миллат ва ватан, ҳалли нофаҳмиҳои гуруҳӣ, қатъи ҷанги шаҳрвандӣ ва бахшидани гуноҳҳои ҳамдигарӣ, сарҷамъшавӣ дар сари як миз, ба мувофиқа омадан дар ҳалли масъалаҳои баҳснок, ба даст гирифтани зимоми давлатдорӣ, пешгирии нестшавии миллати тоҷик ва ягона давлати тоҷикон, несту нобудшавии боигариҳои милливу иқтисоди миллӣ ва тамоми рукнҳои давлатдориву миллатсозӣ – Ваҳдати миллӣ ба ҳисоб меравад, ки соли ҷорӣ аз ин санаи муҳим 28 – солагии онро таҷлил менамоем.
Воқеан, Ваҳдати Миллӣ неъмати бузург ва муқаддасе мебошад, ки тамоми пешрафту комёбиҳои давлатамон ва саодати рӯзгори мардумамон аз он ибтидо мегирад. Ҳадафи имзои ин санади сарнавиштсоз аз муттаҳидсозӣ ва нигоҳдоштанӣ таъриху фарҳанги қадимаи миллати тоҷик иборат буда, дар татбиқи стратегияи миллӣ заминаи асосӣ гузошт. Татбиқи ҳадафҳои стратегӣ, иқтисодиёти кишвар ба монанди таъмини истиқлолияти энергетикӣ, баромадан аз бунбасти коммуникатсионӣ, таъмини амнияти озуқаворӣ ва саноатикунони босуръат дар ташаккули давлатдории миллӣ сарчашма мегирад.
Бо ба даст овардани Ваҳдати миллӣ Ҷумҳурии Тоҷикистон ба якчанд дастовардҳои назарраси иқтисодиёт мушарраф гардид, ки ин дастовардҳо ба монанди ташаккули “ҳукумати электронӣ”, “энергияи сабз”, “иқтисоди сабз”, “иқтисоди рақамӣ”, ихтироъ ва татбиқи технологияҳои инноватсионӣ ва зеҳни сунъӣ мебошанд.
Маврид ба зикр аст, ки яке аз самтҳои афзалиятноки иқтисодиёти миллӣ ин гузаштан ба ҳукумати электронӣ буд, ки бо ташаббуси Асосгузори сулҳу ваҳдати миллӣ – Пешвои миллат, Президенти Ҷумҳурии Тоҷикистон муҳтарам Эмомалӣ Раҳмон 5 ноябри соли 2003 барои татбиқи амалисозии низоми нави идоракунии корхонаҳо дар Ҷумҳурии Тоҷикистон Стратегияи давлатии “Технологияҳои иттилоотию коммуникатсионӣ барои рушди Ҷумҳурии Тоҷикистонро тасдиқ намуданд, ки барои гузаштан ба низоми муосири “ҳукумати электронӣ” мусоидат намуд. Инчунин, бо ташаббусҳои Пешвои миллат муҳтарам Эмомалӣ Раҳмон Стратегияи рушди “зеҳни сунъӣ” дар Ҷумҳурии Тоҷикистон барои давраи то соли 2040 ва тибқи он то ба 5 фоизи маҷмӯи маҳсулоти дохилӣ (минбаъд ММД) расонидани даромад дар натиҷаи ҷорӣ намудани технологияҳои “зеҳни сунъӣ” муҳим арзёбӣ мегардад.
Мақсади ноил гаштан ба ҳадафҳои стратегӣ ва рушди иқтисоди миллии кишвар Пешвои миллат муҳтарам Эмомалӣ Раҳмон дар Паёми навбатии худ, солҳои 2025 – 2030 “Солҳои рушди иқтисоди рақамӣ ва инноватсия” эълон намуданд, ки ин ҳадаф барои вусъат бахшидани равандҳои инноватсионӣ ва истифодаи ҳамаҷонибаи имкониятҳои технологияҳои рақамӣ дар иқтисодиёт мусоидат намуд. Бо ин мақсад бо Қарори Ҳукумати Ҷумҳурии Тоҷикистон 30 сентябри соли 2022 “Стратегияи рушди зеҳни сунъӣ дар Ҷумҳурии Тоҷикистон барои давраи то соли 2040” низ тасдиқ гардидааст.
Барои татбиқи ин амал, бо ташаббусҳои созандаи Раиси Маҷлиси миллии Маҷлиси Олии Ҷумҳурии Тоҷикистон, Раиси шаҳри Душанбе, муҳтарам Рустами Эмомалӣ дар шаҳри Душанбе (IT) –Парки технологии муосири инноватсионӣ бо стартапҳо ва лоиҳаҳои муосири технологӣ сохта ба истифода дода шуд, ки ин технопарк барои рушди озоди иқтисодӣ ба ширкатҳо имкониятҳои беназир фароҳам меорад. Дар он мутахассисони боистеъдоди ин илми муосир метавонанд ба шарофати дастгирии ҳамаҷониба, аз ҷумла баҳисобгирии муҳосибӣ, ҳуқуқӣ, маркетингӣ ва таълимӣ ғояҳои худро ба лоиҳаҳои муваффақи тиҷорат табдил диҳанд.
Лозим ба ёдоварист, ки ҳадафи асосии Парки технологии мазкур мусоидат ба рушди иқтисодиёти рақамӣ ва расонидани дастгирии ҳамаҷониба ба резидентҳое, ки дар соҳаи IT машғуланд, мебошад.
Инчунин, бо технологияҳои замонавӣ тавассути ин Парки технологӣ бо сохторҳои давлатӣ ҳамкориҳоро ба роҳ монда, бо бахшҳои хусусӣ ҳамчун шарики боэътимод баромад намуда, ба сармоягузорӣ ва фароҳамовардани фазои мусоиди низоми идоракунӣ бахусус андоз мусоидат мекунад. Шахси масъул ё мутахассиси ин парки технологӣ метавонад тариқи барномаҳои махсус ба бозорҳои байналмилалӣ ошно гардида, аз имкониятҳои ҳамгироӣ ба экосистемаи технологии Тоҷикистон дастрасӣ пайдо намоянд. Ин омили муосир барои идоракунии корхонаҳо дар соҳаи гуногун ва рушди иқтисоди миллӣ батадриҷ таъсири мусбат мерасонад.
Натиҷаи меҳнати фидокорона ва иқдомҳои Пешвои миллат муҳтарам Эмомалӣ Раҳмон ва Раиси Маҷлиси миллии Маҷлиси Олии Ҷумҳурии Тоҷикистон, Раиси шаҳри Душанбе муҳтарам Рустами Эмомалӣ муҳимтарин комёбиву дастовардҳои кишварамон дар тўли 28 соли баъд аз бадастории Ваҳдати миллӣ Корхонаи воҳидии давлатии “Шаҳри ҳушманд” (Smart citi) – Мақомоти иҷроияи ҳокимияти давлатии шаҳри Душанбе ба хотири амалигардонии рақамикунонии хизматрасонӣ дар соҳаи иқтисодиёт ва пардохтҳои ғайринақдӣ ба истифода дода шуд.
Дар хулоса бояд зикр намоем, ки ин ҳама дастоварду пешравиҳо ба Ваҳдати миллӣ тавъам буда, низоми рақамикунонӣ иқтисоди миллӣ рушд намуда, буҷаи давлат ғанӣ мегардад. Дар нигоҳдории ин ҳама дастовардҳо моро месазад, ки ҳамеша дар омӯзиши илму технологияҳои замони муосир ҷаҳду талош намуда, дар фазои сулҳу субот барои рушди иқтисоди миллӣ саҳмгузор бошем. Дар робита ба гуфтаҳои боло 28 – солагии Ваҳдати миллиро ба тамоми мардуми шарафманди кишвари азизамон табрику муборакбод гуфта, боварӣ дорем таҳти сарварии Пешвои миллат муҳтарам Эмомалӣ Раҳмон Ҷумҳурии Тоҷикистон бо дастовардҳои беназири иқтисодию иҷтимоӣ ва сиёсиву фарҳангӣ сазовор гардида, дар арсаи байналмилалӣ ҷойгоҳи сазоворро ноил мегардад.
МУҲАММАДАЛИЗОДА П.М, мудири шуъбаи Осиёи Ҷанубӣ ва Шарқии Институти омӯзиши масъалаҳои давлатҳои Осиё ва Аврупои АМИТ, номзади илмҳои иқтисодӣ,
Ваҳдати миллати мо 28 сола мешавад. Ҳанӯз соли 1997 дар ин рӯзҳои гармои тобистон дар шаҳри Москва, пойтахти давлати Русия миёни Ҳукумати Ҷумҳурии Тоҷикистон ва Иттиҳоди неруҳои мухолифи тоҷик «Созишномаи умумии истиқрори сулҳ ва ризоияти миллӣ» ба имзо расид. Мушкилоте зиёде пешорӯи ба амал баровардани ин созишнома буданд. Бо вуҷуди ҳама мушкилот Президенти Ҷумҳурии Тоҷикистон муҳтарам Эмомалӣ Раҳмон тавонистанд мардумро ба ҳам оранд ва муттаҳид созанд. Соли 1992 дар Иҷлосияи таърихсози Хуҷанд Сарвари тозаинтихоби кишвар дар мавриди барномаи худ сухан ронда, эълон доштанд: Ман ба шумо сулҳ меорам! Ин замоне буд, ки дар кишвар ҷанги шаҳрвандӣ ба авҷи аълои худ расида буд. Иҷлосияи 16-ум аз он ҷиҳат тақдирсоз буд, ки дар он ҷавонмарди қавиирода ва шуҷои ватан Эмомалӣ Раҳмонро вакилони халқ Раиси Шурои Олии Ҷумҳурии Тоҷикистон интихоб намуданд, ки тавонист ҷангро хотима диҳад ва дар кишвар суботро пойдор созад. Суханони таърихии Пешвои миллат пас аз 5 сол ҷомаи амал пӯшиданд.
Панҷ соли талош барои дастёбӣ ба сулҳи фарогир ва ҳамешагӣ. Панҷ соли талош барои хотима додани ҷангу вайрониҳо. Панҷ соли талош барои таъмини амнияти сартосарӣ дар ҳудуди кишвар. Панҷи соли талош барои фароҳам овардани заминаҳои зиндагии шоиста барои сокинони Тоҷикистон.
Мо шоҳид будем, шоҳидони зиндаи он солҳои пурошӯб, шоҳидони харобкории дастаҳои мусаллаҳ, шоҳидони беқонуниятӣ, шоҳидони қатлу куштор. Ва шоҳидони лаҳзае, ки марде бархост аз табори адолат ва ваъда дод, ки ман оташи ин ҷанги бародаркушро хомӯш мекунам. Ман ба ин сарзамину ин кишвари азиз сулҳ меорам, ман суботи ҳамешагиро таъмин мекунам, ман ин Ватани аҷдодии харобшударо ба гулистон табдил медиҳам!
Мардуми шарифи кишвар ба азму матонати Эмомалӣ Раҳмон бовар карданд, чун як мушти мустаҳкам атрофаш ҷамъ омада, баҳри ободии мулк талош карданд.
Моҳҳову солҳо гузаштанд. Барои ба даст овардани эътимоди ҷонибҳо дар шаҳру кишварҳои гуногун 8 даври музокироти сулҳ барпо шуд ва ин ҳашт давр зина ба зина пойдевори мустаҳками сулҳу ҳамдигарфаҳмиро гузошт. Худи муҳтарам Эмомалӣ Раҳмон дар як паёми табрикии худ ба муносибати Рӯзи Ваҳдат иқрор шуда буданд: “Як нуктаи муҳимми дигарро низ таъкид бояд кард, ки баъди баргузории иҷлосия роҳи мо то расидан ба истиқрори сулҳ хеле тӯлонӣ буд ва душманону хоинони миллату давлат баъди имзои Созишномаи сулҳ боз чанд соли дигар ба хиёнату ҷиноятҳои худ идома доданд. Вале майлу иродаи қатъӣ ва ақлу хиради мардуми шарифи Тоҷикистон боис гардид, ки ҳама дар атрофи Ҳукумат муттаҳид шуда, бо вуҷуди вазъи бисёр мураккаб ва мушкилоти зиёди иқтисодиву иҷтимоии он рӯзҳо ба барқарорсозии баъдиҷангии минтақаҳои осебдида, зина ба зина обод кардану пешрафта гардонидани Ватан, давлат ва осоиши ҳар як хонадони мамлакат бо азму талоши ватандӯстона оғоз намоянд”.
Оре, ин роҳе буд дурудароз, аммо натиҷаи он сулҳу субот ва ватансозу миллатсоз буд. Ваҳдати миллӣ ба якпорчагиву баҳамоии миллат сабаб шуд. Тоҷикистон баъди имзои ин Созишнома ба марҳилаи нави таърихии худ дар замони Истиқлол ворид гардид. Силоҳҳо аз дастаҳои ҷангӣ гирифта шуданд, садои тиру туфанг хомӯш шуд.
Давраи рушди иқтисодиву иҷтимоӣ ва мустаҳкам кардани пояҳои давлатдорӣ оғоз гардид. Ҳисоботи омории мамлакат аз он шаҳодат медиҳанд, ки Тоҷикистони азиз ба марҳалаи рушди устувор ворид гардида, соҳаҳои саноат, кишоварзӣ, илму маориф, фарҳангу тандурустӣ, роҳсозиву коммуникатсия ва дигар соҳаву бахшҳо бомаром тараққӣ карда истодаанд.
Суботу амният дарҳои рушди иқтисодиро дар кишвар боз кард, сармоягузориҳои хориҷӣ афзуд, бунёдӣ сохтмонҳои аср оғоз шуданд. Танҳо дар панҷ соли охир ҳаҷми маҷмуи маҳсулоти саноатии кишвар аз 27 миллиард ба 53 миллиард сомонӣ расид, ки ин қариб ду баробар зиёд мебошад. Дар ин давра дар мамлакат беш аз 2040 корхонаи саноатӣ ва 74 ҳазор ҷойи корӣ таъсис дода шуд. Танҳо дар соли 2024-ум 740 коргоҳу корхонаҳои нави истеҳсолӣ бунёд гардида, дар ин бахш, дар маҷмуъ, қариб 20 ҳазор ҷойи нави корӣ ташкил карда шуд.
Тӯли ин солҳо Ҳукумати кишвар бо сарварии муҳтарам Эмомалӣ Раҳмон ба соҳаи фарҳанг таваҷҷуҳи ҷиддӣ зоҳир карданд. Дар зарфи 33 соли охир дар кишвар 18 театр, 50 қасри фарҳанг, 14 мактаби санъат, 126 китобхона, 61 боғи фарҳангу фароғат ва 20 осорхона бунёд карда шуд. Шумораи умумии хонандагони макотиби миёнаи кишвар имрӯзҳо беш аз 2 миллиону 300 ҳазор нафарро ташкил медиҳад.
Ҳукумати кишвар дар бахши илму маориф барномаҳои калидиро роҳандозӣ кард. Имрӯз дар Тоҷикистон 65 литсейи касбҳои техникӣ мавҷуд аст, ки дар он 23 500 нафар таҳсил мекунанд. Илова бар ин, дар ин солҳо беш аз 117 ҳазор ҷавонони боистеъдоди мамлакат барои таҳсил ба донишгоҳҳои бонуфузи кишварҳои пешрафтаи ҷаҳон фиристода шудаанд. Тавре Пешвои муаззами миллат муҳтарам Эмомалӣ Раҳмон дар яке аз суханрониҳои худ иброз доштанд, “имрӯз 42 ҳазору 400 нафар ҷавонони мо дар 42 давлати мутараққии ҷаҳон таҳсили илм доранд, ки 13 ҳазор нафар ё беш аз 30 %-и онҳо духтарон мебошанд”.
Соҳаи илму маориф, аз ҷумла илмҳои табиӣ, риёзӣ ва дақиқ яке аз самтҳои муҳимми рушди кишвар ба шумор мераванд, ки бевосита ба инкишофи соҳаҳои саноат, кишоварзӣ, энергетика ва дигар бахшҳои иқтисоди миллӣ таъсири амиқ доранд. Бо дарки аҳаммияти ин соҳаҳо, Ҳукумати мамлакат барои солҳои 2020–2040 Стратегияи миллии рушди илмҳои табиӣ, риёзӣ ва дақиқро таҳия ва тасдиқ намудааст. Ҳадафи асосии ин Стратегия баланд бардоштани нақши илм дар рушди устувори миллӣ, гузариш ба иқтисодиёти донишбунёд - иқтисодест, ки на фақат ба ашё ва сарватҳои моддӣ, балки бештар ба дониш, ихтироъкорӣ ва технологияҳои муосир такя мекунад, инчунин таҳкими неруи зеҳнии кишвар мебошад. Дар доираи ин Стратегия вазифаҳои зерин пешбинӣ шудаанд: мусоидат ба ташаккул ва рушди мактабҳои илмии ватанӣ; ҷалби ҷавонон ба илм, махсусан дар риштаҳои риёзӣ ва техникӣ; муҷаҳҳазгардонии озмоишгоҳҳо ва пойгоҳҳои илмӣ бо таҷҳизоти муосир; афзоиши маблағгузорӣ ба корҳои илмӣ-таҳқиқотӣ; пайваст кардани илм бо истеҳсолот ва бозори меҳнат.
Мувофиқи Стратегияи мазкур метавон самтҳои афзалиятноки рушди илмҳоро ҷудо кард: табиӣ (биология, геология, геоэкология) - ин самтҳо барои ҳифзи муҳити зист, истифодаи дурусти захираҳои табиӣ ва ҳалли мушкилоти иқлим муҳиманд; риёзӣ ва информатика - таҳкими донишу малакаҳои рақамӣ барои рақамикунонии иқтисод ва ҳалли масъалаҳои мураккаби муҳандисӣ ва иқтисодӣ зарур аст; дақиқ (физика, кимиё) - бо рушди ин фанҳо имконият фароҳам меояд, ки кишвар дар самти коркарди маъданҳо, энергетика ва технологияҳои пешрафта мустақил гардад.
Дар доираи Стратегия, барои рушди илмҳои табиӣ, риёзӣ ва дақиқ барномаҳои махсуси давлатӣ, грантҳо, озмунҳо барои олимони ҷавон ва бурсияҳо барои таҳсил дар хориҷ роҳандозӣ шудаанд. Музди меҳнати кормандони илмӣ афзоиш ёфт, лоиҳаҳои илмӣ аз ҳисоби буҷаи давлатӣ ва шарикони хориҷӣ маблағгузорӣ мешаванд.
Татбиқи Стратегияи миллии рушди илмҳои табиӣ, риёзӣ ва дақиқ барои солҳои 2020–2040 қадами муҳим дар самти ба давлати пешрафта ва мутараққӣ табдил додани Тоҷикистон мебошад. Бо роҳи афзун намудани сармоягузорӣ ба илм, таълиму тарбияи насли донишманд ва пайвастани илм бо истеҳсолот, Тоҷикистон метавонад мавқеи худро дар арсаи илмӣ ва иқтисодии ҷаҳонӣ таҳким бахшад.
Бо ташаббус ва ибтикори Асосгузори сулҳу ваҳдати миллӣ - Пешвои миллат, Президенти Ҷумҳурии Тоҷикистон муҳтарам Эмомалӣ Раҳмон дар фаъолияти Академияи илмҳои Тоҷикистон тағйироти ҷиддӣ ба амал омад. Дар натиҷаи ин ислоҳот, Академияи илмҳо ба Академияи миллии илмҳои Тоҷикистон табдил дода шуд. Ин тағйирот на танҳо ном, балки имкониятҳои илмӣ ва сохтори муассисаро низ фаро гирифт. Мақсад аз чунин ислоҳот таҳкими мақоми илм дар ҷомеа, баланд бардоштани сифати корҳои таҳқиқотӣ ва мутобиқ сохтани фаъолияти илмӣ ба талаботи рушди миллӣ мебошад.
Яке аз паёмадҳои муҳим ва мусбати ин тағйирот афзоиши музди меҳнат барои кормандони Академия мебошад. Музди меҳнат ба андозаи аз 20 то 40 % баланд шуд, ки ин ба болоравии нуфуз ва мақоми олимон, инчунин ҷалби мутахассисони ҷавон ба соҳаи илм мусоидат мекунад.
Дар маҷмуъ, иқдомҳои Пешвои миллат дар самти ислоҳоти сохтори илмӣ ба густариши фазои илмӣ-таҳқиқотӣ, эҳёи анъанаҳои илмии миллӣ ва мутобиқсозии илм ба талаботи замони муосир заминаи устувор фароҳам оварданд.
Ин навиштаро бо суханони Пешвои миллат, муҳтарам Эмомалӣ Раҳмон ба поён мебарам: Ҳамаи моро зарур аст, ки баробари шукронаву ифтихор кардан аз Ватани аҷдодиву давлати соҳибистиқлоламон тамоми талоши худро ба таҳкими ваҳдати миллӣ ва сарҷамъии миллат равона карда, ободии имрӯзу фардои кишварро таъмин намоем ва нагузорем, ки андешаҳои бегонапарастӣ, ифротгароиву тахрибкорӣ ва тундравию таассуб ба тафаккури мардуми мо бахусус ҷавонон, нуфуз пайдо кунанд.
Рӯзи Ваҳдати миллӣ ба кулли ҳамватанон муборак бошад!
Носир Сафарализода, директори Институти геология, сохтмони ба заминҷунбӣ тобовар ва сейсмологияи АМИТ
Мо дар як даврони пуршиддати сиёсӣ, ҷаҳонишавии босуръат ва буҳрони арзишҳои мардумӣ зиндагонӣ карда истодаем. Дар чунин давра ҳар халқу миллату давлат ба як идеологияи миллии роҳнамо ва ҷазмдор, ки инъикоскунандаи ҳадафҳои муштараки миллат буда, ҳувияту ягонагии миллиро тақвият мебахшад ва мардумро ба рушду такомул роҳнамоӣ мекунад, ниёз дорад.
Идеологияи миллӣ маҷмӯи идеяҳо, нуқтаи назар ва ақидаҳои муътақидона мебошад, ки миллатро муттаҳид намуда, ягонагии онро таъмин менамояд. Ба идеологияи миллии ҷомеа пеш аз ҳама донистани таърих ва шинохтани гузаштагони худ, ташаккули ҳувияти миллӣ, пос доштани арзишҳои миллӣ, урфу одатҳои анъанавӣ, тамаддун ва боло бурдани нақши миллат дар ҷаҳон дохил мешаванд. Идеологияи миллӣ яке аз унсурҳои асосии ҳаёти сиёсӣ ва иҷтимоии шаҳрвандон буда, мардумро муттаҳид намуда, ҳиссиёти ягонаи фахркунандаи миллиро дар онҳо ба вуҷуд меовардад.
Функсияҳои асосии идеологияи миллӣ ин муттаҳид намудани халқ, дастгирии устувории тартиботи сиёсии манфиати халқро ҳимоякунанда, омезишёбии қишрҳои ҷамъият, таҳрик додани ташаккулёбии фарҳанги илмӣ-техникӣ ва иқтисодии мардум мебошанд, ки ба равнақ ёфтани миллат нигаронида шудаанд.
Барои ташаккул додани идеологияи миллӣ омавигардонии таърихи гузаштагон, баланд бардоштани мақоми забони модарӣ, инкишоф додани ҷамъомадҳои фарҳангӣ, театр, кино, адабиёт, санъат, пеш бурдани маориф, дастрасӣ доштан ба таҳсилоти босифат, тавъам сохтани анъанаҳо ва ҳаёти муосир ба монанди эҳтиром намудани калонсолон ва ҳамзамон бархурдор будан аз технологияи муосиру тарзи ҳаёти ҷомеаи муосир, демократикунонӣ бо мақсади фароҳам овардани муоширату муносибати қишрҳои гуногуни ҷамъият, ба вуҷуд овардани ақоиди ягонаи сарфа намудан ва инкишоф додани иқтисодиёт, бо сифатҳои беҳтарин муаррифӣ намудани миллат дар арсаи байналхалқӣ ва бо ин василаҳо гаравидан ба ваҳдату ягонагӣ зарур мебошанд.
Дар Тоҷикистон пас аз пош хӯрдани Иттиҳоди Шӯравӣ ва ба даст омадани истиқлол мутаассифона як давраи пурпечутоби ҷанги шаҳрвандӣ ба миён омада, пас аз он раванди барқарорсозии давлатдорӣ шурӯъ гардид. Дар чунин шароити душвор, зарурати ташаккули як идеологияи миллӣ, ки мардумро муттаҳид карда, ҷомеаро ба сӯи субот ва рушд роҳнамоӣ кунад, хеле муҳим буд.
Бо шарофати сиёсати пешгирифтаи роҳбарияти олии мамлакат, хусусан пешниҳоди ғояи Ваҳдати миллӣ аз ҷониби Асосгузори сулҳу ваҳдати миллӣ – Пешвои миллат, муҳтарам Эмомалӣ Раҳмон, марҳалаи наве дар таҳкими идеологияи миллӣ оғоз гардид. Ваҳдати миллӣ руҳияи ватандӯстӣ ва ягонагии мардумро талқин намуда, ҳамчун гарави пойдории давлату миллат ва пояи асосии ормонҳои миллӣ ҷойгоҳи хос пайдо намуд.
Расман ваҳдати миллӣ ба сифати унсури асосии сиёсати давлатӣ ҳамчун рукни муттаҳидкунандаи миллат асоси идеологияи миллиро ташкил медиҳад. Ҳамасола 27-уми июн ҳамчун Рӯзи ваҳдати миллӣ таҷлил гардида, дар он хотираи сулҳи таърихӣ, аҳамияти оромию субот, созишу сарҷамъиву ҳамзистӣ тараннум мегардад.
Аммо муҳим он аст ҳар яки мо дарк намоем, ки ваҳдати миллӣ на танҳо як идеяи сиёсӣ, балки пеш аз ҳама падидаи иҷтимоӣ ва ахлоқист. Сараввал дар зинаҳои поёнии сохтори иҷтимоӣ, дар муносибати одии ду шахс, дар оила ва маҳал бояд ваҳдату ягонагӣ бараъло ҳис карда шавад. Агар як фард дар хонавода, дар маҳалли зисту ҷамъият ва ҳаёти рӯзмарра бо фарҳанги баланди муколамаю ҳисси ҳамдигарфаҳмӣ муомила намояд, ҳамин заминаи ахлоқии ваҳдат буда, бо тобишҳои дигар ваҳдати миллиро ташкил медиҳад.
Бо вуҷуди ин ваҳдат набояд танҳо ҳамчун ҳамфикрию ҳамдигарфаҳмӣ дар муомилоти ҳаррӯза дарк шавад. Ҳарчанд он ҷанбаи муҳим аст, вале моҳияти аслии ваҳдат фаротар аз ин буда, дар ҳамоҳангӣ ва муборизаи якдилона баҳри гулгулшукуфоии ҷомеа ва давлат, ки кӯшишу ғайратро ҷиҳати беҳбудии иқтисодиёт, пешрафти соҳаи маориф, пойдории фарҳанг ва ҳунар, таҳкими худшиносӣ тавассути донистани таърих ва эҳтироми муқаддасоти миллӣ тақозо мекунад, инъикос меёбад.
Аввалан, дар бахши иқтисод ва пешрафти иқтисодӣ ваҳдат маънои ҳамкории самаранок байни давлат, соҳибкорон ва аҳолиро дорад. Ин ҳамкории якдилона талаб менамояд, ки Ҳукумат сиёсати дурустеро баҳри офаридани шароити мусоид ва сармоягузории дохилию хориҷӣ фароҳам оварад ва шаҳрвандон бо ҳисси масъулият ба рушди корхонаҳои хурду миёна саҳм гузоранд. Ҳар як узви ҷомеа бояд дарк намояд, ки пешрафти иқтисодӣ на танҳо манфиати гурӯҳӣ, балки пешрафту ободии умум, накуаҳволӣ ва суботи иҷтимоиро таъмин мекунад.
Давлату ҳукумат барои пешрафти кишвар ва беҳбудии иҷтимоъ кӯшишҳо намуда, қонунҳоро қабул мекунад. Аммо мутаассифона, баъзан мушоҳида мешавад, ки дар зинаҳои поёнии сохтори ҷамъиятӣ ин қонунҳо сарфи назар шуда, риоя намегарданд. Масалан, Қонуни танзими ҷашну маъракаҳо тарҳрезӣ ёфтааст, ки асоси он пешгирии зиёдаравӣ ва тарғиби зиндагии сарфакорона дар миёни мардум мебошад. Вале, гоҳе мебинем, ки мардум онро риоя намекунанд ва мақомоти ҷамоат низ ба ин масъала бетафовутӣ зоҳир менамоянд. (Аслан дар оилаҳо масъалаи сарфу харҷро занон идора мекунанд ва дар тӯю маъракаҳо харҷҳои калон намуда, зиёдаравӣ мекунанд. Ҳарчанд мақоми зан-модар барои мо муътабар асту эҳтиромашон барҷост, шояд дар қонуни танзим масъулияти риоя накардани он ба зиммаи занони хонавода гузошта шавад.)
Дуюм, дар бахши маориф ва тарбия ваҳдат маънои сарҷамъона рӯ овардан ба омӯзишу рушди дониши миллӣ ва боло бурдани нуфузи илму маърифатро инъикос мекунад. Омӯзишу маориф бояд ҳадафманд бошаду мардумро ҳам ба рушди иқтисодию пешрафти техникӣ ва ҳам ба рушд додану эҳтиром намудани фарҳанги миллӣ талқин намояд.
Чанд соле пеш мушоҳида мешуд, ки қисме аз ҷавонон пас аз хатми мактаби миёна азми ба муҳоҷирати меҳнатӣ рафтан дошта, омӯхтани илму донишро ҳамчун воситаи гирифтани ихтисос, кор кардан, баланд шудани мартаба ва билохира беҳдошти сатҳи зиндагӣ зарурӣ намешумориданд. Аммо дар паи ҳодисаҳои вақтҳои охир мебинем, ки руҳияи ҳамин гуна ҷавонон тағйир ёфтааст, мунтазам дар шабакаҳо навишта ё баромад мекунанду даъват менамоянд, ки ба умеди кишвари мардуми бегона нашуда, ҷавонон ба хондану илм омӯхтан машғул шаванд. Вобаста ба ин низоми таълим бояд на танҳо дониш диҳад, балки шахсиятро дар рӯҳияи ватандӯстӣ тарбия намояд. Ҳамзамон бояд донем, ки ватандӯстӣ танҳо муносибати ҳиссӣ нест. Ҳисси ватандӯстӣ бошад, аммо ба манфиати халқу миллат набошад, чӣ гуна аст?
Қайд намудан бамаврид аст, ки ҷомеаи мо дорои анъанаҳои фарҳангӣ ва арзишҳои динӣ буда, дар он нуфӯзи ходимони динӣ, аз ҷумла имом-хатибон ва воизон хеле бузург аст. Онҳо дар ҷомеа мавқеи баланди ахлоқию маънавӣ дошта, бисёр маврид тавсия ва роҳнамоии онҳо ҳамчун манбаи боэътимоди иҷтимоиву маънавӣ пазируфта мешавад. Бештари ходимони динӣ дар мавъизаҳо ва суханрониҳои худ дар баробари нақли ҳадисҳо, инчунин ба масъалаҳои муҳими иҷтимоӣ, тарбия, одобу ахлоқ ва илмомӯзӣ машғул мешаванд. Аммо, азбаски бештар маълумоташон дар доираи улуми динӣ маҳдуд аст, ин на ҳамеша имкон медиҳад, ки масъалаҳои муосири иҷтимоӣ, иқтисодӣ, тиббӣ, равоншиносӣ ва технологӣ дуруст матраҳ гардида, шарҳ дода шаванд. Бо ҳамин сабаб, ҳарчанд оғози суханронӣ метавонад иҷтимоӣ бошад, он зуд ба мавзӯъҳои комилан динӣ мегузарад, ки таъсиргузориашро ба масъалаҳои муосир маҳдуд карда, наметавонад мардумро ба омӯзиши илми табиӣ ва дунявӣ гаравиш диҳад.
Аз ин нуқтаи назар, яке аз тадбирҳо ин ташкил намудани барномаҳои махсуси такмили ихтисос барои ходимони динӣ мебошад. Ин гуна барномаҳо метавонанд бо ҳамкории Вазорати маориф ва илми Ҷумҳурии Тоҷикистон, Кумитаи дин, танзими анъана ва ҷашну маросими назди Ҳукумати Ҷумҳурии Тоҷикистон, марказҳои илмии давлатӣ ва донишгоҳҳо ташкил карда шаванд.
Мавҷудияти чунин барномаҳо барои он зарур аст, ки онҳо аз як тараф ҳисси масъулияти иҷтимоии ходимони динро боло бурда, маърифати шаҳрвандии онҳоро таҳким мебахшад ва аз тарафи дигар, ходимони динӣ ҳамчун шаҳрвандони фаъоли ҷомеа дар баробари таблиғи арзишҳои динӣ, ҳамчунин дар рушди маънавию илмии мардум саҳми мушаххас мегузоранд. Онҳо метавонанд, бо забони сода ва оммафаҳм, масъалаҳои муҳимро ба аҳолӣ расонанд ва воситаи дигари тарбияи иҷтимоии мардум гарданд.
Сеюм, дар бахши фарҳанг ва ҳунар ваҳдат ба фаъолияти ҳамоҳанг ва ҳамҷояи муассисаҳои фарҳангӣ ишора мекунад, ки онҳо ҳамчун ташаккулдиҳандаи шуури миллӣ рисолати худро дар роҳнамоӣ ба тақвияти эҳсоси ҳувият ва худшиносӣ иҷро намоянд. Маҳз дар саҳнаҳои муассисаҳои фарҳангӣ имкон аст, ки ҳикмати таърихӣ ва мушкилоти муосир бо ҳам пайванд гардида, намоиш дода шавад ва шуури тамошобинро тағйир диҳад. Фарҳанг ва ҳунар на танҳо хусусияти ороишӣ дошта ё воситаи фароғатанд. Онҳо манбаи ғизои маънавии миллат, такомулдиҳандаи идеологияи миллӣ ва мутаҳҳидкунандаи ҷомеа мебошанд.
Ҳамагон шоҳиди он ҳастем, ки роҳбарияти кишвар пайваста ба рушди фарҳанги миллӣ таваҷҷуҳи хос зоҳир менамояд. Сохтмони театрҳо, осорхонаҳо ва марказҳои фарҳангӣ аз ҷумлаи иқдомҳои назаррасе мебошанд, ки дар ин самт амалӣ мегарданд. Шабакаҳои телевизионӣ низ дар таблиғу тарғиби фарҳанги миллӣ, ташаккули худшиносӣ ва таҳкими ваҳдати миллӣ фаъол буда, ҷойгоҳи марказӣ доранд.
Рӯзи 23-юми декабр, ки истироҳатӣ буд, шомгоҳон барномаҳои телевизиониро тамошо мекардем. Дар шабакаи “ТВ Душанбе” барноми мазҳакавие оғоз гардид, ки ҳаёту фаъолияти сарбозонро инъикос мекард. Сипас барномаи “Аз ёдҳо” пешкаш гардид, ки дар он бо “Ҳунарпешаи халқии Тоҷикистон” устод Нуруллои Абдулло, барандаи маъруфи барномаи “Беғараз панд”, алҳол “Андарзи ниёгон”, суҳбати ҷолибе баргузор гардид. Дар ҷараёни он устод андешаҳои хешро оид ба масъалаҳои гуногуни фарҳангӣ баён намуда, аз ҷумла, як ҳодисаи хотирмони даврони Иттиҳоди Шуравиро ёдовар шуданд.
Онҳо нақл карданд, ки боре бо гурӯҳи ҳунармандон дар шаҳри Ваҳдат баромади саҳнавӣ доштанд. Дар миёни намоиш ногаҳон барқ қатъ гардида, саҳнаро торикӣ фаро мегираду ҳама ҷо хапу хомӯш мегардад. Ҳунармандон ният мекунанд, ки намоишро қатъ карда, онро ба вақти дигар мавқуф гузоранд, аммо бинандагон аз толор бо исрор хоҳиш мекунанд, ки намоишро идома диҳанд. Ҳамин тавр намоиш дар торикӣ идома меёбад ва пас аз анҷоми он тамошобинон бо кафкубиҳои дуру дароз онҳоро истиқбол мегиранд. Аз рӯи гуфтаи устод, рӯзи дигар баъзе бинандагони аз намоиш сахт мутаассиргашта, ба ҷои кори ҳунармандон рафта, ҳодисаро нақл мекунанду, талаб менамоянд, ки маоши ин ҳунармандон баланд карда шавад.
Вақте, суханҳои устодро мешунидам, як ҳисси ифтихору сарфарозӣ фарогирам гардид, ки мо чунин ҳунармандони сарсупурда ва муаррифгари фарҳанги миллӣ дорем. Бо вуҷуди ин, мазмуни барномаи мазҳакавие, ки қабл аз ин намоиш дода шуд, ба андеша водор кард. Барномае, ки ба Рӯзи Артиши миллӣ бахшида шуда буд, саҳнаҳое дошт, ки дар онҳо сарбозон ҳамчун содалавҳу ноӯҳдабаро нишон дода шуда, мавриди масхара қарор мегирифтанд. Ғайр аз он ки саҳнаҳо ҳеҷ хандаовар набуданд, онҳо эътибори сарбозонро, ки рамзи ғайрату шуҷоатанд латна мезаданд. Ҳол он, ки чунин саҳнаҳои дилхушкунандае, офаридан мумкин аст, ки бо паёми тарбиявӣ хизмати пуршарафи сарбозонро намоиш диҳанд ва ҳамзамон бо кадом ҳодисаҳои тасодуфию хандаовари беғаш мардумро хушҳол намоянд.
Чаҳорум, донистани таърихи аҷдодони худ ва эҳтироми муқаддасоти миллӣ заминаи маънавист, ки ваҳдати воқеиро пойдор мегардонад. Ҷомеае, ки аз гузаштаи хеш сабақ намегирад, ноогоҳ буда, миллате, ки бо худшиносии таърихӣ ва ҳифзи муқаддасоти миллии хеш зиндагӣ мекунад, пойдору сарбаланд мемонад. Ҳанӯз аз даврони атиқа, сарнавишти тоҷикон бо мубориза барои истиқлол, ҳифзи забон, фарҳанг, арзишҳо ва инсондӯстӣ иртиботи мустақим доштааст. Омӯхтани зиндагӣ ва корнамоиҳои гузаштагон на танҳо маърифати таърихиро тақвият мебахшад, балки дар қалби ҳар фард эҳсоси ифтихору масъулиятро бедор мекунад.
Аз шоҳони одилу фарҳангпарвар мисли Куруши Кабир, ки таърихнигорони ҷаҳонӣ ӯро поягузори адолат ва инсонпарварӣ донистаанд, то муборизону пешвоёни мардумӣ чун Спитамен, Деваштич, Абумуслим ва Муқаннаъ таърих шахсиятҳои зиёдеро ёд дорад, ки барои озодӣ, адолат ва ваҳдати мардум фидокорона мубориза бурдаанд.
Ҳарчанд таърихи гузаштагони моро таърихнигорони кишварҳои гуногун ҳамчун намунаҳои ибрат васф кардаанд, дар таҳкими худогоҳии миллӣ ва тарбияи насли нав, китоби сеҷилдаи Пешвои миллат муҳтарам Эмомалӣ Раҳмон “Тоҷикон дар оинаи таърих. Аз Ориён то Сомониён” як санади беназири таърихиву илмӣ мебошад. Ин асари бунёдӣ, ки бо забонҳои тоҷикӣ, русӣ ва англисӣ нашр гардидааст, бо такя ба манбаъҳои зиёди саҳеҳу боэътимод ва таҳқиқоти муосир таърихи тамаддуни тоҷиконро бо тамоми паҳлӯҳояш инъикос мекунад. Дар асар на танҳо ҳодисаҳои таърихӣ, балки ҷанбаҳои ахлоқӣ, фарҳангӣ ва маънавии таърихи халқ таҳлил карда шудааст, ки он барои ҷавонон ва омӯзишгирандагон василаи муҳими таълимӣ ва тарбиявӣ мебошад.
Панҷум, ваҳдат ба маънои фаъолияти иҷтимоии муттаҳидона ва иштироки фаъолонаи ҷавонон мебошад. Ҷавонон ҳамчун нерӯи пешбарандаи ҷомеа дорои қудрати бунёдкорӣ ва табдилсозӣ мебошанд. Онҳо бояд дар татбиқи лоиҳаҳои рушди ҷомеа, аз ҷумла корҳои ободонӣ, ҳифзи муҳити зист, тарбияи ҳамсолон, ташкили иқдомҳои фарҳангӣ, тарғиби арзишҳои ахлоқӣ ва ислоҳоти иҷтимоӣ саҳми фаъол дошта бошанд. Маҳз тавассути чунин фаъолиятҳои ҷомеъасоз ҳисси масъулиятшиносӣ, ватандӯстӣ ва соҳибихтиёрии ҷавонон боло меравад ва ваҳдати миллӣ дар амал таҷассум меёбад.
Бо вуҷуди ин, дар шароити имрӯза мушоҳида мегардад, ки на ҳамаи ҷавонон аз нерӯи хеш дар самти созандагиву рушди ҷомеа дуруст истифода мебаранд. Гоҳо мебинем, ки ҷавонони ҷисман тануманду қавӣ малакаву дониш ва кӯшишашонро ба фаъолияте, ки рушди шахсияташонро мусоидат мекунад, равона накарда, балки ҳамчун хазиначӣ дар ошхона ё ронандаи таксӣ кор мекунанд. Ин гуна фаъолияти беҳадаф наметавонад ҷавобгӯи рисолати иҷтимоии насли ҷавон бошад.
Аз тарафи дигар, баъзе ҷавонон худро “блогер” унвон мекунанд, аммо муҳтавои фаъолияти онҳо асосан намоиши ҳаёти шахсӣ ва рӯзмарраашон аст, ки на танҳо арзишҳои тарбиявию маънавӣ надорад, балки баръакс метавонад ангезаҳои носолим ва тасаввуроти ғалатро миёни ҳамсолон паҳн намояд. Ин ҳама бори дигар зарурати роҳандозӣ намудани сиёсати хирадмандона ва ҳадафманди тарбияи иҷтимоии ҷавононро таъкид мекунад.
Аз ин рӯ, ҳар гуна фаъолияти иҷтимоии ҷавонон бояд бунёдкорона, манфиатовар ва ба ояндаи неки ҷомеа нигаронида шуда бошад. Танҳо дар сурати муттаҳид намудани нерӯи зеҳнӣ, ҷисмонӣ ва ахлоқии ҷавонон метавонем ба таҳкими ваҳдати миллӣ, рушди устувори кишвар ва ташаккули насли соҳибмаърифату масъулиятшинос ноил гардем.
Дар фарҷом, ҳамаи ҳамватанони азизи кишвар ва тамоми тоҷикону форсизабонони ҷаҳонро ба ифтихори Иди мубораки Ваҳдати миллӣ – рамзи сарбаландӣ, якпорчагии давлат ва ҳамбастагии мардум – самимона табрик ва таҳният гуфта, ба ҳар як хонадон осоиш, тандурустӣ, файзу баракат ва ба ҷомеаи мо зиндагии ободу сарҷамъона, пешрафти ҳамдилона ва шукуфоии рӯзафзун орзу менамоем. Бигзор рӯҳи ваҳдат, ки бар асоси хиради таърихиву иродаи миллии мардум бунёд ёфтааст, ҳамеша роҳнамои суботи сиёсӣ, тараққиёти иқтисодӣ ва таҳкими ҳувияти миллӣ гардад.
Директори Институти физикаю техникаи ба номи С.У. Умарови АМИТ Зарифзода Афзалшоҳ Қаҳрамон.
(ба ифтихори 28 – умин солгарди Ваҳдати миллӣ)
Дар таърихи башарият дар бунёди давлат ва ташаккулёбии халқияту миллатҳо ваҳдат ҷойгоҳи махсус дорад. Инсоният борҳо дар масири таърих ба ҷангҳои қавмию дохилӣ ва байни давлатӣ рӯбарӯ гардида, талафоти зиёд дидааст. Аммо ягона омиле, ки ба хотимаёбии ҷангҳо асос шуда, инсонро аз талафот ва шаҳрҳоро аз харобшавӣ наҷот додааст ин ваҳдат аст. Ваҳдати миллӣ, ҳамчун мафҳуми марказии давлатсозии муосир, як низоми ҳастишиносӣ, ифодаи ҳуввияти таърихии миллат, таҷассумгари виҷдон ва маърифат дар сатҳи ҷамъиятӣ мебошад.
Ҷомеаи тоҷик, ки дар охири асри ХХ ба гирдоби ҷанги шаҳрвандӣ афтода буд, чунин як марҳалаи даҳшатбори парешонӣ ва ҷустуҷӯйи маънои миллиро аз сар гузаронд. Дар чунин шароит, нақши Асосгузори сулҳу ваҳдати миллӣ – Пешвои миллат, Президенти Ҷумҳурии Тоҷикистон муҳтарам Эмомалӣ Раҳмон ҳамчун раҳнамо ва сиёсатмадори дорои ҷаҳонбинии хирадгароёна, на танҳо як тағйирёбии сиёсӣ, балки як рӯйдоди таърихсоз гардид. Пешвои миллат муҳтарам Эмомалӣ Раҳмон ба ҳайси раиси Шурои Олӣ миёни ҳамватанон иброз намуда буданд, ки: “Ман оғози кори худро аз сулҳ оғоз хоҳам кард. Ман тарафдори давлати демократии ҳуқуқбунёд мебошам. Мо бояд ҳама ёру бародар бошем, то ки вазъро ором намоем. Ҳар чи аз дастам меояд, дар ин роҳ талош хоҳам кард”.
Ин ҳарфи Пешвои миллат муҳтарам Эмомалӣ Раҳмон нахустин хиште буд, ки дар бунёди кохи ваҳдат миёни тоҷикон гузошта шуд. Бо талошҳои меъмори ваҳдати миллӣ – Пешвои миллат муҳтарм Эмомалӣ Раҳмон санаи 27 июни соли 1997 Созишномаи истиқрори сулҳ ва ризояти миллӣ ба имзо расид. Имзои ин созишнома ҷанги шаҳрвандиро дар Ҷумҳурии Тоҷикистон хотима дода, ба ҷои он Ваҳдати миллиро падид овард.
Маврид ба зикр аст, ки мо Тоҷикистони навинро бе ному кору пайкори Пешвои миллат, муҳтарам Эмомалӣ Раҳмон ҳаргиз тасаввур карда наметавонем. Ин ҳақиқатест, ки саодати халқи тоҷик ва эҳёву шукуфоии мардуми тоҷикро таҷассум менамояд. Маҳз бо шарофати азму талошҳои пайгирона ва иқдомҳои бунёдкоронаи Пешвои миллат, муҳтарам Эмомалӣ Раҳмон дар сарзамини азияткашидаи мо сулҳи пойдор ва Ваҳдати миллӣ ба вуҷуд омад.
Ваҳдати миллӣ дар омӯзиш ва таҳқиқи таърих низ таъсири бузурги худро расонид. Дар ин давра олимону муҳаққиқон ба пажӯҳиши баъзе аз саҳифаҳои норавшани он рӯ оварда асару мақолаҳои бунёдӣ офариданд. Хусусан, Пешвои миллат муҳтарам Эмомалӣ Раҳмон омӯзиши таърихро қарзи фарзандию роҳбарии худ дониста як силсила асарҳои бузургҳаҷм аз ҷумла, “Аз Ороиён то Сомониён”, Нигоҳе ба таърихи тамаддуни Ориёӣ”, “Чеҳраҳои мондагор” “Забон ҳастии миллат” ва даҳҳо асари таърихии дигар офариданд. Инчунин, Пешвои миллат муҳтарам Эмомалӣ Раҳмон дар асарҳои баландмазмуни худ исбот намуданд, ки тоҷикон як миллати бузурги таърихӣ буда, нақши онҳо дар тараққиёти тамаддуни башарият беназир аст.
Маҳз дар асари “Чеҳраҳои мондагор” – и Пешвои миллат муҳтарам Эмомалӣ Раҳмон собит гардидааст, ки шахсиятҳои нотакрори тоҷикон пайваста талқинкунадаи ваҳдат буда, инсонҳоро ба ҳаёти осоишта даъват мекарданд.
Санаи 27 – уми июни соли ҷорӣ мардуми ваҳдатсолори тоҷик 28 – умин солгарди рӯзи Ваҳдати миллиро дар фазои амну ором ҷашн мегиранд. Мусаллам аст, ки пас аз барқарории Ваҳдати миллӣ ва сулҳи сартосарӣ дар кишварамон бо ташаббус ва ибтикори ҳамешагии Пешвои миллат муҳтарам Эмомалӣ Раҳмон раванди бозсозии иқтисодии кишвар, рушди демократия, гуногунандешӣ, таҳаммулпазирӣ, озодии сухан ва матбуот, ташаккули тафаккури миллӣ равнақу ривоҷи бештар пайдо намуда, Ваҳдати миллиро мустаҳкам намуд.
Пешвои миллат муҳтарам Эмомалӣ Раҳмон дар яке аз аввалин изҳороташон усули аслии фаъолияти роҳбарияти Ҷумҳурии Тољикистонро чунин сифат намуда буданд:
“Идеали сиёсии мо Ваҳдати миллӣ аст. Мо ягон масъалаи принсипии аслии ҷомеамонро бо роҳи зӯрӣ ва аз тариқи набарди мусаллаҳона ҳал карданӣ нестем. Муроду мақсадамон бунёдкорӣ асту бас”.
Моҳияти нақши бузурги Пешвои миллат муҳтарам Эмомалӣ Раҳмонро мо дар поягузории давлатдории навини тоҷикон ва ба кишвари сулҳу салоҳ табдил додани Ҷумҳурии Тоҷикистон медонем. Инчунин, иқрор бо онем, ки ҳар фарзанди фарзона соҳиби унвони қаҳрамони кишвар ва Пешвои асри XXI шуда наметавонад.
Ҳамин тариқ, ба таври мухтасар нақши Пешвои миллат муҳтарам Эмомалӣ Раҳмонро дар барқарор намудани Ваҳдати миллӣ метавон чунин натиҷагирӣ намуд:
Пешвои миллат муҳтарам Эмомалӣ Раҳмон, ки бо рисолати таърихии барқарор кардани сулҳу осоиш сарварии кишварро бар дўши худ гирифта буданд;
Пешвои миллат муҳтарам Эмомлаӣ Раҳмон роњи расидан ба мақсудро дар муколама ва муносибати сулҳомез бо тамоми неруҳои сиёсии кишвар муайян намуданд;
Пешвои миллат муҳтарам Эмомалӣ Раҳмон бо сиёсати хирадмандона ва дурбинонаи хеш дар Ҷумҳурии Тоҷикистон сулҳу осоиш ва Ваҳдати миллиро ҳамчун падидаи сиёсӣ ва ғояи миллӣ табдил доданд;
Пешвои миллат муҳтарам Эмомалӣ Раҳмон хатари аз байн рафтан ва пора шудани Ҷумҳурии Тоҷикистонро бартараф намуданд;
Пешвои миллат муҳтарам Эмомалӣ Раҳмон нухбагони сиёсии дорои тафаккури баланд ва содиқро баҳри рушди кишвар дарёфт ва муттаҳид намуданд;
Пешвои миллат муҳтарам Эмомалӣ Раҳмон ба бедории тафаккури сиёсии мардум мусоидат карда, дурнамои ояндаи сохти давлатдориро тарҳрезӣ намуданд, ки бо номи давлати демократӣ, дунявӣ, ҳуқуқбунёд ва ягона маълуму машҳур мебошад;
Пешвои миллат муҳтарам Эмомалӣ Раҳмон ба ташаккул ва мустаҳкам гардидани сохтори ниҳодҳои интизомии кишвар асос гузоштанд;
Пешвои миллат муҳтарам Эмомалӣ Раҳмон ҷиҳати зина ба зина, бо таҳким ёфтани сулҳу субот ба кишвари саноатию аграрӣ табдил ёфтани Ҷумҳурии Тоҷикистон, инчунин ба созандагиву бунёдкорӣ дар қаламрави он шароит мусоид намуданд;
Пешвои миллат муҳтарам Эмомлаӣ Раҳмон ба инкишофи ҷомеаи мадании шаҳрвандӣ мусоидат карда, ваҳдату ягонагӣ ва ватандӯстиро шиори аҳли ҷомеа эълон намуданд.
Пешвои миллат муҳтарам Эмомалӣ Раҳмон раванди сулҳи тоҷиконро дар арсаи байналмилалӣ ҳамчун модели сиёсии ба ҷанг нуқта гузоштан ва омили асосии таҳкими сулҳу ваҳдат барои кишварҳои ҷангзадаи дунё муаррифӣ намуданд;
Пешвои миллат муҳтарам Эмомалӣ Раҳмон мавқеъ ва нуфузи Ҷумҳурии Тоҷикистонро ба ҳайси як давлати мустақил ва таҷрибаи сулҳи тоҷиконро мавриди омӯзишу ибрати ҷаҳониён қарор доданд;
Пешвои миллат муҳтарам Эмомлаӣ Раҳмон низоми нави давлатдориро ба миён гузошта, ба рушди иқтисодиёту иҷтимоиёти кишвар ва некуаҳволии аҳли ҷомеа шароит фароҳам оварданд.
РАҲМОНЗОДА А.Ш. ходими пешбари илмии Шуъбаи Осиёи Ҷанубӣ ва Шарқии Институти омӯзиши масъалаҳои давлатҳои Осиё ва Аврупои АМИТ номзади илмҳои таърих
Асосгузори сулҳу ваҳдати миллӣ, Пешвои муаззами миллат, Президенти Ҷумҳурии Тоҷикистон муҳтарам Эмомалӣ Раҳмон ҳамасола дар паёмҳои хеш ба масъалаи баланд бардоштани мақоми занон ва бонувон дар ҷомеа таваҷҷуҳи хоса зоҳир менамоянд. Ҷиҳати фарқкунандаи ин иқдом аз он иборат аст, ки масъалаи таъмини ҳуқуқ ва озодиҳои занон ва бонувон бо барномарезиҳои пай дар пай бо ҳар як ҳадафҳои таъиншудаи воқеиву саривақтӣ таҳти ҳимоя ва ғамхории махсуси сиёсати имрӯзаи Ҷаноби Олӣ қарор гирифтааст. Имрӯз, агар ба ин масъала нигоҳи амиқ намоем, мушоҳида хоҳем кард, ки бо натиҷа ва самараи ин ҳадафҳои воқеӣ занон дар тамоми ҷанбаҳои ҳаёти ҷомеа сарбаландона кору фаъолият намуда, мақоми арзандаро соҳиб гаштаанд. Нақши занонро на танҳо дар таълиму тарбияи фарзанд, балки дар ҳама самтҳо мушоҳида кардан мумкин аст. Чунончи нақши занҳо дар рушду нумӯи илми пиряхшиносӣ низ саҳми хоса доранд.
Аз ин ҷост, ки Ҳукумати Ҷумҳурии Тоҷикистон аз рӯзҳои аввали соҳибистиқлолӣ таҳти сиёсати хирадмандонаи Асосгузори сулҳу ваҳдати миллӣ, Пешвои миллат, Президенти Ҷумҳурии Тоҷикистон, муҳтарам Эмомалӣ Раҳмон ба занону бонувон таваҷҷуҳи хосса зоҳир намуда, барои болоравии мақоми онҳо дар ҷомеа тамоми чораҳои заруриро роҳандозӣ кард. Бахшида ба ин масъала Маркази омӯзиши пиряхҳои Академияи миллии илмҳои Тоҷикистон барои баланд бардоштани саҳми занон дар соҳаи илми пиряхшиносӣ Анҷумани занҳои пиряхшинос таъсис дод.
Дар асрҳои гузашта саҳми занон дар илми криосфера аксар вақт нодида гирифта мешуд. Дар даврони истиқлолият бошад занон ва бонувон тавонистанд ба соҳаи илми криосфера ворид шуда, нақши муҳими хешро ҷиҳати омӯзиш ва мониторинги пиряхҳои кишварамон гузоранд.
Бонувони Маркази омӯзиши пиряхҳои Академияи миллии илмҳои Тоҷикистон айни ҳол дар баробари мардон дар экспедидсияҳои ҷумҳуриявӣ ва байналмилалӣ иштироки фаъолона дошта, то баландиҳои 4000 – 5000 км таҳқиқоти илмӣ гузаронида, дар чорабиниҳо ва конфронсҳои самти пиряхшиносӣ фаъолона иштирок мекунанд.
Инчунин дар Маркази омӯзиши пиряхҳои Академияи миллии илмҳои Тоҷикистон тавассути барномаҳои гуногун ва тариқи зондиронии фосилавӣ дар пиряхҳо тадқиқотҳои илмӣ гузаронида истодаанд. Бонувони ин марказ дар Озмоишгоҳи сифати об, изотопҳо ва санитария обҳои аз пирях ҷудошударо аз озмоиш гузаронида, маълумоти дақиқи илмиро барои аҳли илм пешниҳод менамоянд.
Воқеъан илми пиряхшиносӣ соҳаи ҷолиб буда, пиряхҳо манбаъи асосии оби ширин дар тамоми кишварҳо ба шумор меравад. Барои дар сатҳи байналмилалӣ ошно сохтани ин гуна мафҳумҳо саҳми бевоситаи Асосгузори сулҳу ваҳдати миллӣ – Пешвои миллат, Президенти Ҷумҳурии Тоҷикистон муҳтарам Эмомалӣ Раҳмон басо рангин аст. Ҳамаи ин дастовардҳо меваи даврони истиқлол ба ҳисбо рафта, дар зери ливои Ваҳдати миллӣ такмил меёбанд.
Камолова Дилбар - ходими илмии Маркази Омӯзиши пиряхҳои Академияи миллии илмҳои Тоҷикистон
Дар арафаи 28 – умин солгардии иди Ваҳдати, ки барои фароҳам овардани сулҳи тоҷикон фидокорӣ кардааст, ёд рас мешавем. Баъди пароканда гардидани Ҳокимияти Шӯравӣ Ҷумҳурии Тоҷикистон ҳамчун давлати навбунёд ба бисёр нокомиҳо гирифтор шуд, ҳодисаҳои нангин, бадбинӣ, гурӯҳбозӣ, маҳалчигӣ ва майдон шинӣ рӯйдод, ки оқибат баҷанги гражданӣ оварда расонид. Ҷангҳои мусаллаҳона зиндагии осоиштаи мардумро халалдор намуда, ба соҳаҳои гуногуни хоҷагии халқи ҷумҳурӣ зарари калон расонид. Баъзе аз мутахассисони варзидаи ватанию хориҷӣ тарки ватан намуда, дар фазои нооромӣ даҳҳо ҳазор нафар ҳамватанони мо дар задухӯрдҳои мусаллаҳона ҳалок гардиданд.
Бисёри ҳамватанони мо бехонаву дармонда, хонаву дари баъзеи онҳо валангор гардида, ҳазорон нафар кӯдакону наврасон ятим монда, қариб як миллион нафар хонаву манзили худро таркнамуда, дар бисёр кишварҳо гуреза шуданд. Ин ҳама дасисабозиҳо маҳсули дасти хоҷагони беруна буд, ки тавонистанд мардуми тоҷикро душман ва қотили якдигар созанд ва мақсадашон миллати куҳанбунёдро пора-поракарда, бе ватан гардонанд.
Хушбахтона дар ҳамон вазъияти басо сангин дар Иҷлосияи ХVI Шӯрои Олии Ҷумҳурии Тоҷикистон дар шаҳри Хуҷанд моҳи ноябри соли 1992 Асосгузори сулҳу ваҳдати миллӣ–Пешвои миллат, Президенти Ҷумҳурии Тоҷикистон муҳтарам Эмомалӣ Раҳмон Раиси Шӯрои Олии Ҷумҳурии Тоҷикистон бо райъи вакилон интихоб гардид ва боқатъият ба халқи тоҷик чунин изҳор карда буд: «То даме ки силоҳро нагузорему сулҳу оромиро дар сарзамини худ барқарор насозем ва ба меҳнати созанда шурӯъ накунем, ҳеҷ гунна кӯмаку мусоидати кишварҳои дигар вазъияти моро беҳтар карда наметавонад ва то охирин гурезаҳои иҷбориро ба ватан барнагардонам худро орому осуда ҳис карда наметавонам ва тамоми донишу таҷрибаамро барои дар ҳар хона ва дар ҳар оила барқарор шудани сулҳ равона карда, барои гулгул шукуфии Ватани азизамон садоқатмандона меҳнат мекунам». Баъдан Асосгузори сулҳу ваҳдати миллӣ–Пешвои миллат, Президенти Ҷумҳурии Тоҷикистон муҳтарам Эмомалӣ Раҳмон барои баргардонидани гурезаҳо комиссияи ҳукуматӣ ташкил карда, ба Афғонистон сафар намуданд. Роҳбари давлат бо ҳамватанони иҷборӣ ҳамсӯҳбат шуда, онҳоро баватан баргардонанд.
Дар ҳақиқат таърих гувоҳаст, ки ин суханон амалӣ гардонида шуданд. Барои баргардонидани гурезаҳои тоҷик аз Ҷумҳурии Исломии Афғонистон Эмомалӣ Раҳмон ҷони худро дар хатар гузошта, ҳамватанонамонро бовар мекунонд, ки ба ватан баргарданд, ватан ободгардида истодааст ва кафолати ҷони ҳар кадоми онҳоро медод. Дар ҳамон давра кассе аз зиндамондан ва бачунин комёбиҳо расиданро тасаввур намекард. Соли 1994 дар Ҷумҳурии Тоҷикистон Ҳукумати Конститутсионӣ таъсис ёфт ва фарзанди барӯманди миллати тоҷик муҳтарам Эмомалӣ Раҳмон Сарвари давлати миллии тоҷикон интихоб шуд.
Маҳз бо хоҳиш ва талошҳои Президенти Ҷумҳурии Тоҷикистон мусолиҳаи миллӣ ва гуфтушуниди байни тоҷикон шурӯъ шуд. Чандин даври музокирот ва гуфтушунид байни намояндагони давлат ва мухолифини тоҷик, ки дар шаҳрҳои Теҳрон, Ашқобод, Алмаато ва ғайра баргузор шуданд, дар охир 27-уми июни соли 1997 дар шаҳри Москва Созишномаи умумии Сулҳ ва ризоияти миллӣ имзо гардид. Эмомалӣ Раҳмон дар роҳи расидан ба Сулҳ ва эҳёи Ваҳдати миллӣ шоистаи таҳсину қадрдонист. Маҳз он сиёсати оқилона, дурандешӣ, қатъият, садоқат ва сулҳхоҳии ӯ боис шуд, ки моҷароҷӯӣ ва нофаҳмиҳо дар кишварамон хомӯш гардида, субботу амният ва сулҳу ҳамдигарфаҳмӣ таъмин шавад.
Саҳми Созмони Миллали Муттаҳид ва давлатҳои бо мо ҳамсоя, барои бадаст овардани ваҳдати мо, тоҷикон назаррас аст. Дар Тоҷикистони ҷоноҷони мо рӯзи 27-уми июн ҳамасола ҳамчун Рӯзи Вахдати миллӣ, ҳамдигарфаҳмӣ ва якдилии мардуми тоҷик ҷашн гирифта мешавад. Мо, тоҷикон бояд бақадри Ваҳдати миллӣ бирасем, онро эҳтиром кунем, аз ҳамагуна таҳдиду хатарҳо муҳофизат намоем.
Давлати соҳибистиқлоли мо бо шарофати Ваҳдати миллӣ ҳамасола барои расидан ба ҳадафҳои стратегии давлат, истиқлолияти энергетикӣ, раҳоӣ ёфтан аз бунбасти коммуникатсионӣ ва таъмини истиқлолияти озуқаворӣ зина ба зина амалӣ намуда истодааст. Мо бобоварӣ гуфта метавонем, ки бо кӯшишҳои Ҳукумати ҷумҳурӣ ва дастгирии мардуми меҳнат дӯсти кишварамон тамоми мушкилоти иқтисодию иҷтимоӣ бартараф шуда, зиндагии бо саодати халқи азизамон таъмин хоҳад гардид.
Самараи фазои мусоиди Ваҳдати миллӣ дар фаъолияти мақомоти судии Ҷумҳурии Тоҷикистон бо Фармони Президенти Ҷумҳурии Тоҷикистон аз 23-юми июни соли 2007 таҳти рақами 271 ба тасвиб расидани «Барномаи ислоҳоти судӣ-ҳуқуқӣ дар Ҷумҳурии Тоҷикистон» мебошад, ки дар доираи он бамақсади баланд бардоштани мавқеияти ҳокимияти судӣ, таъмини мустақилияти судӣ ва қонунӣ будани қарори судҳо, ки намоёнгари пойдории адолати судӣ мебошанд, чандин чора андешиҳоиӣ ҳуқуқӣ, сохторӣ ва амалӣ татбиқ карда шуданд. Инчунин бо Фармони Президенти ҷумҳурӣ «Барномаи нави ислоҳоти судӣ-ҳуқуқӣ дар Ҷумҳурии Тоҷикистон барои солҳои 2011-2013» тасдиқ гардид, ки салоҳияти конститутсионии ҳокимияти судиро тақвият бахшид.
Эҳёи Ваҳдати миллӣ ва созишномаи умумии истиқрори сулҳ ва ризоиятии ҷомеа иборат аз он буда, ки он пеш аз ҳама миллати тоҷикро аз парокандагӣ ва Тоҷикистони азиз ва муқаддасро аз пора-пора гардидан ва ба нестӣ расидан раҳоӣ бахшад. Моро ҳушёрӣ мебояд, ки ҳам аз ҷиҳати илмӣ ва ҳам амалӣ ин санади тақдирсозро ҳифз намуда, ба қадри он расем. Қаҳрамонии Эмомали Раҳмон дар саҳифаҳои таърих бо ҳарфҳои зарин сабт гардида, наслҳои ҳозира ва ояндаи тамаддунофари мо ин дастовардҳоро донанд ва азон сабақ гиранд. Халқи тоҷик ҳамеша бо қалби пок, ҳисси миллӣ, ифтихори ватандорӣ, меҳрубонию самимият умр басар бурда, минбаъд баҳри шукуфо гардонидани мулки аҷдодӣ сидқан ҷаҳду талош варзанд.
Имрӯз таҳким бахшидан ба Ваҳдати миллӣ рисолати шаҳрвандӣ ва қарзифарзандии ҳар тоҷик ва Тоҷикистонӣ бояд бошад.
Сулҳу ваҳдат ифтихори миллати соҳибдилам,
Васфи онҳоро намояд, решаи ҷону дилам.
Дар миёни қавмҳо пайвастагӣ моро аз он,
Даҳр бинмояд ситоиш мардуми барнодилам.
Сулҳу ваҳдати бо раҳоеанд, ки ҳамеша дилчаспу дилнишин ва болаҳнишево садо дода, бевосита шунавандаро ба фикр кардан водор месозанд. Сулҳ оштиву фарзонагӣ, якдигарфаҳмӣ ва толиби осоиштагӣ будани мардумро таҷассумгараст. Ваҳдат бошад, баҳам омадан, сар аз як гиребон бурун овардан, ҳамдигарфаҳму поктинату миллат дӯст буданаст. Ваҳдат беҳтарин неъмат, ҳаёти инсон, орзуву армон, таҳкими давлат, наҷоти миллат, рушди тоҷикон, нумӯи даврон, ҳастии инсон дар ҳар замину замон аст. Имрӯз иттифоқ ва ҳамдилии халқи тоҷик мавриди омӯзиши Созмони Миллали Муттаҳид ва бисёр ташкилоти олам гардидааст. Худшиносӣ ва худогоҳии миллӣ гӯё пандест аз гузаштаи дурру пешрафти маънавиёти кишвар. Танҳо бо роҳи ваҳдат, якдигарфаҳмӣ истиқлоли кишварро муҳофизату пойдор ва ягонагии мардумро устувор карда метавонем. Танҳо дар сурати ваҳдат душвориҳо ва монеаҳо паси сар мешаванд, рӯзгори мардум рӯ ба беҳбудӣ меорад, кишвари азизамон ба шоҳроҳи пешрафт рӯ меорад. Ба ақидаи Президенти мамлакат Эмомалӣ Раҳмон «Ҳар касе, ки ниҳоле сабзонда бошад, медонад. Дарахт соле як маротиба ҳосил медиҳад. Аммо ниҳоле низ ҳаст, ки ҳамеша меваи ширин ба бор меорад. Мо меваи ширину сабзонидаамонро чашидем, ҷомеаи мо азон баҳравар гардидем, мо ҳаргиз роҳ намедиҳем, ки дигар теша ба решаи он расад». Он дарахте, ки Президентамон ба сулҳу ваҳдатташ беҳ доданд, имрӯзҳо меваҳои ширину бисёре басамар оварда истодааст, ки бо онҳо мо, тоҷикон ифтихор менамоем.
Муносибати нави давлатӣ, сиёсати соҳибистиқлол гардидани Тоҷикистон, сохтмони роҳҳои нави дохилию берунӣ ва бахориҷи кишвар баромадани тоҷиконро ба миён гузошт. Роҳи оҳани Қӯрғонтеппа–Кӯлоб, сохтмони шоҳроҳи Ваҳдат ба мамлакатҳои Осиё, ба сӯйи уқёнуси ҷаҳонӣ, роҳҳои калонтарини хушкигард расонид. Ин аҳвол боиси эҳёи арзишҳои роҳи бузурги Абрешим гардид, ки Бохтару Суғдро бо калонтарин давлатҳои ҷаҳон мепайвандад.
Ҳақиқатан Ваҳдати миллӣ шукуфоии Ватанаст, зеро дар давлате. Ки сулҳу амонӣ ва дӯстӣ ҳукмфармост, он давлат рӯз то рӯз гул-гул мешукуфад, иқтисодиёташ тадриҷан меафзояд, ҳам аз ҷиҳати сиёсӣ ва ҳам аз ҷиҳати фарҳангӣ пеш меравад.
Маҳз бо кӯшишҳои пайгиронаи Президенти кишвар Эмомалӣ Раҳмон миллати парешонсар ҷамъомад, мамлакат обод шуд, пешрафт, гул-гул шукуфт ва имрӯз дар чеҳраи ҳар фарзанди тоҷик нишоту хурсандист, ваҳдату сулҳ пойдор аст.
28 –умин солгарди ҷашни Вахдати миллӣ муборак ӽамдиёрони азиз!
Ходими калони илмии институти зоология ва паразитологияи АМИТ
Курчиев М.Ю.
Кормандони азиз, аввалан ҳамаи Шуморо ва дар симои Шумо тамоми мардуми шарифи Тоҷикистонро ба ифтихори 28-умин солгарди Рӯзи Ваҳдати миллӣ, яъне рӯзи ба имзо расидани Созишномаи умумии истиқрори сулҳ ва ризоияти миллӣ, самимона табрик намуда таманнои он менамоям, ки сулҳу оромӣ ва суботи сиёсӣ ҳамеша дар Тоҷикистони азизи мо пойдор ва устувор бимонад.
Сулҳу оромӣ ин неъмати бебаҳо ва нодири замони муосир мебошад, ки мутаассифона на ҳар як давлату миллат имрӯз аз он бархӯрдор аст. Давлатҳое ҳастанд, ки солҳо орзуи сулҳу оромӣ доранд. Мо, мардуми Тоҷикистони соҳибистиқлол, хушбахтем, ки пас аз таҷрибаи талхи ҷанги шаҳрвандӣ бо иродаи сиёсию хиради миллӣ роҳи сулҳу ваҳдатро пеш гирифтем ва имрӯз кишвари мо рӯ ба тараққӣ ниҳодааст.
Лозим ба ёдоварист, ки Созишномаи умумии истиқрори сулҳ ва ризоияти миллӣ, ки 27 июни соли 1997 дар шаҳри Москва ба имзо расид, ҳамчун санади сарнавиштсоз барои таърихи давлати навини тоҷикон пазируфта шудааст. Ин санад, ки бо ибтикор ва роҳбарии Пешвои миллат муҳтарам Эмомалӣ Раҳмон таҳия ва татбиқ гардид, ба ҳаёти мардуми тоҷик сулҳ овард, ҷангро хотима бахшид ва фазои ваҳдату эътимодро дар ҷомеа эҳё кард.
Ваҳдати миллӣ барои мардуми Тоҷикистон танҳо як санаи таърихӣ нест. Балки он арзиши муқаддас, мояи ифтихор ва пояи устувори давлатдории миллии мост. Танҳо бо шарофати ваҳдат ва ҳамдигарфаҳмӣ мо тавонистем давлати навини соҳибихтиёрро бунёд намоем ва имрӯз дар самти пешрафтҳои сиёсӣ, иқтисодӣ ва иҷтимоӣ қадамҳои устувор гузорем. Ваҳдати миллӣ ҳамчун рамзи ягонагии мардуми тоҷик ва таҷассумгари хиради азалии мо, имрӯз ба мо имконият медиҳад, ки дар миёни кишварҳои минтақа мавқеи устувор касб намоем.
Бояд таъкид кард, ки ин ҳама дастовардҳо бо заҳмату талошҳои пайвастаи Асосгузори сулҳу ваҳдати миллӣ-Пешвои миллат, Президенти Ҷумҳурии Тоҷикистон муҳтарам Эмомалӣ Раҳмон ба даст омадаанд. Маҳз ӯ буд, ки дар лаҳзаҳои душвортарини таърихи миллат, масъулиятро ба зимма гирифт ва бо ҷасорат, устуворӣ ва хиради сиёсӣ кишварро аз вартаи нобудӣ раҳонид. Ӯ тавонист мардуми парокандаро муттаҳид намуда, бо мухолифин ба созиш расад ва равандҳои музокиротро бомуваффақият анҷом диҳад.
Пешвои миллат дар суханрониҳои худ борҳо таъкид менамоянд, ки ҳадафи бузургтарини мо бунёди давлати мутамаддини дунявӣ ва демократӣ, таъмини афзалияти арзишҳои умумибашарӣ мебошад. Барои ин мо бояд аввал ба ягонагиву ваҳдати миллӣ муваффақ шавем, мардумро ба тоҷикони асилу ноасл, кофиру мусалмон тақсим накунем. Марази маҳалгароиро ба тадриҷ решакан намоем. Тамоми шаҳрвандони ҷумҳуриро, сарфи назар аз эътиқоди диниву сиёсӣ, дар атрофи мақсади ягона бунёди Тоҷикистони соҳибистиқлол ва дунявӣ муттаҳид намоем.
Барои расидан ба ин ҳадаф, Пешвои миллат таъкид мекунанд, ки пеш аз ҳама мо бояд ба ваҳдат ва ягонагии миллӣ муваффақ гардем. Ин маънои онро дорад, ки бояд ҳама гуна шаклҳои тафриқа, бахусус ҷудокунии мардум ба "тоҷикони асилу ноасл", "кофиру мусалмон", "шаҳриву деҳотӣ" ва ё "шимоливу ҷанубӣ" комилан бартараф карда шаванд.
Мутаассифона, маҳалгароӣ ва гурӯҳбозӣ яке аз монеаҳои ҷиддӣ дар роҳи ваҳдати устувор боқӣ мондааст. Пешвои миллат онро "марази маҳалгароӣ" номида, даъват ба амал меоранд, ки мо бояд ин падидаи манфиро тадриҷан решакан намоем. Зеро маҳалгароӣ на танҳо боиси коста гардидани эътимод миёни мардум мегардад, балки рушди иҷтимоиву иқтисодии кишварро низ бозмедорад.
Маҳз ҳифзи ваҳдати миллӣ ва баробарии иҷтимоӣ метавонанд шароити мусоид барои пешрафти илм, маориф, иқтисод ва фарҳанг фароҳам созанд. Барои Тоҷикистон, ки дар масири давлатсозии навин қарор дорад, ваҳдат на танҳо зарурат, балки пояи асосии мавҷудият ва ояндасозии давлат мебошад.
Имрӯз, дар партави сиёсати хирадмандонаи Пешвои миллат ва тавассути татбиқи барномаҳои давлатӣ, Тоҷикистон ба як кишвари ором, муосир ва боэътимод дар арсаи байналмилалӣ табдил ёфтааст. Иштироки фаъолона дар созмонҳои минтақавию ҷаҳонӣ, ташаббусҳои байналмилалӣ дар бахши обу иқлим ва афзоиши сармоягузории хориҷӣ -ҳама натиҷаи сиёсати сулҳомез ва муносибати таҳаммулпазири давлат ба ҷомеа мебошад.
Бинобар ин, Рӯзи Ваҳдати миллӣ бояд на танҳо ҳамчун ҷашни сулҳу оромӣ, балки ҳамчун рӯзи худшиносӣ, худогоҳӣ ва эҳтиром ба арзишҳои умумибашарӣ таҷлил гардад. Мо, ҳамчун шаҳрвандони Тоҷикистон, вазифадорем, ки ваҳдати миллӣ ва сулҳу суботи кишварро чун гавҳараки чашм ҳифз намоем, ба насли ҷавон мероси фарҳанги сулҳро омӯзонем ва дар таҳкими пояҳои давлатдории миллӣ саҳмгузор бошем.
Рӯзи Ваҳдати миллӣ муборак!
Дороншоева Некбахт Шоқосумовна,
ходими пешбари илмии шуъбаи
Аврупои Институти омӯзиши масъалаҳои
давлатҳои Осиё ва Аврупои АМИТ,
номзади илмҳои сиёсӣ

Which organizes an individual's finances and sometimes includes a series of steps or specific goals for spending.

Which organizes an individual's finances and sometimes includes a series of steps or specific goals for spending.

Which organizes an individual's finances and sometimes includes a series of steps or specific goals for spending.

Which organizes an individual's finances and sometimes includes a series of steps or specific goals for spending.
Академияи миллии илмҳои Тоҷикистон
Институти таърих, бостоншиносӣ ва мардумшиносии ба номи А. Дониш.
Институти таърих, бостоншиносӣ ва мардумшиносии ба номи А. Дониш
Илми таърих дар фарҳанги ҷаҳонгири тоҷикӣ ҳамеша ҷойгоҳи олӣ ва арҷманд дошт ва мактаби таърихшиносии тоҷик аз ибтидо то ба имрӯз бо усули нигориш... Муфассал
Осорхонаи Милии бостонии Тоҷикистон
Осорхона соли 2001 дар назди Институти таърих, бостоншиносӣ ва мардумшиносии ба номи А. Дониши Академияи илмҳои Ҷумхурии Тоҷикистон ифтитоҳ... Муфассал
Осорхонаи мардумшиносӣ.
В 1949 году при секторе истории Института истории, языка и литературы Таджикистана был открыт Музей этнографии и археологии... Муфассал


ОЗМУНҲОИ ҶУМҲУРИЯВӢ
Президентҳои Академияи миллии илмҳои Тоҷикистон
(Академияи илмҳои ҶШС Тоҷикистон 1951-1991, Академияи илмҳои Ҷумҳурии Тоҷикистон 1991-2020)

Айнӣ Садриддин Саидмуродович (1878-1954). Президенти Академияи илмҳои ҶШС Тоҷикистон аз 14 апрели соли 1951 то 15 июли соли 1954.

Умаров Султон Умарович (1900-1964). Президенти Академияи илмҳои ҶШС Тоҷикистон аз 11 марти соли 1957 то 6 майи соли 1964.

Осимов Муҳаммад Сайфиддинович (1920-1996). Президенти Академияи илмҳои ҶШС Тоҷикистон аз 23 майи соли 1965 то 6 майи соли 1988.

Неъматуллоев Собит Ҳабибуллоевич (1937). Президенти Академияи илмҳои ҶШС Тоҷикистон (Ҷумҳурии Тоҷикистон) аз 6 майи соли 1988 то 16 июни соли 1995.

Мирсаидов Ӯлмас Мирсаидович (1945). Президенти Академияи илмҳои Ҷумҳурии Тоҷикистон аз 16 июни соли 1995 то 3 феврали соли 2005.

Илолов Мамадшо Илолович (1948), Президенти Академияи илмҳои Ҷумҳурии Тоҷикистон аз 3 феврали соли 2005 то 6-уми декабри соли 2013.

Фарҳод Раҳимӣ (1968) Президенти Академияи илмҳои Ҷумҳурии Тоҷикистон аз 6-уми декабри соли 2013 то 16 январи соли 2024.

Хушвахтзода Қобилҷон Хушвахт (1982) Президенти Академияи миллии илмҳои Тоҷикистон аз 16-уми январи соли 2024 то инҷониб. Муфассал...
Суханҳои Пешвои миллат Эмомалӣ Раҳмон оид ба илм





Муқовимат бо коррупсия дар Академияи миллии илмҳои Тоҷикистон
